Ateşli Ok Nâvek Şule-i Peykân ve Sevgilinin Bakışları
Ateşli Ok Nâvek Şule-i Peykân ve Sevgilinin Bakışları
Kaleler kuşatıldığında veya savaşlarda okların ucuna neftli veya yağlı paçavralar sararak ok atılır yangın çıkartılmaya çalışılırdı. Kaledekiler yangını söndürmeye çalışırlarken de kalelerin surlarına tırmanılarak kale zapt edilmeye gayret edilirdi.
Ateşli oklarla insanların veya hayvanların çıkardıkları panikten faydalanılmak istenirdi. Bu olay divan şiirinde ateşli ok yerine ama ateşli ok anlamında peykan – ı od , şule-i peykan , şule-i tir şekillerinde karşımıza çıkmaktadır.
Divan şiirinde ok sözcüğünün Arapça karşılığı tîr, Farsça karşılığı ise nâvektir. Divan şiirinde ok yerine tîr ve nâvek sözcükleri de kullanılmıştır. Nâvek ( tîr , ok ve hadenk) yay ile atılan, ucunda sivri bir demir olan, hafif, sert, ince ve düzgün ağaç dallarından yapılan, havada düzgün süzülmesi ve hedefi şaşırmamamsı için en arkasına tüy takılan ilkel bir silahtır. Bu nedenle ateşli tîr ok veya nâvek okçu, sadak, tirkeş, kemankeş, tozkoparan mızrak anlamındaki hadenk, kılıç ( şemşir ) sözcükleri ile tenasüplü olarak karşımıza çıkmaktadır. ( bkz Nâvek Nedir Sevgili ve Bakışları )
Ateşlı , ok tîr veya nâvek divan şiirinde mecazi olarak sevgilinin bakışları, ve kirpikleri olmaktadır. Sevgilinin bakışları, aşığı kahreden, bağır yakan, aşığı yaralayan, aşığın kalbini delen, kalbini yakan, bağrını delen nazarları da olabilmektedir. Sevgili; zalim bir avcı veya kaleler fetheden gaddar bir sultana benzetilir. Bakışları ile vurur, zülüfleri ile kement atıp yakalar, saçlarının teli ile aşığı darağacında sallandırır. Cellad gibi aşığı katleden sevgili aşığını mezar gibi olan gezmesi içine gömer. Ateşli okları, tîrleri, nâvekleri ile aşığın kalesini fetheder, şehrini tarumar edip yakıp yıkar.
Nâvek i âha ki peyveste olur yâd-ı ruhum
Tutuşur bam – ı felek şul’e-i peykanımdan ( Naili Kadim)
Ah okları ile senin yüzünün hayali yan yana gelirse arş o okun ucundaki ateş şulesinden tutuşur.
Fil cümle öykünürdü senin gamzen okuna
Eller kanadı il euçar olmayaydı tir ( Baki)
Eğer başkalarının kanadı ile uçmasaydı. Oklar senin gamzenin oklarına öykünürdü.
Âşık kaçan ki nâvek-i âh-ı seher çeker
Göklerde mihr ü mâhı yüzüne siper çeker Necati Bey
Aşık yakıp yıkan zalim sevgilinin bakışlarından kurtulmak için seher vaktin de ah oklarını çeker, göklerde ise korunmak için ayı ve güneşi kalkan olarak kullanır.
Hedef-i nâvek-i bî-dâd ki dirler o bizüz
Küşte-i gamze-i cellâd ki dirler o bizüz KÂTİB-ZÂDE SÂKIB
Nesîm-i nev-bahârî gibi geçdi nâvek-i dil-ber
Açıldı sînemün bâgında yer yer kırmızı güller Şeyhülislam Yahya
Divan Şiirinde Sevgili İmajı ve Sevgili Benzetmeleri
Halvet Nedir Divan Şiirinde Sevgili İle Buluşma
Ağyar Nedir Divan Şiirinde Rakip
Rakîb Nedir Divan Şiirinde Âşık ve Rakipleri
