Abdürrahim Tırsi Hayatı Şeyhliği

Abdürrahim Tırsi'nin Hayatı

Tasavvuf ehli ve şair. İznik, Tirse’de doğdu. Doğum tarihi belli değildir. Ölümü üzerinde kaynaklardan farklı tarihler verilmektedir.( 1512 - H. 912- 1519 veya) 1520 de İznik’te vefat etmiştir.[1]

Babası Bayezid Fakih, İsfendiyaroğullarından olup, Bolu’ya yerleşmiş, Bolu’lu İsfendiyar Oğulları’nın akrabalarından Bayezid- i Fakih adında bir imamadır. İznik yakınlarındaki Tirse köyünde doğdu. Babası Bâyezîd Fakih bu köyde imamlık yapıyordu

Köylerinin imamı iken İznik’e Eşrefoğlu Rumi’nin sohbetlerine de giden Bayezid Fakih, oğlu Abdürrahim Tırsi’yi de beraberinde götürürdü. Abdürrahim Tırsi, Eşrefoğlu Rumi  ’yi görünce onu çok sevip sohbetlerinden hiç ayrılmak istememiştir. Rivayete göre zaman zaman köyünden kaçıp onun sohbetine gitmiştir. Bu durum üzerine Eşrefoğlu Rumi; “Bu çocuğu bize veriniz, onu talim ve terbiye edelim.” deyince, babası razı oldu. Böylece onu Eşrefoğlu Rumi büyütüp yetiştirdi. Rivayet edildiğine göre ona; “Sen ana rahmine düşeliden beri seni terbiye ederim, bu diyara gelmekten maksadım ancak sensin.” demiştir. [2] Bu olay üzerine Abdürrahim Tırsi, çocukluğunu  Hacı Bayram Veli  'nin damadı ünlü mutasavvıf ve şair  Eşrefoğlu Rumi 'nin yanında geçirmiştir. Eğitimini de bizzat bu dergâhta tamamladığı, tasavvufi bir eğitim aldığı bu şekilde anlaşılmaktadır.

Abdürrahim Tırsi, Kadiri tarikatında yetişmiş bir rehber olup, hocası evliyanın meşhurlarından  Eşrefoğlu Rumi ’dir. Abdürrahîm Tırsî, çok ibadet eden, nefsinin arzularını yerine getirmeyen, haramlardan kaçan bir zât olarak halk tarafından çok sevilmiştir. Hakkında anlatılan pek çok rivayet ve menakıp bulunmaktadır.

Eşrefoğlu Rumi’nin vefatından sonra onun yerine geçen Abdürrahim Tırsi, hocasının manevi işareti üzerine, kızı Züleyha Hatun ile evlendi. Vefatına kadar İznik’te kalıp halkı irşat ile meşgul oldu. Abdürrahîm Tırsî'nin ölüm tarihi hakkında 1512, 1519, 1520 tarihleri gibi farklı kaynaklarda farklı tarihler verilmektedir, 1520 (H927) senesi Şubat ayında İznik'te vefât ettiği Hocasının yanına defnedildiği üzerinde daha çok durulan bir tarihtir.[3] Vefatından sonra tarikata post nişin olarak önce Muslihiddin Efendi sonra da oğlu Pir Hamdi Efendi geçmiştir.

Onun hayatına dair veya ölümünden sonraki kerametlerini hakkında Şeyhi Eşrefoğlu Rumi ile Abdurrahim Tırsı'nın hayatları hakkında efsaneler oluşmuş ve onlara isnad edilen menakıplar doğmuştur. Bunlardan birisi de ölümünden sonrasına aittir. Rivayete göre : "Abdürrahîm Tırsî'nin vefatından sonra; her gün siyah, gözleri görmeyen bir köpek gelip bazan Eşrefoğlu Rûmî'nin bâzan da Abdürrahîm Tırsî'nin kabrine yüzünü sürer, ayak ucunda yatardı Fakat namaza gelenler onu oradan kovalarlardı Yine de köpek gelirdi Abdürrahîm Tırsî'nin talebelerinden Habib Dede bir gün; "Ey İznik halkı! Bu köpeğe vurmayın Bunda bir hikmet var Ortaya çıkmasını bekleyin" dedi Köpek bu haline kırk gün devam etti Kırk birinci gün halk öğle namazından çıktığında, köpeğin bir müddet Eşrefoğlu Rûmî'nin ayakucunda, bir müddet de Abdürrahîm Tırsî'nin ayakucunda feryâd ettiğini gördüler. Daha sonra Orada bulunan cemaatin hepsi köpeğin iki iki gözünün de açıldığını ve köpeğin gözlerinin görmeye başladığına şahit oldular."[4] şeklindedir.

