Mahmur Nedir Şiirlerde Mahmurluk ve Humar

 

 

Mahmur Nedir Mahmurluk ve Humar

 

Osmanlıca: mahmur - mahmûr :  مخمور

 

Mahmur Kökeni

 

Mahmur, Arapça kökenli bir sözcüktür. Arapçada hamr خمر [hmr] mayalanmış içki, şarap anlamlarına gelen kelimler üretilen ” hmr “  üçlü ( sülasi kök) kökten gelir. Hamr, hamra, humar, mahmur ( içkili, sarhoşluk uykusu" sözcükleri de bu kökten türemiştir.

 

Mahmur Anlamı

 

Mahmur sözcüğü içki ve sarhoşluk sonrası oluşan uyku hali, sarhoşluğun verdiği uyuşukluk, sersemlik, uykudan yeni kalkmış olmanın yarattığı uyku ağırlığı, uyku sersemliğini tam olarak üzerinden atamamış olmak, uyku basmış göz, baygın bakış anlamlarına gelir.

 

Mahmur Humar Sabuhi

 

İçki içmekten kaynaklanan mahmurluk veya sarhoşken yatıp uyumak ve sarhoşluk uykusundan uyanmak ise humar olarak adlandırılır. Eski devrilerde humar denilen sarhoşluk sonrası uyanmak ile ortaya çıkan baş ağrısını gidermek için içilen içkiye ise sabuha veya sabuhi denirmiş. Sabuha “  صبح “, sabahleyin içilen içki veya şarab anlamına gelen sabuhi ( صبوحي ) sözcükleri sabah anlamına gelen subh kökünden türemiştir. ( bkz SABÂ RÜZGÂRI SEVGİLİDEN ESEN YEL  ) Sabuha veya sabuhi akşamdan kalan ayyaşların, mahmurluklarını ve aşırı içki içmekten dolayı çektikleri baş ağrısını yani humardan kurtulmak için içtikleri şarap manasına gelir. ( bkz SABUHİ NEDİR SABAHLEYİN İÇİLEN MAHMURLUK ŞARABI )

 

Şiirlerde Mahmurluk ve Humar

 

Eski edebiyatta mahmurluk hali çok işlenmiş bir konudur. Genellikle akşamdan kalan sevgilinin çektiği baş ağrısı, uyku sersemliği hali yaşayan sevgilinin bakışı, uyanamamış sevgiliyi uyandırma anlamları ve bununla ilgili hayaller için kullanılır. Âşık için mahmur bakış çok hüzün verici bir haldir. Âşık sevgilisini öperek uyandırmayı hayal eder. Sevgiliden uzak olduğu için de sevgiliyi ayıktırmak veya uyandırmak için saba yelinden yardım ister. Saba yelinden sevgilinin uyuyup uyanmadığını haber almayı diler. ( bkz BÂD-I SABA NEDİR HABERCİ SABAH RÜZGÂRI- RÜZGÂR ŞİİRLERİMİZDE YEL VE BAD-I SABA- BELKIS SABA MELİKESİ VE EFSANESİ  )

 

Aşığın en mühim dileklerinden birisi mahmur bir halde iken sevgilinin yanında olmaktır. Sevgiliyi öperek uyandırmak, onun saçlarını okşamak, humar hali içindeyse onunla sabuhi içmek âşık için erişilemez hayaller olmaktadır. ( bkz HUMAR ( İÇKİ SONRASI BAŞ AĞRISI)

 

Beni bîmâr iderse gözlerüñ mahmûrdur dirler

Safâ virse lebüñ mest-i mey-i engûrdur dirler  Nevizade Atai

 

Gamzeler mahmûr kana çeşm-i şehlâ teşne-leb

Hep anuñçün katlüme tîg-i mücellâ teşne-leb    Nevizade Atai

 

Nâ-tüvân-ı çeşm-i mahmûr-ı bütânuz şimdilük

Anun içün gâh pinhân geh ‘ayânuz şimdilük     Semerkândî-i Âmidî Âgâh 

 

Şûhlar ‘âşık-ı mahmûr u harâb isterler

Ne şarâb u ne kebâb u ne rebâb isterler MUVAKKİT-ZÂDE MUHAMMED PERTEV

 

Sâki ayakta kaldım ayaklandır al elim

Oldum humâr –ı hicr ile sun sâgar-ı sabuh   Ruh-i Bağdadi

 

Humâruñ hastasıyam sun devâmı
Ki îş ol yig ki_ola anuñ devâmı.           Ahmedi Şiirleri

Dünye bir mey-gededir hamrı humârın ödemez
Bir aceb gam-gededir sûrı sübûrun ödemez       Şemseddîn Ahmed Sivâsî, Kara Şems Şiirleri

 

Cok da mağrur olma kim meyhane-i ikbalde
Biz hezaran mest-i mağrurun humarın görmüşüz          Nâbî

Seherde uyanmış gözleri mahmur
Dedim sarhoş musun söyledi yok yok
Ak elleri boğum boğum kınalı
Dedim bayram mıdır söyledi yok yok  Ercişli Emrah

 

Şimdilik serde humar-ı neşe-i Muzmar da var
Bende hicri kâkülünden başka derd-i ser de var        Elazığ Türküleri

 

Çayda çıra yanıyor,
Humar göz uyanıyor.
Fitil çifte yara bir,
Yürek mi dayanıyor?  Elazığ Türküleri