Lüzûm mâ lâ yelzem Söz Sanatı
Lüzûm mâ lâ yelzem
Lüzum mâ lâ yezem ‘in sözlüklerdeki anlamı : “gerekmeyenin gerekliliği” şeklindedir. Eski edebiyatta söze, dizeye güzellik edebî sanatlardandır.
Tanımlar
Şiirde ve eski edebiyatın süslü ve sanatlı üslubu ile yazılmış nesir edelerinde rastlanılan kafiyeden önce birkaç harf veya harekenin aynen tekrar edilmesi ile yapılan sanatlı söyleyiş, söz sanatıdır.
“Seci yada kafiyeyi kayıtlı olarak irad etmek “ [1]
“Manzum veya mensur eserlerde beyit yahut cümle sonlarında yer alan kafiye ve secilerde kafiyeyi meydana getiren revîlerden veya onların yerini tutan harflerden önce aynı cinsten ve eşit sayıda harf bulunması” [2]
Lüzûm mâ lâ yezem bir söz sanatı sayılmasına rağmen aynı zamanda bir çeşit zengin kafiye yani “kāfiye-i mukayyede” yani mukayyed edilmiş, berkitilmiş kuvvetlendirilmiş kafiyedir. Dize sonlarındaki kafiyelerde veya seçili yazılmış, yazılarda kafiyenin varlığı tek bir harfin (revî) benzerliği gerekli ve yeterli olduğu halde bu söz sanatında “ kafiyenin son harfinden önce birkaç harf ve harekenin benzer olması ve bu suretle eserdeki ses ve lafız armonisini daha ileriye götürme çabası vardır. “[3]
Lüzûm mâ lâ yezem tabirinin anlamı şairin ve yazarın şiirde veya kafiye de illa bunu yapmak için kendini zorlaması, kendini inatla bunu yapmaya mecbur etmesi “gerekmeyenin gerekliliği” anlamına gelen bu tabirin kurulmasına neden olmuştur. Bu nedenle berkitilmiş kuvvetlendirilmiş bir kafiye olan lüzûm mâ lâ yezem kuvvetlendirilmiş zengin kafiye olarak da tarif edilebilir. Hatta amaç olarak öyle değilse bile aynı kelimenin diğer kelime içinde de geçebilir hale gelmesi nedeni ile zaman zaman tunç kafiyenin özelliklerini de andırır .
Lüzûm mâ lâ yezem Örnekleri
“Aşk bir zevktir, onun da başka bir dili var; aşk bir şevktir, onun da ayrı ehli var”
Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmetten
Çekildik izzet ü ikbâl ile bâb-ı hükûmetten Namık Kemal
Kan akmada ru’yet-i zaferden
A’dub oluyor bu zib – ferden
Azade kalaydılar seferden
Bir ordu çıkardı br neferden Abdülhak Hamit
Çeşman-ı o mehveşin elâdır
Pek bakma elâ değil belâdır
Gör sihr-i beyânı gamzesinde
Hubâne lisânı es- selâdır
İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ
Kinaye Nedir Örnekler Kinaye Söz Sanatı
Kasr Söz Sanatı Nedir Örnekler
İltifât Nedir ve İltifat Söz Sanatı
Türk Edebiyatı ve Şiirinde Söz Sanatları Yard. Doç. Dr. Nurullah ÇETİN
Divan Şiirinde Yergi Amaçlı Söz Sanatları Prof.Dr. Mine Mengi)
Mecaz ile İlgili Söz Sanatları
KAYNAKÇA
[1] Tahir ‘ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati, Enderun, İst. 1972, S, 93
[2] İsmail Durmuş, LÜZÛM-ı MÂ LÂ YELZEM, TDİA , cilt: 27; sayfa: 263
[3] İsmail Durmuş, LÜZÛM-ı MÂ LÂ YELZEM, TDİA , cilt: 27; sayfa: 263
