Serveti Fünun Edebiyatı Genel Özellikleri

24.08.2016

( Servet- i Fünun edebiyatı için tüm detayları Serveti Fünun kategosinde bulabileceksiniz.)

Edebiyat-ı Cedide veya bilinen diğer ismiyle Servet-i Fünun Edebiyatı, II. Abdülhamit döneminde, Servet-i Fünun adlı derginin çevresinde toplanan sanatçıların Batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyat hareketidir. Bu hareket 1896'dan 1901'e kadar etkili olmuştur. 16 Ekim 1901 yılında Hüseyin Cahit Yalçın'ın Fransızcadan çevirdiği "Edebiyat ve Hukuk" başlıklı makalenin dergide yayınlanması üzerine dergi kapatılmış, dolayısıyla Servet-i Fünun topluluğunun faaliyetleri de son bulmuştur.

Servet-i Fünun dergisi aslen bir bilim dergisi olarak, Recaizade Mahmud Ekrem'in Mekteb-i Mülkiye'den öğrencisi Ahmet İhsan Tokgöz tarafından 1891'de çıkarılmaya başlanır. Recaizade Mahmud Ekrem bu dergiyi bir edebiyat dergisi haline getirmek için Ahmet İhsan ile anlaşır.

Galatasaray Lisesi'nden öğrencisi olan Tevfik Fikret'in derginin Kısm-i edebi der-muharrirliği (edebiyat bölümü sorumlusu) görevine getirilmesini sağlar. Recâizâde Mahmut Ekrem, 1895 sonunda, Malûmat adlı bir dergide yazan Muallim Naci ve onun izleyicileriyle, kafiyenin göz için mi, yoksa kulak için mi olduğu tartışmasına giriştiğinde; bu gazeteye karşı cevaplarının bir kısmını Ser¬vet-i Fünun dergisinde yayınlar. 1896'da yazarın etrafındaki gençlerin de bu dergi çevresinde toplanmasıyla Servet-i Fünun topluluğu meydana gelir ve bilim dergisi yerini tamamen bir edebi dergiye bırakır. Bu hareket, derginin kapatılışından sonra, kendilerine Fecr-i Aticiler denilen Ahmet Haşim, Refik Halit Karay ve Ahmet Rasim gibi yazar ve şairler tarafından izlenmemiştir.

SERVET-İ FÜNÛN (EDEBİYAT-I CEDİDE) EDEBİYATINDA ŞİİR

Abdülhak Hamit'in şekilde yaptığı yeniliği daha da genişletirler Fransız şiirinden " sone" ve "terza rima “ gibi nazım türlerini alırlar. MÜSTEZAD A (serbest nazım)ı, yaygın ölçüde kullanırlar. Kalıplaşmış vezinlerin dışına çıkarlar.

Türk şiiri nazım şekilleri bakımında modernleşir. Türkçeyi aruza uygularlar. Fikret oldukça başarı sağlar. Aruzun bütün kalıpları müstezat için denenir, büyük ilgi görür.

Şiirde ahengi yaratmada aruz vezninden yararlanılır. Konunun yapısına uygun, aruzun değişik kalıpları kullanılır. Ahenk endişesiyle aynı şiirde değişik vezinlere yer verirler ( CENAP ŞAHABETTİN).

Kafiye göz için değil, kulak içindir ilkesi benimsenir; kafiye, ahenk unsuru olarak eli alınır.

Şairler, mısra bağımsızlığı anlayışına ve ifadenin bir beyitte bitmesi geleneğine karşı koyarlar. Bütün güzelliğine önem verirler.

Şiirde anjambmanlar(şiirde cümledeki anlamın bir dizede bitmeyip sonraki dizelere geçmesi, kayması, sarkması)kullanarak, şiiri nesre yaklaştırmaya çalışırlar. Şiirde cümleleri istedikleri kısalık ve uzunlukta kullanırlar. Cümleyi mısra ortalarında tamamlayarak, beş altı mısra kadar uzattıkları olur.

Şiirin konusunu genişletirler. Ferdî duygu ve hayallerin yanı sıra, aşk, tabiat ve allı hayatı başlıca temalar arasındadır. Hayâl-hakikat çatışması şiirde dikkat çekici boyutlardadır.

Ferdiyetçi sanat anlayışı şiire egemendir. Aşırı duygusallık ve yeni hayâl dünyası kurma eğilimi, onları ferdiyetçi kılmıştır. Bu yüzden aşk ve tabiat konusuna ağırlık verir.

Romantizmden sembolizme kadar açılan şairler, yeni bir duyuş, hayal kuruş, yeni bil zevk ve estetik getirmişlerdir. Beğendikleri birçok hayalleri şiire sokarlar.

