Klasisizm Sanat Akımı Özellikleri
Klasizim Sanat Akımı Özellikleri
Mimar Andrea Palladio-
KLASİSİZM NEDİR KLASİSİZM SANAT AKIMI VE ÖZELLİKLERİ
Klasik ve Klasisizm
Klasisizm, klasik sözcüğünden kaynaklanan edebiyat ve sanat akımın adıdır. Klasisizm; Latince sınıf anlamına gelen class ve ikos ön eki ile türetilmiş classicus sözcüğüne dayanır. Klasik sözcüğü ise Sözlük anlamı ile “sınıfsal, birinci sınıf, seçkin “, “eski üst sınıfa ait”; “antik çağ yazarlarına özgü“ [1]manalarına gelmektedir.
Klasik sözcüğü Türkçe ’de “ eski Yunan ve Roma çağı dili ve sanatıyla ilgili olan. XVII. yüzyıl Fransız dili, yazarları ve yazınıyla ilgili olan (yapıt ya da yazar)” şeklinde açıklanır. Klasik eser ise “ türünde model haline gelmiş olan, benzerlerine göre seçkin ve değerli olan; örnek alınarak birçok benzeri oluşturulan; evvelden beridir değerini kanıtlamış ideal eser; örnek alınacak kıymette olan roman, deneme, gezi yazısı[2] olarak anlaşılır.
Klasisizm ise sözlüklerde “eski Yunan ve Roma çağı dili yazını ve sanatı ile ilgili, eski Yunan ve Roma sanatına özenerek “anlatımda duruluk ve açıklığı, bileşimde dengeyi, ölçülülüğü ve sağlamlığı, ahlaksal ve ruhsal çözümlemede inceliği, doğallığı ve gerçeğe benzerliği ilke olarak benimseyen yazın akımı” olarak tarif edilir. Klasisizm eski Yunan ve Roma sanatında olduğu gibi “ölçülü olma yönelişiyle, biçimlerde uyuma önem verişle, anlatımda incelikle belirginleşen sanat eğilimi.” Olarak da tarif edilir.
Raffaello Sanzio (1483-1520
Klasisizm Akımın Ortaya Çıkışı
Klasisizm ortaya çıkışı başlangıçta Fransız dilinin yabancı sözcüklerden, deyimlerden arındırılması; dili karışık cümlelerden fantastik ifadelerden kurtarmak ve Fransızcayı sıradan Fransız’ın rahatça anlayacağı şekilde kullanmak amacından kaynaklanır. İlki François Malharbe’ye ( 1555- 1628) ait olan bu çabalar Kardinal Rischelieu tarafından desteklenip 1635 yılında Fransız Akademisini kurulmasına vesile olmuştur. Bu akademinin amacı “ Fransızcanın kesin kurallarını ortaya koymak, Fransızcayı, arı, duru ve iyi anlatımlı kullanarak sanatlar ile bilimleri nakledilebilecek hale getirmek “ olmuş, Decartes’in de desteği ile ortaya akılcı bir felsefe çıkmıştı.
Fransızcanın temel kurallarını belirlemek amacıyla ortaya çıkan bu yaklaşım edebiyatın ve diğer sanat dallarının kurallarını belirlemek ve en doğru şekilde uygulamak yaklaşımını ortaya çıkarmış ve tüm bunlar antik Yunan ve Roma kökenine götüren vesileler olmuşlardı. Böylece klasisizm Antik Yunan ve Roma sanatının doğalcılığı, akılcılığı, estetik üslubunu, en yetkin eseri oluşturma gayretini, en doğru ve en uyumlu ifadesini ortaya koyacak eserler vermek anlayışı ile şekillendi. ( bkz Klasisizm Akımı )
Klasisizmin doğasında Antik Yunan ve Roma sanatlarına ve edebiyatına duyulan hayranlık duygusu vardı. Sanatta, edebiyatta ve mimaride, korkunç, kötü, çirkin acayip, gösterişli abartılı eserler veren Barok ve Gotik R sanat anlayışından kurtulmak gayesi de bunda etkili olmuştu. Antik Yunan ve Roma medeniyetlerinin estetik, şekil, ölçü, uyum yönlerinden mükemmel, doğal, kusursuz ve güzel örnekler vermeyi Barok, Gotik, Maniyerizm hatta Romantizm anlayışlarından kurtulmanın iyi bir yolu olarak görülmüştü.
