Melek, ملاك  ve melekler, Cebrail Cibril , Mikail, Azrail ,İsrafil - Sahibu'l-karn, Kirâmen Kâtibin Melekleri, Muakkibât Melekleri, Münkir Nekir… Allah’ın emrettiği işlerin yapılması için Allah’a yardımcı olan semavi, nurani ve ruhani varlıklardır.  Allah tarafından verilen görevleri yaparak Tanrı’ya hizmet eden bu semavi hizmetçilere, öfke, kin, gazap, haset, kötülük, kıskançlık bilmeyen ve yapamayan varlıklardır.  Şeytan’ın dışındaki diğer tüm melekler Allah’ın emri altında ve sadece kendileri için belirlenen işleri yapmakla yükümlüdür. [1]

Eski devirlerin inançlarında köpek meleklerin en çok hoşlanmadığı bir hayvan olarak görülür. Hatta bazı inançlara ve temayüllere göre köpeğin olduğu yere melek girmez veya yaklaşmaz. İslamiyet’in bazı akidelerinde ve Şafi mezhebinde köpek abdest bozan,  domuz gibi hiç hoş görülmeyen,  ağzı, salyası, pisliği, bıraktığı artığı hatta teri  bile pis sayılan bir hayvandır. Hanefilere göre dahi köpeğin ağız suyu, salyası ve tersi necis olarak görülür.  Şafilerde köpeğin elbiseye sürtünmesi dahi abdestin bozulmasına neden sayılır.   Hanefilerde ise köpeğin salyası veya pisliği elbiseye değmesi bile hoş kabul edilemez.  

Malikilere göre, bekçi ve çoban köpeği beslenilmesine izin verilen köpekler necis değil yani temizdir. Fakat Malikiler bile köpeğin ağız soktuğu kabın yedi defa temizlenilmesini kabul etmiştir.

Kötü insanlara it veya köpek denmesinin bir nedeni de bunlardan kaynaklanıyor olmalıdır.

Divan şiirinde rakip âşık çok kere köpeğe benzetilir.   Çünkü rakip,  sevgilin evinin, eteğinin etrafında dolaşır.[2]  Âşık ile sevgili arasında bir engeldir.  Hır çıkaran, gürültü koparan biridir. ( bkz  Divan Şiirinde Sevgili Aşık Rakip Tasavvuru ve Beyitlerle Örnekleri ) Âşık köpeğin necis olmasından hareketle melek gibi sevgilisinin yanına necisi yakıştıramaz.

Eski edebiyatta köpek kelp , zağ, zağar,  it ve seg [3]sözcükleri ile ifade edilir. Edebiyatımızda köpeğin tahir – temiz, , pis- necis olup olmaması, köpeğin rakip âşıklara benzetilmiş olması, sevgilinin melek olduğu ve köpek ile meleğin bir arada olup olmayacağı, melek sevgili, köpek rakip zıtlıkları, tevriyeli, kinayeli ve imalı şekillerde hayli ele alınmış konulardır.  

“Rakip ile Ağyar, sevgilinin mahallesinin bekçileri ve ya köpekleridir. Aşığı asla içeri bırakmazlar.  Âşık onları bazen domuz, akrep, zağ , seğ, diye niteler.  Bazen şeytan ve dev bazen de kâfir, gammaz, iftiracı, eğri, yavuz, nâdân, olarak niteler..”[4]

Yine girdin varıp ey dost rakîbin evine
Çün bilirsin ki melek girmez it olduğu yere   Nizami[5]

Ağyarı görse meclise gelmez ol mehlikâ
Bir yerde kelp olunca nuzûl-ü melek abes       Ayni

Şehsüvarım sen rakibin kapısına inme gel
Kim nüzul etmez melek şol  hâneye  kim ola seg     Baki

Gel varma otağına rakibin ki bilirsin
İt olduğu yere melek etmez güzer ey dost   Ahmet Paşa

İşittim ki rakİb ölmüş  habîbin  ömrü  çoğ olsun
Kapıdan bir seg   eksilmiş anı sanman  ziyanlıdır          Necâti

 Dédüm rakîbüñ ağzı ‘aceb neyle tutulur
 Dil-ber gülüp dér ağzın itüñ üstühân tutar     Ahi Benli Hasan,

Tahir Efendi bana kelp demiş,
İltifatı bu sözde zâhirdir,
Malikî mezhebim benim zira,
İtikadımca kelp tahirdir.          Nefi

KAYNAKÇA

• [1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/melek-melekler-gorevleri-beyitlerde-melekler/63559
• [2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/agyar-nedir-divan-siirinde-rakip/4819
• [3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/agyar-nedir-divan-siirinde-rakip/4819
• [4] ] H.Dilek Batislam, DiVAN ŞİİRİNDE ÂŞIK, SEVGiLi, RAKiP ÜÇLÜSÜ VE ÖLÜM, https://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%2
• [5] A.TALAT Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, s. 350
•