Tefennün Fil İbare

Osmanlıca yazılışı : العباره فىتفنن

Tefennün : تفنن Fen öğrenmek.

Yazıda veya şiirde bir defa söylenilmiş olan bir sözün ikinci defa söylemesi icap ettiğinde o kelimeyi bir daha söyleyerek tekrara düşmemek için aynı anlamı başka türlü ifade etmeye denir. Böylece söz ikinci defasında başka kelime veya kelimeler ile farklı şekilde ifade edilmiş olur. Buna da tefennün fil ibare sanatı denir.

Mesela aynı paragraf, söz veya şiir içinde Şeyh Galip ’ten ikinci defa söz etmek gerekirse ilkinde Şeyh Galip denmiş ise ikinci kez Şeyh Galip dememek için Hüsn-ü Aşk’ın şairi demek tefennün fil ibare yapmaktır. Bir ibarede Yavuz Sultan Selim’den söz ederken ilk kez Yavuz  , ikinci defa Sultan Selim , üçüncü kez söz ederken de Çaldıran Savaşının galibi diye ifade etmek gibi

Muallim Naci, “Ninni “ adlı şiirinde ilk mısrada küçük kız kardeşine “ Haher “diye hitap etmiş ikincisinde yine “ Haher “ dememek için “ Nihal-i gül biz “ demiştir.

Haher uyu artık eyle âram

El işleri çokçadır bu akşam

Ben olmasan ey nihâl-i gül- biz

Gehvâreni kim ederdi tehziz [1]

KAYNAKÇA

[1] Tahir ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati Enderun, 1973, s. 153