Sabri Fettah Berkel Hayatı ve Ressamlığı

Sabri Fettah Berkel

Sabri Fettah Berkel (1907, Üsküp–1993, İstanbul) Türk Resim Sanatında  Soyut Sanatın öncü ve özgün Ressamlarından Üsküp doğumlu Türk Ressamı

1907 Üsküp doğumlu olan Sabri Berkel, Üsküp Sırp-Fransız Okulu'nu ve Belgrat Güzel Sanatlar Okulu'nun hazırlık bölümünü bitirdikten sonra, Belgrat Güzel Sanatlar Okulu'nun hazırlık bölümüne devam etmiş, Floransa Güzel Sanatlar Akademisi’nde (Regia Accademia di Belle Arti) (1929–1935) Felice Carena’nın atölyesinde çalışmıştır. [1] Bu akademide iki yıl fresk ve Gravür derslerini aldıktan sonra 1935’te Türkiye’ye dönen sanatçı, çeşitli okullarda resim öğretmenliği yapmıştır.  Türkiye’de resim öğretmeni olarak çalışırken Devlet Güzel Sanatlar Akademisinde çalışmakta olan Leopold Lévy’nin isteği üzerine Güzel Sanatlar Akademisi Gravür Atölyesi asistanlığına atanmıştır (1939). 

Akademi reformu sırasında Leopold Levy’nin kendisini daveti üzerine Akademi hocalığına atanan Sabri Berkel, atandığı Gravür atölyesinde 1977 yılına kadar hocalığını sürdürecektir. [2] Yurtdışında batı resmini ve Sanat Akımları ile  bu akımların felsefesini de analiz edebilen sanatçı hem  Doğu Avrupa gibi resim geleneğinin disiplinini, hem  İtalya (Floransa) gibi klasik resmin özelliklerini kavrama şansına sahip olabilen bir ressam olmuştur. 

1947’de Milli Eğitim Bakanlığınca “Lüks Kitap” basan basımevlerinde araştırma ve inceleme yapmak için Paris’e gönderilmiş, kitap uzmanı J.G.Daragnes’in atölyesinde etütler ve  pek çok Türk ressamının devam etiği André  L’hôte atölyesinde, L’hôte’un resim düzeltme günlerini izlemiştir. Bu yıllar arasında sanatçı İngiltere, İtalya ve İspanya’da araştırma gezileri yapma fırsatını da bularak pek çok ülkedeki ressamların  Resim Sanatı üzerinde etüt ve incelemeler yapma şansını da elde etmiş olur. Paris’ dönüşünde peyzaj ve natürmortlara yönelmiş 1949-1950 yılları arasında ise Kübizm sonrası anlayışla natürmortlar yapmaya başlamıştır.  1949-1974 yılları arasında Güzel Sanatlar Akademisi Dekoratif Sanatlar Bölümü’nde galeri öğretmenliği yapmıştır. [3]

1951’de Kubbeler I-II ve Kedi adlı yapıtlarıyla Soyut resme başlamış, Soyut geometrik arabeskleri yapmıştır. 1952’de Yoğurtçu, Simitçi, Mimar Sinan adlı yapıtlarını gerçekleştirmiştir. 1953’teki üçüncü kişisel sergisinde,   Kübizm sonrası natürmortlar ile soyut geometrik kompozisyonlarını sergilemiştir. 1954’te Yapı Kredi Bankası’nın düzenlediği ve uluslararası sanat eleştirmenlerinin (Paul Fierens, Lionello Venturi, Herbert Read) jüri üyeliği yaptığı “İstihsal” adlı ödüllü sergiye Ege'de Tütün adlı eseriyle katılmıştır. 1956’da 28. Venedik Bienali’ne katılmıştır.[4]