Şeyhi Eşref oğlu Rumi’nin kızı Züleyha Hanım ile evlenmiş, Kadiri Tarikatı’nın ikinci Piri sayılan bu büyük zata damat olma şerefine nail olmuştur.48 sene süreyle “Seccade-Nişin” oldukları anlaşılmaktadır.

Bu rivayetlerden birisi de Yavuz Sultan Selim'in tahta çıkışı ile ilgilidir. Rivayete göre: Sultan İkinci Bâyezîd'in hanımı ve  Şehzade Korkut’un (Harim)  annesi bir gün dergâha gelip Abdurrahîm Tırsî'nin hanımı Eşrefoğlu Rumi'nin kızı Züleyha Hanım'a; "Kocanız ve Beyiniz Abdürrahîm Tırsî'den ricâ edip, yardım talep ederiz. Sultan Bâyezîd'den sonra oğlum Şahzade Korkut pâdişâh olsun" diye ricada bulundu. Züleyha Hanım, A. Tırsı'ye Hünkâr’ın eşinden gelen bu dileği sık sık hatırlatırdı. Züleyha Hanım, bir gece rüyasında Peygamber efendimizin bir meclis kurulduğunu Abdürrahîm Tırsî'nin de orada olduğunu gördü. Peygamber efendimize şehzâdelerin hangisinin tahta geçmesinin daha uygun olacağını soruyordu.

"Rumun, Kara oğlanının murâdı  Yavuz Sultan Selim 'dir. Kara oğlan Abdürrahîm Tırsî'dir" diye rüyasından bir cevap gelmişti.Uyanınca hanımı hemen Abdürrahîm Tırsî'nin yanına gidip rüyasını anlattı ve; "Siz Şehzâde  Yavuz Sultan Selim 'in pâdişâh olmasını istediniz. Biz sizden Korkut'un padişah olmasını rica ederdik" dedi Bunun üzerine Abdürrahîm Tırsî; karısı Züleyha Hanıma şöyle dedi : "Ey hocamın kızı! Şehzâde Korkut'tan evlat gelmez Âl-i Osmân'ın nesli yok mu olsun? Bu, Hak teâlânın rızâsına muhâliftir" buyurdu.[5]

Abdürrahim Tırsi, Yunus Emre ve Eşrefoğlu Rumi’nin şiir söyleyiş tarzlarına benzer hece vezninde sade bir dille şiirler yazmıştır. Bu şiirlerinden bir kısmı ilahi olarak Kadiri dergâhlarında okunmuştur. Bir Divan'ının olduğu da zikredilmektedir. S. Nuzhet Ergun ile Bursalı Mehmet Tahir Efendi Abdurrahim Tırsi'in bir divanı olduğundan söz etmektedirler. Fakat bu güne kadar böyle bir eser elimize ulaşmamıştır. [6]

Abdurrahim Tırsi'nın şiirleri hakkında en detaylı çalışmaları S. Nuzhet Ergun yapmış çeşitli mecmualarda ve Kadiri Tarikatı cönklerinden yaptığı derlemelerden ele ettiği on bir adet şiirini yayınlamıştır. Güftesi A. Tırsi'ye ait olan ilahilerin çok uzun zamandan beri bu tarikatlarda müritler tarafından okunduğu bilinmektedir. ( Nuri Özcan,agy.Shf. 293 ) Bazı şiirlerine de Müjgân Cumbur ile Cahit Öztelli ulaşmıştır.[7]

Yunus Emre ile Hocası ve Şeyhi Eşrefoğlu Rumi'nin tesirinde yazdığı şiirlerinde bir hayli başarılı bir şair olduğu söylenebilir. Hece ölçüsü ile yazılmış ve oldukça sade bir dille söylenmiş şiirleri vardır. İlahileri notaladığı ve bestekâr yönünün de bulunduğunu düşündürtecek emareler mevcuttur. İlahilerini bizzat kendisinin bestelediğini düşündürtecek emareler mevcuttur.

KAYNAKÇA

[1] Nuri Özcan, Abdurrahim Tırsi ( Maddesi ) , İslam Ansk.TDV.yy., C,1, Shf. 293

[2] Anonim, Abdurrahim Tırsi,  mavirize.com/Nedir-1359-abdurrahim-tirsi, son erişim, 21-092012

[3] Nuri Özcan, Abdurrahim Tırsi ( Maddesi ) , İslam Ansk.TDV.yy., C,1, Shf. 293

[4] Menâkıb-i Eşrefzâde (İstanbul Üniversite Kütüphânesi Türkçe Yazmalar, No: 270); vr 20a-24a

[5] Evliyalar ansiklopedisi, Abdurrahim Tırsi, Cilt:2)

[6] Nuri Özcan, Abdurrahim Tırsi ( Maddesi ) , İslam Ansk.TDV.yy., C,1, Shf. 293

[7] Müjgan Cunbur, "Başakların Sesi. Saz Şairlerinin Hayatı ve Eserleri, 1968