Ebced Han- Ebced Okuyan

 

Ebced Hesabı,  Ebced rakamları denilen  Arap alfabesindeki her harfe karşılık gelecek şekilde bir sayı verilmesi  bu alfabetik  sayı sistemini kullanarak, kelime, cümlelerde geçen harfleri ve karşılık geldiği sayıları bularak  bunlardan anlamlar çıkartma  hesabıdır. ( Bkz Ebced Hesabı Nedir Nasıl Yapılır ve Hesaplanır )  Bu hesaba göre örneğin “ kelam”  sözcüğünde bulunan  her  harfin  işaret ettiği rakamlara dayanarak metinde gizli şifreleme bulunduğu varsayımına dayanan bir hesap sistemidir. Buna göre Arap Alfabesinin 28 harfi ve her harfinin   rakamsal bir değeri vardır.

Ebced  geleneksel Arap alfabesinin ilk dört harfi olan (elif, ba, cim, dal)  harflerinin okunuşlarından türetilmiş (E-B-Ce-D) bir sözcüktür.  Han ise, Farsça okuyan anlamına gelen bir sözcük olduğundan bu terkibin anlamı ebced okuyan manasına gelmektedir.

Ebced Han henüz okumaya başlamış, okumaya yeni başlamış kimse, çocuk, hocaya başlamak  anlamında kullanılır. Okumaya yeni başlayan ve henüz alfabeyi öğrenme durumunda olan çocuklar  için tıfl-ı ebced-hân  da denmiştir.

Fakat divan şairlerinin bu tabiri cahiller cühelalar veya yarı aydınları kast etmek için de kullandıkları ortaya çıkar.

Gör zahidi kim sahib –i irşad olayı der
Dün mektebe vardı bugün üstad olayı der.   Ruhi

Haceye gitsin okutmağa ebced – hanlar
Başlasın mektebe varsında  elifba- yı sühan     Sünbülzade Vehbi

Ebced han olarak suçlanan kişiler arasında tasavvufu bilmeyen, zahidler ve  körü körüne inanan softalar da vardır. Fakat Ebced han olarak anılanlar  her zaman cahil, cühela veya kuru softalar değildir.  Çoğu kez şairler kendilerini de ebced han olarak  görür. Fakat bu defa başlanan alfabe ilim için değil aşk içindir.

İbn-i vaktim reh –i  âbâ vü nesepten geçtim
Ebced-i aşkı okuyup ced ile ebden geçtim.          Bitlisli Şeyh Müştak

Alem-i fünun-ı  dü alem iken meded
Cevri felek bu bendeni başlattı ebcede         Fazıl   

Her iki âleminde ilimlerini bilmek isteyen benden medet umarken felek bu  köleni – aşkını çözmek için- ebcede başlattı.  

Tıfl-ı ebced olımaz yanuma gelse nâ-dân
Biñ kez okursa eger ebcedi ceddi vü ebi       Ravzi Hayatı ve Edebi Yönü ( Edincik- 16. Yy )

Ebced han kelimesini karşılayan  eş anlamlı sözcüklerden biri de ümmi dir. Ümmi okuma yazma bilmeyen veya daha  alfabenin ilk harflerini bilen anlamındadır. 

 

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

• Ebced Han Ebced Okuyan
• Ebced Hesabı Nedir Nasıl Yapılır ve Hesaplanır
•  Ebced ile Tarih Düşürme Geleneği İzah ve Örnekleri
•  Ebced Nedir Hesabı Cümel ve Ebced Hesabı Nasıl Yapılır.
•  Ebcedin Sırrı
• DÜ-BÂLÂ: DÜ- TÂ NEDİR.