Sabri Berkel diğer Türk ressamlarından pek çoğunun aksine çok sayıda Resim üreten ve çok sayıda kişsel sergi açtığı gibi çok sayıda da karma sergilere katılan bir sanatçı olmuştur. Sergilerinin pek çoğunu maddi amaçtan uzak bir gaye için açmış, resimlerini satmayı düşünmekten ziyade eserlerinin sergilenmesi için yapmıştır.  Daha çok soyut resimler yapmaya yönelmiş olmasına rağmen aslında tam bir klasik resim hayranıdır. " Berkel klasik resimlere büyük bir hayranlıkla yaklaşırdı. Tiziano’dan ya da El Grecodan söz edişinde öyle büyük bir inanç gizliydi ki, bu denli soyut ve çağdaş sanatı yeğleyen bir sanatçının nasıl oluyor da bu büyük inanç ve hayranlığı hâlâ sürdürüyor olmasına şaşırırdınız."[5]

Sabri Berkel 1957’de Kaligrafiye bağlı lekelerle düzenlemelere başlamıştır (1. dönem). 1961’de 22. Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde Kompozisyon no.1 ile ödül kazanmıştır. 1962’de jeste bağlı lekelerle düzenlemelere girmiştir (2. dönem). 1965-1969 yılları arasında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Resim Bölümü Başkanlığı yapmıştır. 1977’de İST. RESİM VE HEYKEL MÜZESİ Müdürlüğü’ne atanmış ve Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nden emekli olmuştur. 1977’de Hollanda hükümetinin davetlisi olarak Hollanda’ya gitmiş, oradaki sanat akademilerini incelemiştir. 1984’te “  Rönesans’tan Günümüze” adıyla kendi portresini yapan dünyadaki önemli sanatçılardan bir koleksiyon oluşturan Floransa’daki Uffizi Müzesi, Sabri Berkel’den de bir oto portre almıştır. 1989’da Atatürk Kültür Merkezi’nde sanatçının “Retrospektif Sergisi” açılmış ve “Devlet Sanatçısı” unvanı almıştır. 1993’te yaşamını yitirmiştir. [6]

RESSAMLIK DETAYLARI

"Türkiye`de soyut resmin ilk örneklerini veren sanatçılardan olan Sabri Berkel`in geometrik soyuttan Kaligrafiye uzanan çizgisinde aynı titizliği tekrar tekrar yaptığı resimlerde görmek mümkündür. Bu olgunluk dönemi resimlerinde stilizasyon, geometrik soyutlama ve Kaligrafiyi tual resminde kullanmanın altındaki nedenler sergilerine katıldığı D GRUBU ve dönemin sanat ortamıyla da ilişkilendirilmelidir. " [7]

1950 yıllarının sonuna doğru yaptığı resimlerinde soyut resimden uzaklaşmış Türk Hat Sanatının özelliklerinden esinlenen soyut bir resim anlayışa yönelmiştir. Fakat bu resim anlayışı üzerinde çok fazla durmayan sanatçının 1960 tan sonraki resimlerinde " mukavva üstüne yağlıboyalarında, bu tür kompozisyonların çizgisel niteliği, yerini lekeci bir anlayışa"[8]  bırakmıştır.

 Sabri Berkel'in resimlerindeki özellikleri Pınar Yurtan Aygün'ün şu cümleleri oldukça güzel bir şekilde ifade etmektedir. " Onun resimleri hemen kavranabilecek, hemen “güzel” hissi uyandıracak eserler değil, seyirciden emek ve iyi bir estetik bilgisi isteyen eserler vermiştir." Sanatçı, Cezanne, Kandinsky ve Worringer’in iyi bir yorumcusu ve okuyucusudur. Sanatçının ilk eserlerinde figüratif, klasik anlayışla yapılanlara rastlarız. 1951 sonrasında ise figürden uzaklaşma ve soyut çalışmaları başlar. Çizgiye ve renk kompozisyonlarına yüklenen anlam büyüktür. [9]

1970 yılarından sonra sanatçının kendini tarzını bulduğu yıllar olmuştur. "Sabri Berkel in gerçek ressam kişiliğini oluşturan resimler, daha özgür bir soyutçuluğa yöneldiği 1970 yıllarına rastlar. Büyük bölümü akrilik boyayla yapılmış olan bu resimlerde, yinelemeli soyut motifler, yalın biçimsel şemalar, düz rengin ağırlık kazandığı geometrik düzenlemeler görülür." [10]