Klasisizmin ortaya çıkmasına vesile olan en önemli etkenlerden bir diğeri ise Gotik, Maniyerist ve Romantizm anlayışlarına duyulan tepkilerdi. Özellikle Gotik anlayışa bir tepki olarak doğan Klasisizm, doğallığa önem vermeyen, yapmacık bir üsluba dayanan, duygusal ve öznel bir anlayışa sahip olan Maniyerizm ile coşkuya, abartıya, hayale, içgüdüye, abartılı duygulara dayanan romantizme dahi karşıt bir sanat anlayışıydı.
Klasisizm 17. Asırdan itibaren Batı kültüründe şekillenmeye başlayan estetik ve sanatsal özelliklerini Yunan ve Roma sanatına dayandıran bir edebiyat ve sanat akımıdır. Batılı uygarlıklarının "1660 ekolü" olarak da isimlendirdiği klasisizm yeniden doğuş anlamına gelen Rönesans döneminde resimde, mimaride, edebiyat ve diğer sanat dallarında Antik Yunan ve Roma sanatının mükemmel eserleri gibi eserler vermek; ölçülü, dengeli, mükemmel ve estetik sanatsal ürünler ortaya koymak amacıyla ortaya çıkmıştır. Hatta Klasisizm, Yunan ve Roma sanatını her yönden aşmak amacıyla ortaya çıkan sanatsal bir eğilimi ifade etmektedir. ( bkz NEO KLASİSİZM:NEDİR VE SANAT ANLAYIŞI )
Klasisizm, öncelikle Fransa da Yunan ve Latin geleneğine bağlı edebi eserler üretmek gayesi ile ortaya çıkmış, bu anlayış, resim, heykel, mimari ve diğer sanat dallarına da sıçramaya başlamıştır. Antik Yunan – Latin geleneğine bağlı eserler vermek maksadı ile yazılan eserler edebiyat ve sanatta Klasisizmin başlangıcını oluşturmuştur. Bu anlayış aristokrasinin zevkine uyacak şekilde, soylu, estetik, mükemmel, güzel ve ölçülü eserler vermek şekline evirilerek klasisizm özellikleri de belirgin hale gelmiştir.
Şu halde klasisizm büyük ölçüde aristokrat zümrenin soylu, akılcı, uyumlu, , ideal, dengeli, ölçülü, güzel, estetik ve görkemli edebi ve sanatsal ürün beklentisine uygun gelişen bir sanat eğilimi olmuştur.
Klasisizm sanatta belli kurallara bağlı kalarak, doğayı inceleyerek Antik Yunan ve Roma sanatçıları gibi, ölçülü, doğallığa uygun, orantılı, kusursuz, abartısız, estetik, güzel ve her yönden mükemmel eserler vermek, Yunan ve Roma sanatlarını yeniden canlandırmak idealine dönüştü. Bu anlayış sonucunda Yunan ve Roma uygarlıklarına ait sanatsal eserler ve kalıntılar daha bir önem kazanmış oluyordu.
Mimari alanda Klasisizmin temsilcileri
İtalya’da: Filippo Brunelleschi' Leon Battista Alberti ( 15. Asır ) Bramante, Sangallo Palladio( 16. Asır )
İngiltere’de: İnigo, Jones, Wren;
Fransa’da: Lescot, Delorme, Bullant ( 16. Asır ), Selomon de Brosse, Mansart, Hardoin ( 17. Asır ) Robert de Cotte, Gabrieller, Souflot
Rubens
Resimde Klasisizmin temsilcileri
Raffaello , Caravaggıo, Poussın , David, Le Brun, Rubens , Ingers
Heykelde Klasisizmin temsilcileri
Bernini, Algardi, Duguesnoy, Girardon, Coyzevox, Tubi, Antonio Canova
Edebiyatta Klasisizm
Montaigne(Denemeler),La Fontaine: (Fabl)Racine, (Corneille:( Trajedi) Moliere(Komedi) Boileau(Eleştiri) Fenelon,( Madame de la Fayette: Roman,)La Bruyere(Karakterler,) Descartes, Pascal ( deneme, felsefe) gibi sanatçıların eserleri edebiyatta klasisizmin kurallarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Türk Edebiyatında: Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Direktör Ali Bey bu anlayışa bağlıdır.
Gian Lorenzo Bernini (1598-1679) |
Klasisizmin İlkeleri
KAYNAKÇA
[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/klasik
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/edebiyatta-klasisizm-ve-klasisizmin-ilkeleri/138270
