Nesib Bölümü Nedir ve Nesib Örnekleri

Osmanlıca yazılışı: nesib : نسیب

Sözlüklerdeki anlamı: Asil kadının vasfı. Kasidenin âşıkâne olan mukaddemesi şekillerindedir.

Nesib, edebiyatta  kaside türündeki şiirlerin başlangıç kısmı,  övgü ve yergi konulu şiirler olan kasidelerde kasidenin yazıldığı mevsim, gün, özel bir ay, bayram vb tasvirlerinin yapıldığı ilk bölümü ifade eden bir terimdir.  ( Kaside Nedir ve Kasidenin Bölümleri )

Kasidelerin giriş bölümü veya mukaddimesi olarak bilinen nesib bölümün diğer adı ise teşbib dir. Şair, bu ilk bölümde, kasidenin esas bölümü olan mehdiye bölümüne geçmeden evvel kasidenin yazıldığı, ayın, mevsimin,  savaş zamanının vb tasviri ile kasidesine başlar.  Örneğin şair kasidesini bir savaş, bir kalenin veya bir ülkenin fethi yapıldığı günlerde yazmış ise nesib bölümünde o savaş veya fethi anlatır. Yahut da yazıldığı mevsimi veya bayramı tasvir eder.  ( Kaside Nedir Tüm Özellikleri Konuları Türleri Bölümleri Örnekleri)

Bazı kasideler nesib bölümlerinde yapılan tasvirlere göre adlandırılır.  Şair kasidesini ramazan ayında yazmış ise kasidesine ramazan veya bayram tasviri yaparak başlar. Böylesi kasidelere ramazâniyye , ıydiye,  Iydiyye ( Bayramiyye) denirdi.  Şair kasidenin nesib bölümünde eğer;  kışın yazmış ve kışı tasvir ediyorsa;  şitâiyye;  bahar mevsiminde yazmış ise bahariye,  yaz mevsiminde yazmış ve yaz aylarını tasvir ediyor ise Sayfiye (yaz), güz mevsimini tasvir ediyor ise hazaniye  ; nevruz günü yazmış ise  Nevruziye  adını alırdı.  ( bkz  Nevruz Bayramının Kökeni )

Şair eğer kasidenin giriş bölümünde âşıkane bir eda ile daha ziyade sevgilinin mahallini anlatıyor, sevgilisinin yaşadığı yerleri övüyor,  âşıkane bir şekilde sevgilisinden bahsediyor ise buna teşbib denmektedir.

 Kasidelerin nesib veya teşbib olarak adlandırılan bölümleri bir çeşit gazel özelliği taşır. Şair bu bölümde  bahardan, kıştan yazdan hazandan , bayramdan nevruzdan vb bahsettin sonra sözü sevgiliye, eğlenceye, aşıkane söyleşilere, içkiye, şaraba , eğlencelere vb getirir.

 Kaside Nedir ve Kasidenin Bölümleri
 Iydiyye ( Bayramiyye)
 Iydiyye ( Bayramiyye) Nedir ve Örnekleri
 Bahariye Nedir ve Bahariye Örnekleri
 Şitâiyye’den “Kaside-i Şitâiyye Der-Zımn-ı Medh-i Pâdişâh-ı Cihân”
Hazaniye Kasidesi'nden ( Baki )



NESİB BÖLÜMÜ ÖRNEKLERİ

Hazaniye Kasidesi'nden ( Baki ) [1]

Giil-şene altun varaklar zeyn idüp bad-ı hazdn
Güyiyd zer-küblar dükkanı oldı gül-sitan

Rişte-i baran gümiş tel sim-keş ebr-i harif
İki çarha döndiler guya zemin u ôsmdn

Berg-i bidi bağda ab-ı revdn üzre görüp
Didiler akmış gılôfından bu tiğ-i zer-nişan

Ren-güzdr-ı bağa ser-ta-pa dokilmiş berg-i zer
Sandum altun tebsiler konmış simat-ı husrevôn

Bağda gerdan ider evrdkı sanman gird-bad
İndilerseyyareler kılmağa seyr-i büsıdn

Perr ü bal açmış yeşil tuti iken berg-i çenôr
Zerd olup ser-pençe-i şeh-bdza dönmişdürhemdn

Rdygôn aldum sanurdı la 'I u yôküu veli
Şimdi nakd altun sayar turmış nihdl-i ergavôn

Kanlu yaş dökmiş ruh-ı zerd ü gubôr-dlüdına
Var ise dehrün fendsın andı mir-i aşıkan

Saltanat ıôcın giyen ôlemde mağrür olmasun
Nice sultan börkin almışdur begüm bad-ı hazôn

Gerçi merdane sayındı girdi meyddne dıraht
Geldi kış basdı velikin virmedi asla emôn

Dest-bürd-i sarsarı ahır görüp şah-ı çendr
Didi el arkası yirde ôferinler pehlevôn

Jale vü berg-i hazandan pür-zer ü gevher çemen
Gül-şene varın nisôr itdi meger deryd vu kan

Gevher-i sır-ab şeb-nem güş-vdr-ı zer varak
Sahn-ı bustôn aldı güyii çar-suy-ı zer-geran

Şöyle benzer kim hat-ı ôydt-ı rahmetdür çemen
Bad-ı subh itmişdüraltun hall ile yir yir nişan


RAMAZANİYE ( Nesib)

Hilal-i rûze kim bir kavs-ı Hallac asuman üzre
Onunla berfden çok penbe attırdı zenan üzre.

