Talat Sait Halman Kimdir Eserleri

Talat Sait Halman ( d.İstanbul,1931, ö. İst.  2014)

Akademisyen, Şair

Anne tarafından Nemlizade Tahsin Paşa ile Şerefnur Hanimin,  baba tarafından Bahriye Nezareti Kaleminden Talât Bey ile Fahriye Hanimin torunu, Atatürk’ün İhtiyat Filosu Komutanı Tümamiral Sait Halman ile Nemlizade İclâl Halman’ın oğludur.[1]

Ailesi Trabzon’un Holamana Köyü’nden geldiği için soyadı kanunu çıktıktan sonra Halman soy ismini aldı. 7 Temmuz 1931 tarihinde İstanbul’da doğdu. 1938 yılında Sekizinci Moda İlkokulu’nda birinci sınıfa başladı.  Okula başladığı yıl ağır bir romatizma hastalığı geçirip iki aydan fazla yataktan çıkamadı. 1947 yılında Robert Koleji'ne başladı. Lise yıllarında okul arkadaşları ile yarı Türkçe yarı İngilizce yayımlanan  ”Hisar” adında bir dergi çıkardı. Robert Kolej'in futbol takımının kalecisi olmuş 4 yıl üst üste şampiyon olmuşlardı.1948 yılında babasını kaybetti.

1951 yılında Robert Kolej’ini bitirdi. Bu eğitimi ile İngilizceyi anadili gibi  öğrenme sürecine girdi. 1952 yılında bir Hollanda firması olan Unilever’de tercümanlık yaptı.  1954 yılında Amerika’da Colombia Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve Ortadoğu Edebiyatları Bölümü’nü bitirip Yüksek Lisansa başladı.  Amerika’da yüksek lisans yapabilmek için Railway Express adlı firmada hamal olarak çalıştı. Aynı yıl Belmant Plaza otelinde resepsiyon kâtibi oldu. (DR. ÇİMEN GÜNAY ERKOL, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/halman-talat-sait )

1953’ de Columbia Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı okutmanı olarak işe başladı. 1953-1960 yılları arasında bu üniversitede Türkçe okutmanlığı yaptı. 1954 de Columbia Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nde Yüksek lisansını tamamladı ve aynı yıl ilk evliliğini Barbara Teitz ile yaptı ve bu evliliğinden oğlu Hür (Hugh) Talat Halman dünyaya geldi.[2]  Fakat bu ilk evliği çok fazla devam etmeyerek ilk eşinden 1957’de ayrıldı. 1953 1960 yılları arasında Birleşmiş milletler radyosunda spikerlik de yaptı. [3]

1955 yılından sonra şiir, tenkit, çeviri ve siyasi yazılarını Yenilik, Türk Dili, Yedi Tepe, Şiir Sanatı, Varlık, Akşam, Türk Edebiyat, Milliyet gibi gazete ve dergilerde yayınlamaya başladı, İngilizceden Türkçe ’ye Türkçe ’den İngilizceye pek çok çeviri yapmaya da başlamıştı. [4]

14 Kasım 1960’ta askerlik görevi için yurda döndü. Askerliğine Ankara Piyade Okulu’nda başladı. Askerlik yıllarında Devlet Planlama Teşkilatı’nda yayın ve temsil şubesini kurmak görevini üstlendi. Bu görevi sayesinde siyasi çevrelere girme fırsatını buldu.

Askerlik sonrasından yeniden Amerika’daki görevine döndü. 1960 yılında hava subayı Salim Taşkıranel’in kızı Salim Seniha Taşkıranel ile ikinci evliliğini yaptı. [5]  Bu eşinden kızı Defne Halman ile bir kaza sonucu 17 yaşında hayatını kaybeden oğlu Sait Sali dünyaya geldi.

Nesuhi Ertegün’ün daveti ile Atlantic Records’un dış ilişkilerini yönetmeye başladı.  Atlantic’te çalışırken Princeton Üniversitesi’nde de ders vermeye başladı. 1967’de New York Üniversitesi’nden de bir teklif geldi. Haftanın iki günü Princeton’da iki günü de New York Üniversitesi'nde ders verdi.

1966’dan sonra Princeton ve New York Üniversiteleri’nde Türk Dili ve Edebiyatı profesörlüğü yaptı. 1969-1971 arasında Milliyet gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. Temmuz 1971 tarihinde kurulan  Nihat Erim’in kurduğu teknokratlar kabinesinde görev alarak Kültür Bakanlığı’nı kurdu ve Türkiye’nin ilk kültür bakanı olarak görev aldı.  Kültür bakanı iken Galata Mevlevîhânelerinde sema gösterilerinin yapılması iznini çıkarmış oldu. İngilizceden Türkçeye, Türkçeden İngilizceye yaptığı çevirilerden ötürü  Kraliçe Elizabeth onu “Sir” unvanı Büyük Haç Şövalyelik Nişanı ile onurlandırdı. [6]

 Kültür Bakanlığın Aralık 1971 tarihinde kaldırılması üzerine Amerika’daki eski görevine döndü. 12 Eylül darbesinden sonra 1980-1982’de T.C.’nin Kültür İşleri müdürlüğü ve Büyük Elçisi olarak görev yaptı. 1984-1986’da Pennsylvania Üniversitesi’nde konuk profesör oldu.  1986’dan sonra New York Üniversitesi’nde  tekrar görev almıştı.

Bu yıllarda Hugnes, Wallace Stevens, William Faulkner'in eserlerini ve Shakespeare’in sonelerini Türkçeye tercüme etti. F. H. Dağlarca, Orhan Veli ine tanıtmalar, değerlendirmeler yaptı. Fazıl Hüsnü Dağlarca , Orhan Veli Kanık  , Yunus Emre , Melih Cevdet Anday, İlhan Berk H , Kemal Özer, Mevlana, Kanuni ve  Sait Faik Abasıyanık gibi şair ve yazarların eserlerini de İngilizceye çevirdi. İngilizceden Türkçeye ve Türkçeden İngilizceye 5000 kadar şiir çevirdi.  