Parnasizmin ve sembolizmin etkisiyle şiire resim ve musiki girer. Ses ve ahenk şiire egemen olur (Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin). Şiire özgü bir vokabüler (kelime kadrosu) yaratılır. Şiirde kuvvetli bir mûsikî dili görülür. Şiire dış mûsikî (yani vezin ve şekil kusursuzluğu) ve iç mûsikî (yani doyurucu, anlam yönü kuvvetli şiir) egemendir. Tevfik Fikret dili ve tekniğiyle dış mûsikîyi, Cenap Şahabettin ise ince buluş, parlak hayal ve mecazlarıyla iç mûsikîyi sağlarlar.

Şiir dilinde Arapça, Farsça kelime ve tamlamalar vardır. Sanatkârane bir üslûp peşindedirler.

Batı etkisinde şiire yeni sözler girer: "saat-ı semen fem" (yasemin renkli saat). Fransızca " neige d'or " karşılığı olan "berf-i zerrin" (altın renkli kar) vb...

Servet-i Fünun şiiri, II. Meşrutiyet'in ilanıyla (1908) sosyal meselelere yönelir (TEVFİK FİKRET , Ali Ekrem, Süleyman Nazif...)

Şiirin yenileşmesinde nazım şekli önemli bir rol oynar; şiir nazım şekli bakımından zenginlik kazanır.

Servet-i Fünûn Romancılarının Etkilendiği Akımlar

Servet-i Fünûn yazarları, yakından takip ettikleri Fransız yazarların etkisiyle realist roman anlayışını benimsemişlerdir. Realist romanlar olayları kişi ve çevreyi gerçekçi bir şekilde anlatır. Yazarlar kendi duygu ve düşüncelerini esere yansıtmazlar. Olaylar ve kişiler karşısında tarafsız kalırlar. Realist romanlarda eserin üslubu yapmacıksızdır. Servet-i Fünûn yazarları, romanda realist ve natüralist yazarları örnek almışlardır. Realist romanda gözlem ve araştırma ön planda, his ve hayal unsurları ise ikinci plandadır. Realist romanlarda gerçekler, görülenler ve incelemelerin ortaya koyduğu sonuçlar önemlidir. Gözlem önemlidir. Yazarlar gerçeğe uygun çevre betimlemeleri yapmıştır. Bu dönem romancıları, esere kendi duygu, düşünce ve hayallerini karıştırmaz, kişiliğini gizler. Bunun için de olayları, kişileri iç ve dış özellikleriyle, psikolojik yönleriyle objektif bir şekilde anlatır. Dil ve üslup olaya ve olayın kahramanının kişiliğine uygun olarak kullanılır. Natüralist romanlarda bilime ve araştırmaya daha çok önem verilir. Natüralistler gerçeğe bağlılıkta ve sosyal meseleleri araştırmada realistlerden çok daha fazla bilimsel metodlara bağlıdır. Toplumu âdeta bir laboratuvar olarak düşünürler ve eserlerini bu laboratuvar içinde, bilimsel verilere bağlı kalarak yazarlar. Servet-i Fünûn yazarlarının romanlarında realizm belirgindir. Sanat sanat içindir anlayışından hareketle sanatçılar dil ve anlatıma önem vermişlerdir.

Servet-i Fünûn Romancıları

Bu dönemin romancıları HALİT ZİYA UŞAKLIGİL, MEHMET RAUF ve HÜSEYİN CAHİT YALÇIN 'dır.

