Nusretname ve Minyatürleri
Gelibolulu Mustafa Ali ve Nusretname Adlı Eseri
İran Seferini yapan Lala Mustafa Paşa'nın münşi olarak bu seferde bulunan Gelibolulu Ali Mustafa bu eserini sefer esnasındaki resmi yazışmaları eserine kronolojik bir sırayla yerleştirerek, olayların merkezinde bulunarak ve çeşitli rivayetleri de kullanarak yazmıştır. Bu sebepten de eserine, “zaferleri anlatan kitap anlamına gelen "Nusret-name" ismini vermiştir.
Gelibolulu Mustafa Ali 25 Mayıs ı582de Fakir Şeyh isminde özel bir hattata yazdırdığı bu nüshayı Gazanfer Ağa’nın aracılığı ile 1583 ilkbaharında III. Murad’a takdim etmiştir. All, bu eseri ile padişahın ilgisine mazhar olmuştur. Eseri çok beğenen II. Mustafa bu eserin tezhip, hattat ve minyatürcüler tarafından süslenerek yeniden yazılmasını emretmiştir. Böylece Ali’nin Nusretname adlı eseri Gelibolulu Ali ’nin “ nezaretinde Sultan Murad'ın özel katibi Mustafa bin Abdülcelil ve saraydaki sanat erbabı bugün Topkapı Sarayı Hazine bölümünde bulunan özel münakkaş nüshayıistinsah etmişlerdir(l584). Bu eserin saray nakkaşları tarafından hazırlanmasına ise bizzat Gelibolulu Ali nezaret etmiş eserin saray nakkaşları tarafından hazırlanması ise bir yıl sürmüştür. “ Sultanın emri ile asıl nüshasından yeniden yazılarak süslenen bu eser “ British Müzesindeki nüshasının kopyasıdır. “ [1] III. Murat’ın yazdırmış olduğu bu nüsha ise bu gün Topkapı Sarayındaki nüshasıdır.
Lala Mustafa Paşa ile Konya Mevlevîhânesinde
1578 Gürcistan'ı fethi Lala Mustafa Paşa Kars'ta (Nusretnâme, TSMK, Hazine, nr. 1365, vr. 36a)
NUSRETNAME’NİN NÜSHALARI
British Mesuem Add. 22,011, in the Catalogue of Turkish manuscript in the British Museum (61 b-62a)
Hazine No. 1365, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Katoloğu, s. 230- i
Revan No. 1298, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi TürkçeYazmalar Katoloğu, s. 231
N:Nuri Osmaniye Kütüphanesi, No. 4350
Viyana National Bib!. No. 1017, Flügel Kata!' II. s. 238
Es'ad Efendi Süleymaniye Kütüphanesi, No. 2433, TC. YazmalarKatoloğu, s. 230
Paris Bibliotheque Nationale, No. 1134,Bibliotheque cat II,s.175
Kahire, Darü'l- Kütüb Mısri, No. TK 237,'Ali Efendi Hilmi
Dağıstanı, Fihristü'I-Kı1tubit Türkiyyeti fi'l-Kütüphaneti'lHıdıviyyeti,Mısır1306, s.242. [2]
NUSRETNAME’NİN MİNYATÜRLÜ KOPYASI VE MİNYATÜRLERİ
Lala Mustafa Paşa’nın hemşehirisi ve gözde münşisi olan Mustafa Âli, Lala Mustafa Paşa ile o yıllarda sarayda çok etkin olan saray ağası dostu Gazanfer Ağa’nın sayesinde devletin önemli görevlerinde bulunmuş, yazdığı eserleri devlet adamlarına ve sultanlara takdim ederek önemli ihsanlar elde etmiştir. Mustafa Âli,II. Selim ve II. Murad zamanlarında yazdığı eserlerinden bol bol ihsan almayı başarmış ve yazdığı çok sayıda eserden istifade etmesini de bilmiştir.
