Peşeng Nedir Peşeng Kağan ve Afrasyap

 

Peşeng, (Pashang), Osmanlıca ve Farsça yazılışı : پشنگ

Peşeng, Farsça kökenli bir kelimedir. Farsçada öen anlamına gelen “ pіş “ön” ve insan veya hayvan safı anlamına gelen ” āheng “ sözcüğünün birleşmesinden meydana gelen bileşik bir sözcüktür. ( pіş-i āheng > pіş-āheng) Sözlüklerdeki anlamları:  Kabile ya da kervanın önünde giden, öncü, önder kılavuz, lider, katarın önünde gidip yol göstermeye alışık hayvan manalarındadır. [1]

Peşeng, özel isim olarak kullanılmıştır. Nitekim İran destanlarında Turan Hükümdarı Afrasyap’ın babası, Afrasyap’ın oğullarından biri,  bir İran savaşçısının adı olarak da karşımıza çıkmaktadır( bkz Afrasyap Efsanesi ve Alp er Tunga)

İlk iki Peşeng, Afrasyap ile alakalıdır.  Afrasyab’ın hem babasının hem de bir oğlunun adı olarak ifade edilmesi bir karışıklığa yol açar. Firdevsî Tusi’nin Şehname adlı eserinde Peşeng, Feridun'un oğlu Tūr'ün torunu ve Turan ülkesinin şehinbşahı Efrasiyab'ın babası olarak tanıtılır. ( Şehname'de Rüstem - i Zal Afrasyap ve Savaşları) 

Afrasyap’ın babası olan Peşeng’ten tarihçiler Peşeng Kağan olarak söz ederler.  Kimi tarihçilere göre Afrasyap ile Alp er Tung aynı kişidir ve  Alp er Tunga ile “Turanlıların hükümdarı” diye anılan babası Peşeng Kağan Saka Türleri ve Devleti hükümdarlarıdır.

Destanlarda karşımıza çıkan Peşenglerden Afrasyap’ın oğlu olan Peşeng’in diğer adı Şide’dir. Şide, nurlu yüzlü manasına gelir. Güzelliğinden, nur yüzlü oluşundan dolayı Afrasyap ona Şide demiştir. [2] Siyavuş’un oğlu Keyhüsrev, kuşkulandığı için babasını öldüren Afrasyap ile savaşarak hem Afrasyab’ı hem de oğlu Şide’yi yok etmiş ve babasının intikamını almıştır. [3] Şide , Keyhüsrev ile olan mücadelesinde mağlup olmuş, Keyhüsrev onu kaldırıp yere vurmuş ve Peşeng diğer adı ile Şide bir daha yerinden kalkamamıştır. [4] ( bkz  Keyhüsrev Kiros ve Siyavuş’un Oğlu )  

KAYNAKÇA 

[1] http://www.lugatim.com/s/pe%C5%9Fenk
[2] A.T.Onay, EskTürk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 75
[3] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/keyhusrev-kiros-ve-siyavus-un-oglu/56553

[4] A.T.Onay, EskTürk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 75