"Sabri Berkel soyutlamayı yaparken doğayla mesafelidir. Kullanılan her çizgi ve renk öylesine kompoze edilmiştir ki birinin yeri değişse denge tümüyle bozulacaktır. Sabri Berkel’in bu titizliğini ve mükemmel matematiğini tüm eserlerinde görürüz. Sanatçı modern sanat kavramını pek çok soyut sanatçıdan çok daha iyi kavramıştır."[11]

"Sanatçının ilk dönemi 1933-1955 yılları arasında değerlendirilirken, ikinci dönem olarak adlandırılan dönem 1955-1990 tarihleri arasındadır. Resmi iki boyutlu bir düzlem olarak algılayan sanatçı derinlikle ilgili kaygıları yadsımıştır."[12]

Türkiye'de soyut resmin ilk örneklerini veren Sabri Berkel, kendine özgü soyut resim anlayışıyla soyut sanatın ülkemizde yerleşmesini sağlayan ve öncülük eden birkaç ressamımızdan bir olarak resim tarihimize adını yazdırmış biridir.

Kişisel Sergiler

1935 Güzel Sanatlar Akademisi, İstanbul

1945 "İstanbul Filarmoni Derneği", Galatasaray Lokali

1953 "İstanbul Filarmoni Derneği"

1957 Amerikan Haberler Merkezi, Beyoğlu, İstanbul

1962 Avusturya Devlet Basımevi Sergi Salonu, Avusturya

1963 Türkiye Büyükelçiliği Basın ve Turizm Ateseliği, Bern, İsviçre

1977 Retrospektif Sergisi, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi

1978 Galeri Baraz, Kurtuluş, 28 Nisan-30 Mayıs

1980 Den Haag, Pulchri Galerisi, Hollanda

1988 Tem Sanat Galerisi

1989 Retrospektif, AKM, İstanbul  [13]

 İLGİLENDİĞİNİZ RESSAMA TIKLAYIN

Çallı Kuşağı Resmi ve Türk İzlenimcileri sanatçıları :  İbrahim Çallı,  Feyhaman Duran ,  Hikmet Onat ,   Nazmi Ziya Güran,  Namık İsmail Hüseyin Avni Lifij, Sami Yetik' , Şevket Dağ  , Mehmet Ruhi Arel  , Ali Sami Boyar

KAYNAKÇA

[1] Beykal, Canan. Sabri Berkel Dönemler I (1930-1955) Sergisi Kataloğu 7 Temmuz-25 Ağustos 2006.  İstanbul: YKY. 2006.

[2] Anonim, Sabri Berkel, felsefeekibi.com/sanat/isimler_turk/isimler_alfabetik_turk_sabri_berkel.html

[3] Beykal, Canan. Sabri Berkel Dönemler I (1930-1955) Sergisi Kataloğu 7 Temmuz-25 Ağustos 2006.  İstanbul: YKY. 2006.

[4] Beykal, Canan. Sabri Berkel Dönemler I (1930-1955) Sergisi Kataloğu 7 Temmuz-25 Ağustos 2006.  İstanbul: YKY. 2006.

[5] Anonim, Sabri Berkel, felsefeekibi.com/sanat/isimler_turk/isimler_alfabetik_turk_sabri_berkel.html

[6] Beykal, Canan. Sabri Berkel Dönemler I (1930-1955) Sergisi Kataloğu 7 Temmuz-25 Ağustos 2006.  İstanbul: YKY. 2006.

[7] https://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=1&articleID=34&bhcp=1

[8] https://www.webmastersitesi.com/kultur-sanat-edebiyat/153250-sabri-berkel.htm

[9] Pınar Yurtan Aygü, SABRİ BERKEL’İN TÜRK RESMİNDEKİ ÖZGÜN YERİ,https://www.aplusyasam.com/sanat/sergi/153-sabri-berkel-turk-resim-sanati

[10] https://www.webmastersitesi.com/kultur-sanat-edebiyat/153250-sabri-berkel.htm

[11] https://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=1&articleID=34&bhcp=1

[12] Pınar Yurtan Aygü, SABRİ BERKEL’İN TÜRK RESMİNDEKİ ÖZGÜN YERİ,https://www.aplusyasam.com/sanat/sergi/153-sabri-berkel-turk-resim-sanati

[13] https://www.koprulu-yabulcista.tr.gg/Sabri-BERKEL.htm