Mustafa Ali’nin Nusretname adlı eserinin minyatürlerle de süslenmiş olmasın ise III. Murad’ın Saray Ağası olan Gazanfer Ağa sayesinde olmuştur. [3]II Selim ve III. Murad zamanlarında saray ağaları oldukça etkin olmuş, veziriazamlar dahi padişahlarla görüşebilmek için bu ağalardan yardım istemek zorunda kalmaya başlamışlardı.
Mustafa Âli’nin 1583 yılında yazdığı Nusretname adlı eserini III. Murad’a takdim edilmesinde aracılık eden Gazanfer Ağa bu eserin minyatürlerle donatılmasında ve süslenmesinde çok büyük bir rolü olmuştur. Eser Sultan III. Murad’a, Gazanfer Ağa aracılığı ile sunulduktan sonra eseri beğenen sultan Murad, eserin süslü bir nüshasının saray nakkaşhanesinde hazırlanmasını emreder. [4]Böylece Nusretname’nin minyatürlü nüshası Mustafa Âli’nin gözetiminde ve yirmi sanatçı tarafından bir yılda bitirilir.
“Kitap 1584 yılı Temmuz ayında bittiğinde minyatürleri, tezhipleri, halkârî süslemeleri ve özellikle kırmızı atlas üzerine zerduzî cildiyle çok göz kamaştırıcı olmuştur. [5] Bu eserin minyatürlerinden birinde Gazanfer Ağa da betimlenmiştir.”
“Katalog no 699, Hazine 1365'te kayıtlı olan Nusretnâme seferlere gidiş yolları, konak yerleri ve paşanın mektuplarını içerir. Gürcistan, Azerbaycan ve Şirvan fethini konu a lan bu nüshada 257 yaprak, 41 minyatür bulunur. Yazarı hayattayken istinsah edildiğinden dolayı önemlidir; III. Murad'ın özel kâtiplerinden Mustafa bin Abdülcelil tarafından istinsah edilmiş olması da önemini artırır. Eserin minyatürlerinden birinde müellif eserini Lala Mustafa'ya sunarken tasvir edilmiştir; bu sırada bir tarafta da Mevleviler sema etmektedir. Diğer minyatürlerde kalenin savaş sırasında tamiri ve çadırında oturmuş bunu bekleyen padişah görülür.” [6]
Eserde yer lan ilgili minyatürde “ Gazanfer Ağa , Sultan III. Murad’ın sağında, silahtarların yanında ayakta durmaktadır. Aynı resimde Âli’nin diğer destekçisi, padişah hocası ve 1598 yılında şeyhülislam olan Hoca Sadeddin Efendi de (ö.1599) sultanın solunda otururken betimlenmiştir.”[7]
Lala Mustafa Paşa’ ziyafet, (Nusretname TSMK, Hazine,
nr. 1365, vr. 34b)
Ordunun saraydan ayrılışı, Nusretname ( alıntı: https://www.pinterest.com/source/warfare.co.nf/)
[1] H. Mustafa Eravcı , Mustafa 'Ali'nin Nusret-namesi ve Onun ışığında Yazarın Tarihçiliği, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/35/301.pdf
[2] H. Mustafa Eravcı , Mustafa 'Ali'nin Nusret-namesi ve Onun ışığında Yazarın Tarihçiliği, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/35/301.pdf
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/gelibolulu-ali-mustafa-ve-nusretname/76753
[4] Cornell H. Fleischer, Tarihçi Mustafa Âli. Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, çev.A. Ortaç, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996, s. 114-115.
[5] Kemal Çığ, Türk Kitap Kapları, İstanbul, Yapı ve Kredi Bankası,1971, s. 40.
[6] Günay Kut, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Kitaplığı’ndaki Kimi Minyatürlü Yazmalar,.obarsiv.com/guncel_gunaykut.html
[7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/gelibolulu-ali-mustafa-ve-nusretname/76753
