Alevilerde Cem’ Töreni

08.01.2022

Alevilerde Cem’ Töreni

Cem’ Sözlük Anlamları

Cem' ( جمع ) sözcüğü Arapça kökenlidir. Cem’ı kelimesinin sözlüklerdeki anlamları: Toplama. Çoğul

Cem' edilmek: Toplanılmak, derlemek, “ bir araya getirmek; dikkat ve iradeyi bir noktaya teksif etmek.” Şekillerindedir.

Tasavvufta Cem’e Nedir.

Cem’ sözcünün tasavvufi manası İslam Ansiklopedisinde şu şekilde açıklanır. “ Cem’ tasavvufta bir hal olup fark veya tefrika ile birlikte kullanılır. Ruh ilâhî güzelliği seyre dalınca zât-ı ilâhî nurunun galebesi karşısında eşyayı birbirinden ayıran aklın nuru söner; böylece hakkın ortaya çıkması ve bâtılın kaybolması sebebiyle kadîm (Allah) ile hâdis (mahlûk) arasındaki fark ortadan kalkar ki bu hale cem‘ denir. Daha sonra zâtın yüzüne izzet perdesi çekilip ruhun zâttan uzaklaşarak halk âlemine dönmesi ve kadîm ile hâdis arasındaki ayırımın yeniden belirmesiyle tefrika hali meydana gelir. ”[1]

Alevilikte Cem’

Cem’ Alevilerde temel ibadetlerden biridir. Cem törenleri hasat sonrasında sonbahar ve kış aylarında veya Hızır orucunun tutulduğu Muharrem (Şubat) ayında da cuma akşamları yani perşembe akşamı yapılır. Alevi dedeleri taliplere Cem yapılacağını duyurur ve cem’e katılacak olanlar yanlarında niyaz veya lokma adı verilen yiyecekler getirirler.

Dede cem yapılacak yerin ( Cem’ evi veya büyük ev ) başköşesinde bulunan posta oturur. Piri’n veya dedenin yeri, giriş kapısının karşısı olur. Pir veya Dede’den dua alacak olanlar en başta ailenin büyüğü diğerleri de yaş sırasına göre onun soluna dizilirler. “ Dua bittikten sonra görevliler niyazları alır, çırayı, diğer çıraların yanına götürür. Cem'de kadın erkek, büyük küçük ayrımı yapılmaz. Çocuklar Cem'i önde izlerler.”

Cem töreni On iki hizmet ad verilen hizmetin yerine getirilmesi ile yapılan bir ibadettir. Cem'e başlamadan önce mürşit, pir veya dede cemaatin içinden on iki görevi yerine getirecek kişileri seçer Bu oniki hizmetin sahipleri şunlardır:

Cem töreni başlayınca mürşid pir veya dede hazırdakilerden rızalık alır ve böylece tören başlar. İlk önce cemaat içindeki küsler, dargınlar barıştırılır ve haklı haksız ayırt edilir. Kabahat işleyenlere cezaları verilir. Toplumun önünde haklı haksız belirlenir, suçlu olanların gerekli cezaları verilir. Cemlerde verilen cezalara uyulur, aksi halde toplum dışına itilmek kaçınılmazdır.”

Cem de bulunan bir kişi başka bir kişiye dargınsa, bu iki kişinin dargınlıkları giderilmeden, Cem töreni başlanmaz. Cem ibadetine katil, hırsız, yolsuz, düşkün ve ikrar vermeyen kimseler giremez.[3]

Cem’ ayini içindePir Sultan Abdal , Şah İsmail Hatai , Tokatlı Kul Himmet Dede gibi önemli alevi ozanlarından deyişler söylenir. Daha sonra lokmalar ve niyazlar dağıtılır. “Kerbela Olayı anılır. Cem’de musahipler görülür, düşkünler dara kaldırılır.” [4] , “ Sakinin su ve dem dağıttığı cemde getirilen niyazlar öpülüp başa konularak kabul edilir ve yemekler yenir. Musahip olacaklar için gülbank denilen dualar yapılarak semah sona erdirilir. Nihayet pirin verdiği bir dua ile tören son bulur. Pir'in Ceme başlarken verdiği dua da, "himmet eyleyin" diye başlar ve "himmet haktan" cevabıyla birlikte devam eder.” [5] ( bkz Gülbang Nedir Ve Gülbank Çekmek)

Cem törenlerine ikrar verilmeyenler alınmaz.. Bu nedenle Cem ayinleri herkese açık değildir. Cem ibadetleri veya Cem evlerini de camilerde yapılan herkese açık ibadetler gibi düşünmek yanlış olur.

Cem’ Evleri

Cem evleri ise Alevi ve Bektaşilerin ibadet ve erkânın yerine getirildiği dini mekânlarıdır. Cem ya da zikir meclislerine Aleviler ve Bektaşi tarikatına dâhil olan kişiler katılırlar. Cem evlerindeki zikir ve ibadetlerin Alevi ve Bektaşiler tarafından asırlar süresince belirlenmiş kaideleri adap ve erkânı vardır. Cem evlerindeki zikir ve ibadetler bu adap ve erkâna göre yapılır. Bu adap ve erkândan s ‘ikrar vermiş’ o tarikata veya inanca sahip olan kişiler sorumludur. ( bkzİkrar Nedir ve İkrar Verme - Kalû Belâ Bezm-i Elest Nedir İkrar Verme)

Alevilik inancında İkrar: İnsanın ham ervahlıktan çıkıp insan-ı kâmil mertebesi ve gerçek insan olma bilincine ulaşması manasında kullanılmaktadır. İkrar vermek ve ikrarına sadık olmak bu amaca ulaşmayı istemek, bu kararda kalmak andını ifade eder.( İkrar Nedir ve İkrar Verme )

Her geda – tab anlamaz ayin –i cemdir bezm –i mey

Bunda bir şahane tavr-u başka alem vardır. Baki'

Neyle meyle bir alay mahbubla herdem gelin

Bezm- i Cem ayinin kabrimde mu’tad eyleyin Rif’at ]

Alevi ve Bektaşilerin cem ayinleri kimi sünni çevrelere ta yanlış tanıtılmış ve bilinmiş, bu kanı kısmen de olsa şiirimiz de yer almıştır.

Müheyya bezm-i sahba her taraf ağyardan tenha

Beyim ayin-i Cem icra kılalım kim zamanıdır. Rasim

KAYNAKÇA

[1] HASAN KÂMİL YILMAZ, https://islamansiklopedisi.org.tr/cem--tasavvuf

[2] https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/tunceli/kulturatlasi/cem-toreni#:~:

[3] Şahamettin Kuzucular, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ayini-cem-cem-ayini-nedir/85061

[4] Remzi Kaptan, Cem ve Cemde Okunan Gülbanklar, Deyişler, Mersiyeler, Duazlar, https://www.alevitentum.de/Cem.pdf