Bervanik Kumaşları Yapım Tekniği

Bervanik;

Malatya ve yöresinde önlük olarak kullanılan bir çeşit pamuklu dokumadır. Bu kumaşlar batik baskı tekniğiyle yapılmış ve bu kumaşlara  “Bervanik”,  kumaş denmiştir.

Bervanik,  Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kadınlar tarafından peştamal (önlük) olarak kullanılmış olan  bir kumaş olarak  bir zamanlar Diyarbakır, Şanlıurfa, Elazığ, Malatya, Adıyaman ve diğer yörelerde yoğun olarak kullanılmıştır.  Bervanik kumaşların en meşhur olanlarının özellikle Malatya'da yapıldığı bilinmektedir. Bu kumaşın yapımında kullanılan” batik” baskısının “ Asya’dan Avrupa’ya geçmiş bir kumaş baskısı tekniği olduğu ve Türkistan’da, Hindistan’da, Java’da, Malezya’da bu tekniğin yaygın olduğu kaynaklardan anlaşılmaktadır” [1]

Bervanik dokumayı desenlendirmek için ağaç kalıplar kullanılmış,  yazmacılık el  sanatında olduğu gibi kalıplar boyaya batırılarak kumaşa desen basılmak tekniği ile bu kumaşlar yapılmıştır. Bu kumaşlar peştamal, önlük, peşkir yapımında kullanılmıştır.

Bervaniklerin hazırlanması  düz dokunmuş  bezler  üzerine tahtadan yapılmış kalıplarla işlenen çivit boyalı desenlerle baskılar yapılmış,   üzerine baskı yapılacak olan kumaşlar silindirsiz ve dokuması sık Amerikan Bezleri tercih edilmiştir.

Baskı için kullanılacak olan  tahta kalıplar  balmumu ve parafin karışımı sıcak eriyik içerisine batırılıp bu  tahta kalıplar ile desenleme  yapılmıştı. Tahta kalıplar  özellikle armut ağacından yapılmış kalıplar olmuşlardır.   “Ağaç kalıp, sıcaklığını korur ve desenlerin daha iyi çıkmasını sağlar. Yaklaşık 30 çeşit motif bulunur. “Tarak”, motifleri birbirinden ayırmak için kullanılır.” [2]

Desenlerin baskıları yapıldıktan sonra devem eden işlemler ise şu şekildedir: “Kumaşlar mumlanırken aynı şekilleri içeren desenler bütün kumaşlara basılır. Kumaş ilk boyaya batırılacak hale gelinceye kadar mumlamaya devam edilir. Boyanın kumaşta kalıcılığını artırmak için boyaya kostik denilen bir madde ilave edilir. Boyanın hava ile temasını en aza indirmek için bir varilde hazırlanması gerekir. Boyanacak kumaşlar yavaşça katlanarak (mumların dökülmemesi için) boyaya batırılır. Boyadan çıkan kumaş yeşil renktedir. Güneşte kurutulur, tekrar boyaya batırılır. Güneşte kuruyarak mavi renk kalır, hem de boya sabitleşir. 

Kuruyan kumaş üzerine eksik kalan desenler tekrar basılarak baskı işi tamamlanır. Boyaya batırma işlemi aynı şekilde on bir defa tekrarlanır. Bervanik koyu lacivert renk alır. 

Mumların bezlerden çıkarılması ise geniş bakır ve alüminyum kaplardaki kaynar suda iki kez karıştırılmak suretiyle sağlanır. Mumu çıkarılan bez tekrar kaynar suda deterjanla yıkanıp kurutulur ve etrafı dikilerek kullanıma hazır hale getirilir.”[3]

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

Türk Kumaşları ve Alfabetik Adları  Fikri Salman

Kumaşım Var Bezim Var

Aba : Kumaş ve Elbises

Abani ve Abal Kumaş

Otantik Alaca ve Altınoluk Kumaşları

Otantik Atlas Kumaş Yapımı ve Kullanım yerleri

Altınoluk Kumaş

Malatya Geleneksel Bervanik Kumaşları ve Yapım Tekniği

Eski Şiirimizde Kutnu Kumaş ve Elbise

Eski Şiirimizde Seraser

Abalı ile Dibâlı Üryani ile Kabâlı

GELENEKSEL DOKUMA TEKNİKLERİMİZ ve DOKUMA TÜRLERİ

KAYNAKÇA

[1] https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kocaeli/KulturAtlasi/bervanik-baskisi

[2] Şahin H., Malatya’da Geleneksel Bervanik (Peştamal) Yapımcılığı”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1993, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1995, s.287-302 

[3] Şahin H., Malatya’da Geleneksel Bervanik (Peştamal) Yapımcılığı”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1993, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1995, s.287-302