Genel Özellikler

Servet-i Fünun döneminde Türk edebiyatı, tam anlamıyla Batılı bir kimlik kazanmıştır. Sanatçılar hem şiir hem düz yazı alanında edebiyatın gelişmesine büyük katkı sağlamışlardır. Servet-i Fünun, Tanzimat'ın çok ilerisinde ve ondan çok başarılı bir edebiyat oluşturmuştur.
Servet-i Fünuncular hem biçim hem içerik açısından önemli yenilikler gerçekleştirdiler.
Şiirde ağırlıklı olarak aruz ölçüsünü kullandılar, aruzu Türkçeye başarıyla uyguladılar.
Şiiri düz yazıya yaklaştırdılar. Bazı şiirleri konuşma doğallığındadır.
Kulak için kafiye anlayışını benimsemişlerdir.
Şiirde ahenge önem verdiler. Ahenk oluşturmak için kelime seçimine, vezne ve kafiyeye önem verdiler.
Ahenk için bazı şiirlerde birden çok aruz kalıbını denediler.
Şiirde beyit bütünlüğünü kırıp konu bütünlüğüne önem verdiler. Cümlenin dizede ya da beyitte tamamlanması kuralını aşıp sık sık anjanbmana başvurdular.
Divan şiiri nazım biçimlerinden sadece müstezattan yararlandılar; müstezadı geliştirip "serbest müstezat" na¬zım biçimini sık sık kullandılar.
Batı edebiyatından alınan sone ve terza-rima gibi nazım biçimlerini kullandılar.
Servet-i Fünuncuların şiirlerinde kullandıkları dil sade değildir. Şiirde, Divan şiirini aratmayacak ölçüde süslü, sanatlı, anlaşılması zor bir dil kullandılar.
Sanat için sanat anlayışına bağlı olan Servet-i Fünuncuların şiirlerinde en çok işledikleri konular aşk, tabiat ve bireysel duygulardır. Karamsarlık, yalnızlık, üzüntü şiirlerinde sık karşılaşılan kavramlardır.
Servet-i Fünun edebiyatında şiirde, sembolizm ve parnasizm akımlarının etkisi görülür.
Cenap Şahabettin'in şiirlerinde sembolizmin etkisi vardır. Parnasizm akımının etkisi ise hem Cenap Şahabettin'in hem de Tevfik Fikret'in şiirlerinde vardır.
Fikret ve Cenap Sahabettin, Servet-i Fünun şiirinin en önemli iki şairidir.
Servet-i Fünun sanatçıları roman ve hikâye türlerinde de oldukça başarılıdırlar: Batılı roman ve hikâye tekniği¬ne uygun ilk örnekler bu dönemde yazılmıştır.
Romanlarda mekân İstanbul'la sınırlıdır. Genellikle toplumun yüksek kesiminden insanların yaşadığı semtlerde, büyük yalı ve konaklarda geçen olaylar işlenmiş; sıradan insanların yaşantısına yer verilmemiştir.
Romanlarda aşk, umutsuzluk, karamsarlık gibi bireysel konular, yasak aşklar, gerçek-hayal çatışması gibi ko¬nular işlenmiştir.
Hikâyelerde sınırlı da olsa halktan insanların hayatlarına ve Anadolu'da geçen olaylara yer verilmiştir. Hikâye¬lerde yerel ve millî nitelikler az da olsa yansıtılmıştır. Hikâyelerde kullanılan dil romanlara göre sadedir.
Romanlardaki dil de şiir dili gibi süslü ve sanatlıdır. Özellikle Halit Ziya'nın romanlarında alışılmıştan farklı bir cümle yapısı vardır. Halit Ziya, yeknesaklığı kırmak için cümlelerdeki fiilleri farklı kiplerle kullanmıştır. Cümlede yüklemin yerini değiştirip, devrik cümleler kullanmıştır. Eksiltili cümlelere yer vermiştir.
Servet-i Fünun döneminde yazılan roman ve hikâyelerde realizm ve natüralizm akımlarının etkileri vardır. Halit Ziya'nın Aşk-ı Memnu adlı romanında hem realizm hem natüralizm akımının etkisi görülür.
Halit Ziya, Servet-i Fünun'un roman ve hikâye alanındaki en önemli yazarıdır. Halit Ziya'dan sonraki isim ise Mehmet Rauf'tur. Hüseyin Cahit Yalçın roman ve hikâye türlerinde eserleri olan bir başka Servet-i Fünun yaza¬rıdır.
Roman ve hikâyenin dışında gezi yazısı, edebi tenkit, makale türlerinde de eserler verilmiştir.
Servet-i Fünun'da gazetecilik yoktur; gazetenin yerini dergi almıştır. Dergiler edebiyatçıların bir araya toplanıp grup oluşturmalarını sağlamıştır. Bu dönemde Servet-i Fünun'dan başka Hazine-i Fünun, Mütalaa, Resimli Ga¬zete, Malumat, Mirsat, Musavver Fen, Mektep gibi birçok dergi yayımlanmıştır.
Tiyatro alanında önemli bir faaliyet yoktur. Bazı sanatçılar tiyatro oyunları yazmış olsa da çok başarılı eserler yoktur. Cenap Sahabettin, Mehmet Rauf ve Hüseyin Suad'ın tiyatro türünde çalışmaları olmuştur.

SERVET-İFÜNUN ŞAİRLERİ YAZARLARI İLGİLİ LİNKLER

İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ

Üye olarak ESA şairi ve yazarı olabilir, yazılara katkıda bulunabilir yazı ve şiirlerinizi; tez, inceleme vb paylaşabilir; yazılara katkıda bulunabilirsiniz.

Esa

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Serveti Fünun Edebiyatı Genel Özellikleri

Yorumlar