Iyd Nedir Şiirlerimizde Bayram ve İyd
Fausto Zonaro, son Osmanlı’nın saray ressamı- Bayram- 1854-1929..
Iyd Nedir İyd -i Adhâ Iyd –ı Fitr ve Şiirlerimizde Bayram)
Osmanlıca yazılışı; عيد
Osmanlıca yazılışı îd-i adhâ : اضحى عيد : kurban bayramı
Osmanlıca yazılışı ; Iyd-ı fıtr : فطر عيد : ramazan bayramı
Arapça asıllı bu sözcük Bayram, Ramazan ve Kurban bayramlarını ifade eden bir isimdir. Divan ve halk şiirinde gerçek anlamı ile de çok sık kullanılmıştır. Eski dilde Iyd-i fıtr (ramazan bayramı) ve ıyd-i adhâ kurban bayramıdır.
Şiir dünyamızda sevgiliyle âşık arasındaki ilişkileri ifade etmek maksadıyla farklı açılarda kullanılmış, aşığın bayramı, sözcüğün ifade ettiği dini bayramlardan daha farklı olarak ele alınmıştır. Şiir dünyamızda âşıklar için oluşan bayram ve bayram tablolarında sevgili ile kavuşmak, sevgilinin bağa girmesi, yüzünü göstermesi, herhangi bir tavrının ümit verici yorumlanması, aşığa tebessüm eder gibi davranması, âşıktan yana doğru geleceğinin haberinin alınması vb aşığın bayramıdır.
Dini bayramlarla ilgili çeşitli unsurlar, hilal gözükünce ramazan ayının başlaması, kurban kesilmesi, şeker dağıtılması, misafirlere gül suyu dökülmesi, bayramlarda yapılan eş dost ziyaretleri, herkesin en güzel elbiselerini giyip gezintiye çıkması, bayram yerlerinde toplu olarak eğlenilmesi, güzel elbiseler giyen güzellerin bayram yerlerine gelmesi vb âşıkla sevgili arasındaki münasebetlerde farklı şekillerde ele alınan mevzulardır.
Örneğin âşığın gözyaşı dökmesi gülsuyu, sevgilinin geleceğinin haber alınması bayram şekeri yerine geçer. Sevgilinin kaşı bayram hilali sayılır. Sevgilinin tenezzül edip konuşması âşık için bayram olur. Sevgilin yüzü ve yanağının görülmesi bayramın geldiğine işaret eder. Sevgilinin yanağı aşık için bayram yeridir.
Divan şiirinde bayramla ilgili bir çok terkip ve tamlama vardır Mah-ı ıyd, ıyd-i nevruz (bahar bayramı), ıyd-i ekber (arefesi cumaya rastlayan kurban bayramı), ıyd-ı fİtr (ramazan bayramı), ıyd-ı adha (Kurban bayramı), ıyd-ı canan (sevgilinin vuslat bayramı) lydiye (bayramı konu alan methiye kaside ) vb
Iyd erbabı Hicaz'ı hoş muşerref eyledi
Nitekim aşıkları fıkr-i visal-i şahidan Yahya Bey
Gayrılar vaslınla şad olsa ziyad olur gamım
Matem ehlinin sürur-ı ıyd yaşıtı artırır Aşki
Rûz-ı ıyd oldu yine zevk î neşat eyyamıdır
Sat-i ıyd-i ekberin yevm-i sûrur encamıdır Aşkî
Iyd-ı vasl ile dil-i mahzûnumı şâd eyleseñ
Ey mu‘allim lutf idüp ol servi âzâd eylesen Nevizade Atai
Hele ıyd oldu ol gül-gonca handân olduğun gördük
Dimâğ-ı telh-kâmın şekkeristân olduğun gördük Nedim
Çün cebînüñle ruhuñdur ‘ıyd u nevruzum menüm
Nice buhtû tapmasun bu baht-ı fîrûzum menüm Dede Ömer Ruşeni
El hilâl-i ‘ıyd gözler ol seg-i dîvâne-vâr
Atun izine ırakdan rûy-mâl üstindedür Aşık Çelebi
Halk şiirinde ise bayram çoğu kez âlemin eğlendiği; aşığın ve şairin gamlandığı bir gündür. Halk ve âşık şiirinde bayram günü ile ilgili bir diğerinden çok farklı yorumlara vesile olan bir gündür. Bayram günü eğlencelerin yapıldığı, sevgili ile gezmek fırsatının ortaya çıktığı, yoksulluğun, garipliğin, kimsesizliğin, hatırlandığı, dostlarla kucaklaşmak ortamının doğduğu vb günlerdir.
Bugün bayram günü alem eğlenir
Sen bizim yaylaya gel başın için
Dertliler oturmuş derdin söyleşir
Etme intizarın gül başın için Davut Sulari
Elde Düğün Bayram Benim Neyime
Benim Kurbanlarım Çok Evvel Oldu
Sorayım Fakire Bir De Beyime
Demi Devranlarım Çok Evvel Oldu Davut Sulari
İki gönül bir olunca
Bayram olur seyran olur
Bir dost bir dosta gelince
Bayram olur seyran olur Mahzuni Şerif
Bayram oldu küllü aləm bəzəndi,
Heç mənim halımı bilən olmadı.
Dost dostu çağırdı, qohum qohumu,
Mən qəribi yada salan olmadı. Göyçeli Âşıq Ah
Iydiyye Nedir Bayramiyye Örnekleri
Kaside Nedir Tüm Özellikleri Konuları Türleri Bölümleri Örnekler
Kaside Nedir ve Kasidenin Bölümleri
Kaside Nedir Tüm Özellikleri Konuları Türleri Bölümleri Örnekler
Nesib Bölümü Nedir ve Nesib Örnekleri
