Şirin Nedir Ferhat ve Hüsrev’in Sevgilisi Şirin

Şirin Nedir 

Osmanlıca yazılışı: Şirin:  شیرین

Şirin kelimesi Farsça kökenlidir. Kelime anlamı ile sözlüklerde : “ Tatlı. Sevimli. Cana yakın.” Anlamları ile izah edilir.

·        Şirin zebân : tatlı dilli, şirin sözlü

·        Âb-ı şirin : tatlı su

·        Sahn-ı şirin : şirin yer,

·        Kasr-ı şirin : şirin kasr

Ferhat ve Hüsrev’in Sevgilisi Şirin

Şirin, Acem Türk ve Arap edebiyatlarında Ferhad’ın sevgilisi olarak tanınan kadın karakterdir. Şirin karakteri, İslam edebiyatında Leyla ve Züleyha karakteri ile birlikte ikili aşk hikâyelerindeki en meşhur kadın kahramanlarından biridir. Bu hikâyelerin kökeni ilkini Genceli Nizami ‘nin yazdığı Husrev-i Şirin  adlı mesneviye dayanır.

Nizami’nin yazdığı ilk eser Hikâyenin kökenindeki Acem Hükümdarı Hüsrev, meşhur Sasani Hükümdarı I.Hüsrev (Perviz bin Hürmüz II (596-628) olmaktadır. ( bkz Hüsrev Kimdir Edebiyatta Hüsrev-i Perviz

- bkz Husrev-i Perviz ve Kendi Gelen Hazine)  Bu hikâyelerdeki Şirin ise, Ermeni Hükümdarı Mehmene Banu’nun yeğeni ve Hüsrev ve Ferhat’ın sevgilisi olarak tanıtılır.

Hikâyeden ilk defa söz eden Firdevsi’nin Şehname’sidir. XII. Yy da Hâkim Senai, bu hikâyeyi edebî bir eser haline getirmiştir. En sonunda da Genceli Nizami bu hikâyeyi Husrev-i Şirin adlı mesnevisi ile ölümsüz hale getirir.[1] 

Hikâyenin eski tarihlerdeki adı ve kahramanları Hüsrev ile Şirin iken Ali Şir Nevai bu hikâyeyi Çağatay Türkçesi ile Ferhat u Şirin hikayesi haline dönüştürmüş ve Ferhat öne çıkarken hikayedeki Hüsrev karakteri önemsiz hale gelmiştir. (bkz  Ferhad ( Kuhken ) Şiir Dünyamızda Ferhat )

İlkini Nizami’nin yazdığı Hüsrev –i Şirin mesnevilerinde Sasani Hükümdarı II. Hüsrev’in hayatı romanlaşmış, Ermeni Prensesi Şirin ile olan aşkı öne çıkartılmıştır. Bu eserlerde II. Hüsrev’in hayatında meydana gelen diğer tarihi olaylardan da söz edilir. Bu nedenle Hüsrev ile Şirin Mesnevileri büyük ölçüde II. Hüsrev’in tarihte yaşadığı olayları anlatmaktadır.[2]

Hüsrev-i Perviz tarihi hayatında da Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı da hâkimiyeti altına alan bir Sasani hükümdarıdır. Nitekim mesnevide de anlatıldığı gibi II. Hüsrev, en büyük rakibi Behrâm-ı Çûbîn ’in isyanından Ermeniler sayesinde kurtulmuştur. [3] Bu nedenle Hüsrev’in yanı sıra Şirin ve Ermenistan melikesi ( Mehin Banû) Mehmene Banu’da tarihte yaşamış kişiler olabilir. Muhtemeldir ki Hüsrev; gerçek hayatında da Ermenistan Prensesi Şirin ile evlenmiştir. Belki Ferhat da Şirin için yapılan köşke su getiren bir mimardır ve Şirin’e âşık olmuştur.

Husrev-i Şirin mesnevisindeki ana karakterler Hüsrev ile Şirin’dir. Husrev-i Şirin mesnevisinde Ferhat üçüncü derecede bir karakterdir ve âşık olduğu Şirin’e süt ve su akıtmak için dağlardan kanallar açan bir kuhken veya mühendis rolündedir. ( bkz Ferhat ve Bî-sütûn Dağı Süt ve Su Kanalları ile Lale)

Hüsrev ile Şirin mesnevisi zamanla Ferhat ile Şirin Hikâyesine dönüşünce Hüsrev neredeyse önemsiz bir karakter haline gelirken Ferhat birinci derecede hikâye kahramanı olmuştur. (bkz. Genceli Nizami Husrev-i Şirin ve Etkileri )

Şirin, hem Hüsrev ile Şirin mesnevisinde, hem de Ferhat ile Şirin Hikâyesinin sonunda da aşkı için canını feda eden bir Ermeni prensesi olarak anlatılır. Hüsrev ile Şirin mesnevisinde aşıklar yaşadıkları çok lirik ve dramatik aşktan sonra evlenerek vuslata ermişlerdir. Ancak Hüsrev ölünce sevgilisi Şirin ‘de mezarının başında sevgilisi Hüsrev’in uğruna kendi canına kıyar.

 Ferhat ile Şirin hikâyesi zamanla anonim bir halk hikâyesine dönüşünce Ferhat sevgilisi Şirin ile evlenmek için dağları yararak şehre su getirme şartını yerine getirmeye çalışan esas bir kahraman haline dönüşmüştür. Ferhat bu görevi başarır ama yaşlı bir kadın ona Şirin'in öldüğünü söyler. Bunun üzerine Ferhad, dağları deldiği gürzünü havaya fırlatır ve yere düşen gürzün altında kalarak intihar eder. Ferhad'ın ölüm haberini alan Şirin de bir hançerle kendini öldürür. İki sevgiliyi yan yana gömerler.

Söylenceye göre; her bahar Ferhat'ın mezarı üstünde kırmızı, Şirin'in mezarı üstünde beyaz bir gül ve aralarında da bir diken çıkmaktadır. 

Ferhat İle Şirin hikâyesi anonim bir halk hikâyesine dönüşünce ve Leyla ile Mecnun ve Yusuf ile Züleyha hikâyeleri gibi aşk hikâyelerimizin oluşmasında önemli rol oynamıştır. 

KAYNAKÇA 

• [1] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/ferhat-ile-sirin-hikayesi-varyantlari-ve-ozetleri/74085
• [2] ŞAHAMETTIN KUZUCULAR, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/search?term=H%C3%9CSREV+%C3%9C+%C5%9E%C4%B0R%C4%B0N+MESNEV%C4%B0LER%C4%B0+GENEL+%C3%96ZE
• [3] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/ii-husrev-kimdir-edebiyatta-husrev-i-perviz/107966