1986’da Columbia Üniversitesinde iken ABD’nin en büyük çeviri ödüllerinden biri olan çeviri ödülünü aldı.  1987’de Boğaziçi Üniversitesi fahri doktorluk verdi. 1978 yılında Uluslararası Şiir Komitesi ve 1985 yılında Amerikan Şiir Akademisi üyesi oldu. Boğaziçi Üniversitesi Edebiyat Kulübü ve Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümünü kurdu.

1991-1995 arasında UNESCO Yönetim Kurulu üyesi oldu. 1993’te Planlama Komisyonu’na başkanlık etti. 1998’de Türkiye’ye kesin olarak Türkiye’ye döndü. Bilkent Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü kurdu.  İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkan Vekili olarak görev yaptı.[7] 2005 yılında Bilkent Üniversitesinde İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi dekanı oldu.

 Robert Kolej’in mütevelliler heyeti üyesi ve İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın ikinci başkanı olarak da görev aldı. [8]Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölüm başkanlığı yapmaya başladı. Bilkent Üniversitesi’nde ders verdiği sırada 83 yaşında iken kalp krizi geçirerek vefat etti. 5 Aralık 2014 Cuma  Halman’ın cenazesi Teşvikiye Camii’nden kılınan cenaze namazının ardından, Edirnekapı Şehitliği’nde toprağa verildi.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

Şiirleri, eleştiri, makale ve çevirileri var. Amerikan sanat-edebiyat dergilerinde günümüz Türk şairleri üzerine tanıtmalar, değerlendirmeler yaptı. Bu incelemelerinin bir kısmı Türkçe dergilerde de yayınlandı. Antolojileri Fazıl Hüsnü Dağlarca , Orhan Veli Kanık  , Yunus Emre , Melih Cevdet Anday, İlhan Berk H, Kemal Özer, Mevlana, Kanuni ve Sait Faik Abasıyanık’tan çevirdiği şiir ve hikâye kitapları Amerika’da yayınlandı.

On ikisi şiir kitabı olmak üzere  70 ( bazı kaynaklara göre 75) [9] telif eser ve çeviri kitabı, 3 bin kadar ansiklopedi maddesi, eleştiri yazıları  ve makale[10], 5 bini aşkın şiir çevirisi yaptı. [11]  Halman’ın bazı eserleri Almanca, Çince, Farsça, Fransızca, Hintçe, İbranice, İspanyolca, Rusça ve Urduca dillerine çevrildi.

Şiirlerinde “ eski şiirinin rüzgârı” ile çağdaş şiirin özelliklerini birleştirmeye çalıştı. Daha çok geleneksel şiir biçimlerini modern bir anlayışla işlemeye çalıştı. Anlam ve nükteye önem vererek, Rubai ve Tuyug denemeleri ile hikmetli şiirler yazmaya gayret etti.

Ölümünden sonra İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından 2016 yılından sonra  Talât Sait Halman Çeviri Ödülleri de verilmeye başlandı.

ESERLERİ:

Eski Mısır Şiiri (1972) ve Eski Uygarlıkların Şiirleri (1974), Yaşayan Amerikalı Şairler (1992), Amerikalı Kadın Şairler (1992) adlı çeviri derlemeleri vardır.

Kendi şiirlerini Can Kulağı (1968), Bin Bir (özdeyiş şiirleri, 1976), Canevi (1980), Tuyuğlar (1981), Uzak Ağıt (1991) kitaplarında topladı.

Shakespeare’in eserlerinden yola çıkarak Kahramanlar ve Soytarılar (1991) adlı oyunu yazdı; W.Shakespeare’nin Tüm Soneler’ini (1989) çevirdi

Ödülleri

Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü, 1999

ABD Türk Dernekleri Asamblesi: ABD’deki en başarılı Türk bilim adamı armağanı

Columbia Üniversitesi Thorn Wilder Çeviri Armağanı

Rockfeller Vakfı Bilimsel Araştırma Bursu

Dışişleri Bakanlığı Üstün Hizmet Ödülü

Knight Grand Cross Madalyası (“Sir” karşılığı), 1971

KAYNAKÇA 

[1] Hürriyet Gazetesi,  Vefat İlanı 8 Aralık 2014, son erişim 4-4-2018

[2] Birgül, C. (2003) Aklın Yolu Bindir: Talât S. Halman Kitabı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

[3]  Dr Aslan Tekin, Edebiyatımızda isimler, Elips Kitap, 2005. S 262

[4] Dr Aslan Tekin, Edebiyatımızda isimler, Elips Kitap, 2005. S 262

[5] DR. ÇİMEN GÜNAY ERKOL, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/halman-talat-sait

[6] Altınkaynak, H. (2007). Türk Edebiyatında Yazarlar ve Şairler Sözlüğü. Doğan Kitap.

[7] https://www.iskultur.com.tr/yazarlar/talat-sait-halman, son erişim 4-4-2018

[8] https://web2.bilkent.edu.tr/turkedeb/bolum-kurucumuz-prof-talat-halman/ son erişim 4-4-2018

[9] https://www.iksv.org/tr/talat-sait-halman-ceviri-odulu/tal-t-sait-halman-kimdir, son erişim 4-4-2018

[10] https://web2.bilkent.edu.tr/turkedeb/bolum-kurucumuz-prof-talat-halman/ son erişim 4-4-2018

[11] https://www.iskultur.com.tr/yazarlar/talat-sait-halman, son erişim 4-4-2018