Mahmur Nedir Şiirlerde Mahmurluk ve Humar

 Mahmur Nedir Mahmurluk ve Humar

Osmanlıca: mahmur - mahmûr :  مخمور

Mahmur Kökeni

Mahmur, Arapça kökenli bir sözcüktür. Arapçada hamr خمر [hmr] mayalanmış içki, şarap anlamlarına gelen kelimler üretilen ” hmr “  üçlü ( sülasi kök) kökten gelir. Hamr, hamra, humar, mahmur ( içkili, sarhoşluk uykusu" sözcükleri de bu kökten türemiştir.

Mahmur Anlamı

Mahmur sözcüğü içki ve sarhoşluk sonrası oluşan uyku hali, sarhoşluğun verdiği uyuşukluk, sersemlik, uykudan yeni kalkmış olmanın yarattığı uyku ağırlığı, uyku sersemliğini tam olarak üzerinden atamamış olmak, uyku basmış göz, baygın bakış anlamlarına gelir.

Mahmur Humar Sabuhi

İçki içmekten kaynaklanan mahmurluk veya sarhoşken yatıp uyumak ve sarhoşluk uykusundan uyanmak ise humar olarak adlandırılır. Eski devrilerde humar denilen sarhoşluk sonrası uyanmak ile ortaya çıkan baş ağrısını gidermek için içilen içkiye ise sabuha veya sabuhi denirmiş. Sabuha “  صبح “, sabahleyin içilen içki veya şarab anlamına gelen sabuhi ( صبوحي ) sözcükleri sabah anlamına gelen subh kökünden türemiştir. ( bkz  Sabâ Rüzgârı Sevgiliden Esen Yel ) Sabuha veya sabuhi akşamdan kalan ayyaşların, mahmurluklarını ve aşırı içki içmekten dolayı çektikleri baş ağrısını yani humardan kurtulmak için içtikleri şarap manasına gelir. ( bkz Sabuhi Nedir Sabahleyin İçilen Mahmurluk Şarabı )

Şiirlerde Mahmurluk ve Humar

Eski edebiyatta mahmurluk hali çok işlenmiş bir konudur. Genellikle akşamdan kalan sevgilinin çektiği baş ağrısı, uyku sersemliği hali yaşayan sevgilinin bakışı, uyanamamış sevgiliyi uyandırma anlamları ve bununla ilgili hayaller için kullanılır. Âşık için mahmur bakış çok hüzün verici bir haldir. Âşık sevgilisini öperek uyandırmayı hayal eder. Sevgiliden uzak olduğu için de sevgiliyi ayıktırmak veya uyandırmak için saba yelinden yardım ister. Saba yelinden sevgilinin uyuyup uyanmadığını haber almayı diler. ( bkz Bâd-ı Saba Nedir Haberci Sabah Rüzgârı - Rüzgâr Şiirlerimizde Yel ve Bad-ı Saba )

Aşığın en mühim dileklerinden birisi mahmur bir halde iken sevgilinin yanında olmaktır. Sevgiliyi öperek uyandırmak, onun saçlarını okşamak, humar hali içindeyse onunla sabuhi içmek âşık için erişilemez hayaller olmaktadır. ( bkz Humar İçki Sonrasında Baş Ağrısı)

Beni bîmâr iderse gözlerüñ mahmûrdur dirler

Safâ virse lebüñ mest-i mey-i engûrdur dirler  Nevizade Atai

 

Gamzeler mahmûr kana çeşm-i şehlâ teşne-leb

Hep anuñçün katlüme tîg-i mücellâ teşne-leb    Nevizade Atai

 

Nâ-tüvân-ı çeşm-i mahmûr-ı bütânuz şimdilük

Anun içün gâh pinhân geh ‘ayânuz şimdilük     Semerkândî-i Âmidî Âgâh

 

Şûhlar ‘âşık-ı mahmûr u harâb isterler

Ne şarâb u ne kebâb u ne rebâb isterler MUVAKKİT-ZÂDE MUHAMMED PERTEV

 

Sâki ayakta kaldım ayaklandır al elim

Oldum humâr –ı hicr ile sun sâgar-ı sabuh   Ruh-i Bağdadi

 

Humâruñ hastasıyam sun devâmı
Ki îş ol yig ki_ola anuñ devâmı.           Ahmedi Şiirleri
Dünye bir mey-gededir hamrı humârın ödemez
Bir aceb gam-gededir sûrı sübûrun ödemez       Şemseddîn Ahmed Sivâsî, Kara Şems Şiirleri

Cok da mağrur olma kim meyhane-i ikbalde
Biz hezaran mest-i mağrurun humarın görmüşüz          Nâbî

Seherde uyanmış gözleri mahmur
Dedim sarhoş musun söyledi yok yok
Ak elleri boğum boğum kınalı
Dedim bayram mıdır söyledi yok yok  Ercişli Emrah

Şimdilik serde humar-ı neşe-i Muzmar da var
Bende hicri kâkülünden başka derd-i ser de var        Elazığ Türküleri

Çayda çıra yanıyor,
Humar göz uyanıyor.
Fitil çifte yara bir,
Yürek mi dayanıyor?  Elazığ Türküleri