Kudımiyle bu nev-maIı-ı sıyamın berf-i safidir
Döşenmiş penbeli liliçe rûy-ı hakdan üzre.

Çemen yahbeste olmuştur hilal-i maha ta'zimen
Su dibası meger ferş oldu sahn-ı gülsitan üzre.

Uzanmış rişte rişte penbe-i berfi semavatın
Harn-i sadeden püskül asılmıştır cihan üzre.

Derûn-ı gurre-i mah-ı sıyama cemre-i evvel
Sanırsın şu 'le konmuş sımden bir şem'dan üzre.


Elinde nev- hilâl-i rûze bir peymane-i zerrin
Dolu yağdırdı saki-i felek kevn ü mekan üzre.

Dolu sanma bu nev-mah-ı sıyamı eyleyip tebrik
Nisar etti felek dürdaneler halk-ı cihan üzre.

Ne kabil zernheririnden bilmek vakt- iftarı
Müezzinler donar çıksa ezana merdivan üzre.

Bu senna ile cami' seyrine cana zuhur etmez
Yatar tennur içinde maderiyle şöyle yan üzre.

Bu demde ateş-i seyyale lazımdır dile amma
Hilal-i ruze bir kufl·ı metan urdu dehan Üzre.


NEVRUZÎYE ( Nedim)

Hoşâ mübarek ü mesud ruz-i ferruh-dem
Zihi küşade ve dil-keş zamane-i hurrem

Bu ruz odur ki revadır makam-i hizmetde
Siphr-i pîr-i kuhlen-salin ola kameti ham

Bu ruz odur ki sabahında sad safa muzmer
Bu ruz odur ki mesasında bin ferah müdgam

Bu ruz odur ki sezadır olsa bir demine
Feda zamane-i sad Baykara vü müdde-i Cem

Bu ruz odur ki bu salin içinde rifatle
Bakılsa şöyle numayan durur misal-i âlem

Bu ruz odur ki anı takvim-i asman içre
Nişanlandı yine Bicis alıp eline kalem

Bu ruz odur ki yazıp namını flek ikbal
Dü nokta-veş kodu kaf üzre Ferkadana hem

Bu ruz odur ki onun sebhu talât-i canan
Şebi o talât-i zibada zülf-i ham

Bu ruz odur ki revadır anı müsahib-i çarh
Celâle medbe-i tarih edip kıla mu’lem

Bu ruz odur ki bu sal içre sadr-i zi-şana
Keremle eyledi teşrif Asaf-ı âzam


Kasîde-i Bahâriyye Der-Sitâyiş-i Sadr-ı a‘zam Dâmâd İbrahîm Pâşâ[2]

1. Nâz u şîveyle ki âgûşuma cânâne gelir
Sîneyi kalbi geçüp tâ harem-i câna gelir

2. O bütün hânemi teşrîfini gûş etdi meger
Şevk-ı şûrîdeyi gördüm gelir ammâ ne gelir

3. Çekse bir câm eger ol gonca-dehen hem çün gül
Çâki dâmânının âgûş-ı girîbâna gelir

4. Dâd bilmez misin ey düşmen-i îman ki tabîb
Kâfir olursa da bir hasta müselmâna gelir

5. Gelmedin görmedin ahvâlimi dâd eylemedin
Görse kâfir benim ahvâlimi îmâna gelir

6. Açılırsın güzelim sen dahı sabr eyle hele
Şimdicek şerm gidüp meclise peymâne gelir

7. Âşıkın ağzına bir gün düşer ey gonca lebin
La‘ldir elbet o âgûş-ı nigîndâna gelir

Fasl-ı gül geldi mi âyâ deyü pürsân olarak
Bülbülü kûçede gördüm ki gülistâna gelir

Iydiyye ( Bayramiyye) Nedir ve Örnekleri
Iyd – İyd ( Şiirlerimizde Bayram)
Kaside Nedir ve Kasidenin Bölümleri
Kaside Nedir Tüm Özellikleri Konuları Türleri Bölümleri Örnekler
NESİP BÖLÜMÜNE GÖRE KASİDELER
Nesib Bölümü Nedir ve Nesib Örnekleri

KAYNAKÇA

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/baki-nin-siirleri/hazaniye-kasidesi-nden/6310
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/nedim-siirleri/bahariyye-den-kas-de-i-bah-riyye-der-sit-yis-i-sadr-i-a-zam/17642