Deyr Nedir Şiirimizde Manastır
Deyr
Deyr, Arapçada manastır anlamına gelir. Deyr bu anlamı ile Hıristiyan rahip ve rahibelerinin ikamet ve ibadet ettikleri din görevlilerinin ve kendini dine adayan kimselerin bir arada yaşadığı kilise ve diğer yapılardan oluşan yerleşim ve ibadet yerlerine denmiştir. Manastır Deyr, Hıristiyanlıkta, Budizm'de ve Hinduizm'de önemli bir yer tutmuş bu dinler için manastır veya deyr olarak adlandırılan önemli yapılar inşa edilmiştir.
Manastırlar genel olarak şehirden ve uygarlıktan uzakta, ulaşılması zor yerlerde inşa edilmişler, ( örneğin Trabzon Sümela Manastırı gibi ) inzivaya çekilen kişileri beşerî sorunlardan ve askerî saldırılardan uzak tutmak istemişlerdir.
Deyr kelimesini dünya manasına gelecek şekilde kullananlar da vardır. Deyr tabiri divan şirinde daha çok Hıristiyan mabedi olarak düşünülmüş, kilise tasavvuru ile birlikte değerlendirilmiştir. Deyrlerde yapılan ibadetler, okunan ilahiler, manastırların dini ve mimari işlevleri, resimleri vb divan şiirimize de malzeme olmuştur.
Göñül deyrinde haddüñ kılmagıçün ey sanem tasvîr
Sirişküm rengi çeşmüm kâsesinde lâle-gûn olmış Vizeli Behişti Ramazan
Feryadla doldurdu bu deyri
Feyada getirdi vahş u tayrı. Fuzuli
Yok bana ol sanemin rahmi be hakk-ı İncil
Erganın –ı dil eder deyr-i havasından fiğan Şinasi
Çöktü bünyanı beden bozuldı timsali ceset
Deyr divarında yer yer mahvolan suret gibi Ebusuud Efendi [1]
Deyr kelimesi İncil, İsa, Meryem, Papaz, hünnar, haç, deyr-i hava, deyr- heva, çalipa, istavroz [2] kelimeleri ile birlikte ifade edilmiş; Ebusuud Efendi’nin beytinde görüldüğü gibi duvarlarında, kubbelerinde vb deki ikonlar, Meryem, İsa, Havari resimleri ve süslemeleri ile birlikte düşünülmüşlerdir. ( Bkz: Büt Büthane Nedir Şiirlerimizde Put Sanem Sanema )
Aguşumu açtım sana manend-i çelipa
Ey muğbece deyre gel Mesiha’yı seversen Daniş Bey
Sana kucağımı çelipa gibi açtım ey Ey Hıristiyan güzeli ( meyhaneci çırağı) İsa’yı seversen ne olur ibadethaneye gel ( Mecazi olarak sevişme yeri )
Donanıp ol büti Çîn atlas u dibalar ile
Deyri hüsnün bezemiş müşk çelipâlar ile
Ey ceres depret dilüñ çaldır deyr ehline
O büt-i âhen-dil çün itdügüm efgânumı Gelibolulu Sun’î (1486- 1534)
Bu sahrâlardaki nâlem ne bilsün n’idügin bülbül
Dilüm añlar bu deyr içre benim ancak ceres kaldı Gelibolulu Sun’î (1486- 1534) Hayatı..
Çin işi heykeller kadar güzel sevgili, atlas ve dibalarla süslenmiş. Kendi güzellik tapınağını hoş kokulu çelipalarla ( kâküllerle) bezemiş. Deyr sözcüğü manastır, kilise manasına da geldiğinden manastırın süslenmesi ve sevgilin süslenmesi; kâkül ile haç arasında çeşitli tevriyeler ve anlam oyunları yapılmıştır. ) .
İLGİLİ LİNKLER
Ma’bed Mabet Nedir Deyr Tapınak Büthane Manastır
Büt Büthane Nedir Şiirlerimizde Put Sanem Sanema
Ma’bed Mabet Nedir Deyr Tapınak Büthane Manastır
Nasranî Nedir Hıristiyan İsevî
Çelipa Nedir Şiirlerde Haç İstavroz Hıristiyan Güzeli
Çan Şiirlerde Ceres Kös Bang Vurmak
Hz. İsa Mucizeleri Divan Şiirinde İsa Peygamber
Buhur u Meryem Nedir Hz Meryem'in Elleri ve Kokusu
Buhurumeryem Nedir Efsaneleri ve Sıklamen Çiçeği v
Meryem ve İsa İncil Kuran ve Divan Şiirinde Hz Meryem
Kaynakça
[1] A. Talat Onay. Edebiyatımızda Mazmunlar , İst. 1996- shf 187- 188
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/celipa-nedir-siirlerde-hac-istavroz-hiristiyan-guzeli/85338
