Fal

Osmanlıca yazılışı: fâl :  فال

Fal Nedir: Sözlüklerdeki anlamı: “ uğur; talih deneme; kahve fincanına, iskambile bakmak gibi bir takım garip usullerle insanın talihine ait şeyler söyleme.”

Fal sözcüğü Arapçadır ve dilimize de bu dilden girmiştir

Bir takım araçlar yoluyla  ve  bazı yöntemlerle, gelecekle ilgili yorumlar yapma, kişilerin talihini ve gelecek kısmetlerini tahmin etme  işine denir.  Fal bakan kişiye  ise  falcı denir.  Falcılar : “ Yüz falı, tarot, iskambil falı, bakla falı, el falı, kahve telvesi  falı, çay yaprağı,  şarap tortusu falı, yıldız falı,  kitap falı,  Kuran- ı kerim ile yapılan fal, Mesnev-i şerh-i ile yapılan  fal, iskambil kâğıdı falları,  su falı, bakla atmak falları  gibi birçok fal çeşit fala bakarlar. Bu fallar ile gelecekten haber almaya, kişinin gelecek kısmetlerini bilmeye, işlerinin rast gidip gitmeyeceğine vb dair yorumlarda bulunurlar

İslamiyet’te, Hıristiyanlık ve Yahudilikte  de fala  bakmak günah kabul edilmiş olduğu halde fal ve falcılık çok çok eskiden beri var olan işlerdendir

Eski devrilerde hükümdarın özel falcılarının olduğu,  önemli kararları  falcılarına  danışarak verdikleri,  falları çıkmayan bazı falcıların cezalandırıldığı  tarihte bilinen olaylardandır.  Türk kültür hayatında da falcılık önemli bir yer tutmuş,  işin içine  kâhinlik ve büyücülük  de  karışmış, ( bkz  Efsun : Divan Şiirinde Sihir, Büyü)  dolayısı ile fal, falcılık ve  falnameler edebiyatımıza da girmiştir. ( Bkz)

Eski devrilerde fal açmak çok yaygın olduğu gibi,  İslamiyet’te fal açmak mubah görülmediği halde ,  “Gaybı ancak Allah bilir” ikazına rağmen  Kuran falı açmak âdeti oldukça yaygındı.  Hatta halen günümüzde dahi yaygın olduğu anlaşılmaktadır.

Halk arasında Kur'ân falı veya Dânyâl falı olarak da bilinen İlm-i Tefe'ül’ün kökeni  Danyal Peygamber’e dayandırılıyordu.   “Danyal Peygamber falı denilen bu fallar  murabbalara bölünmüş levhalar şeklinde yazılırdı. Mesela  88. Hanede ikbal yazılı olup bu hane de bir de yılanbaşı bulunurdu. Tek tavla zarı  atılarak bu haneye gelindi mi yılanın ağzından girilip  zeval yazılı birinci hanede yılanın kuyruğundan  yeniden işe başlanırdı” [1]

Danyal  Peygamber, bereket  Peygamberi, rimel ilmini bulan, rüya tabirini icad eden  ve müneccimlerin piri kabul edilen  peygamber olarak bilinmişti. [2] ( bkz - Şiirimizde Hz. Danyal ve Lokman Hekim )

Dâl-i devlet gösterir zülf-i dil âvazin senin
Can cemâlin  mushafından  her kaçan kim fal açar      Necati.

Kur'ân-ı Kerîm'den bahsetmek isteyen şairler  Kuranı “Mushaf  “ adıyla anmayı tercih ederek  sevgilinin  yüzünü bir mushafa benzetmişlerdir.  ( bkz Mushaf Nedir Mushaf Hat ve Sevgilinin Yüzü İlişkileri )  Necati bu beytinde “ canım ne zaman  güzel yüzünden mushaf açacak olsa zülfünün dal harfine benzeyen kıvrımları  dal harfiyle başlayan  devlet kelimesini gösterir. “ demektedir. Bu beyitte kuran’a bakarak fal açma âdetine de telmih edilmiş olur.


Fal tutup yüzünün  mushafın ettikçe nazar
Fitne-i candır  u aşup –ı cihandır görinen      İvazzade Atai

Yokladım  tali-i ağyar- ı sefer-i peymayı
Fal gayette güzel geldi  selamet gelmez       Raşid  [3]

Geh hayali kaddine  zülf-i siyah fam gelir
Falımız mushaf-ı hüsnünde elif lam gelir.      Saib [4]

Fala bakmanın amacı gelecekten haber alabilmektir. Bu manası ile fal veya falcı ismi geçmese de pek çok  beyitte fal ve falcılık  ilgili  konuların gizli olarak işlendiği, fal veya falcılığın ima edildiği görülür.

Bî-nikab olma habibim görmesin yüzün rakib
Mushaf açık olıcak derler anı şeytan okur             Necati

Şâir  beyitte, Rakibi şeytana sevgilinin yüzünü Mushaf'a (Kur'an'a) benzetir ve  sevgilinin yüzünü rakibin örtüsüz görmesini istemez  Çünkü  Kur'an açık bırakılırsa şeytan da onu okuyabilecektir.

Zülfün ki arz eder dil-i divâne hâlini
Bir zağdır ki gâib olandan haber verir         Necâtî Şâir

Beyitte sevgilinin zülfü   siyah rengi ve gaipten haber verme özelliği açısından kargaya benzetilmiş, . karganın gaipten haber verdiği inancına telmih yapılmıştır. Bu inanç günümüzde hala yaşamaktadır. Sabahleyin karga sesini duyan  o gün başına kötü bir olay geleceğine inanır.  Yani karga ona  gelecekten haber vermiş olur.

 

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

• Efsun : Divan Şiirinde Sihir, Büyü
• Mağribi Mağribli Mağrib Efsuncu Defineci
• Harut ve Marut Nedir Beyitlerde Hikaye ve Efsaneleri
• Şiirimizde Hz. Danyal ve Lokman Hekim
•  

KAYNAKÇA

 

• [1] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar,  MEB – 1996 Shf,179
• [2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/siirimizde-hz-danyal-ve-lokman-hekim/5011
• [3] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar,  MEB – 1996 Shf,179
• [4] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar,  MEB – 1996 Shf,179