Kutnu Kumaş Yapımı Özellikleri Şiirlerde Kutnu Elbise
Kutnu:
Kutnu kumaş, otantik Atlas ve kemha arasında bir yüzü ipekli ve diğer yüzü pamuklu olan bir kumaştır. Kutnu Arapçada pamuk anlamında olduğundan pamuktan yapılmış kumaşlara da kutnu denmiş, çözgüsü ipek, atkısı pamuk olan kumaşlara da bu ad verilmiştir.
Kutnu pamuklu olmakla beraber “ atkı iplikleri bir ağızlıktan iki kat olarak atılan, atlas ve kemhadan sonra en sık ve en kalın dokunan kumaşlardır. “ Eskiden daha sık dokunmasına karşın günümüzde daha seyrek dokunmaktadır. Kumaşın dokunduktan sonra pişirilip yumuşatılması gerekir. Daha sonra da perdahlanarak bir parlaklık verilir.” [1]
Kutnu kumaşların XVIII.. yy.da sarayda da kullanıldığı ama daha sonra halk arasına da yayıldığı kutnulardan üç etek, entari ve şalvar gibi giysiler yapıldığı ayrıca sık dokunmuş perdahlanarak parlatılmış kutnu kumaşların masa örtüsü, perde, yastık yüzü ve mefruşat alanında da kullanıldığı bilinmektedir.
Çok yakın zamanlara kadar halkın gözde kumaşlarından biri olan kutnular folklorik yönünden dolayı Gaziantep'te halen dokunmaya devam eden geleneksel bir kumaştır. “Anadolu Selçukluları’ndan beri Anadolu'da dokunan ve kullanılan kutnu kumaş talihte en şaşaalı Dönemini XiX. yy.da yaşamış [2]kutnu kumaş, 20 yy ilk yarısına kadar köylerde kullanılmaya devam etmiştir.
Kutnu Nasıl Dokunur:
Kutnu kumaş günümüzde yalnızca Gaziantep’te üretilmektedir. Günümüzdeki kutnuların hammaddesi suni ipek ve pamuk ipliğidir. İpeğin çeşitli boyalara defalarca batırılarak, kendisine has renk ve motifler verilerek yapılan bir dokumadır
“Önce bobin halinde olan ip, söküm işlemine tabi tutularak çile haline getirilir. Söküm işlemi için yörede ‘devre’ adı verilen dört köşeli dolaplar kullanılır. Çözgü iplikleri çile haline geldikten sonra boyama işine geçilir. Yüz derecelik boya kazanlarında ipler boyayı emene kadar bekletilir. Kazandan çıkartılarak sıkılan iplikler kurutulduktan sonra dokuma sırasında kopmaması için mezekçilere gönderilerek düzeltilmesi ve kopukların ayrılması sağlanır”[3]
Kutnu parlak ve mat çizgiler şeklinde çubuklu olarak dokunmuş, ipek çizgileri çoğunlukla sarıdır. Kutnu kumaşların Zincirll Kutnu, Sedefli Kutnu, Danca Kutnu, Kemha Kutnu, Naure (Mecidiye) Kutnu, Demiryolu Kutnu ve Haşhaşlı Kutnu [4] eski metinlerden de anlaşıldığına göre Mecidiye Kutnu, Beyaz Taraklı Kutnu, Çubuklu Kutnu –TaraklıKutnu[5] gibi türleri olduğu anlaşılır. Anadolu’da kutnu kumaştan yapılan “çinteğen” ve “ Üç etek” gibi giysiler yapıldığı kutnu kumaşlardan zıbınlar dikildiği eski devirleri anlatan metinlerden karşımıza çıkmaktadır.
Kutnu kumaş halk ve divan şiirimizin kullandığı malzemelerden olmuştur. Şairlerimizin şiirlerinden anlaşıldığına göre 16 yy da halk arasında da oldukça yaygındır. Kutnu kumaşın bir zengin kumaşı olduğu halktan kişiler giyse bile özel günlerde giyilen bir giysi olduğu da şiirlere yansımıştır.
Zenginin yoluna çıkarlar karşı
Aralıkta kalır züğürdün başı
Zenginler giyerler kutnu kumaşı
Züğürt bacağına don da bulamaz Ruhsati
Karac'oğlan der ki, nic'olur halım
Yoluna dökülsün olanca malım
Geyin kutnu kumaş, karşımda salın
Ko desinler, şu yiğitin şu gelin Karacoğlan
Kutnu zubun giyme dedim, giydin mi?
El sözüne uyma dedim, uydun mu?
Seni bana vermediler, duydun mu?
Bil kara zülfüne kurban olayım. Karacoğlan
Kutnu kumaş atlas döşek yumuşak.
Elif'in koynunda taze bir uşak Anonim Türkü
Bu fânî dünyâya benim diyenler.
Son deminde pişman olsa gerektir.
Yeşil atlas kutnu kumaş giyenler.
Soyunup da üryan olsa gerektir Celâli Baba
Kimisi beğenmez kutnu kumaşı.
Kimine de vermez keteni dünya Kağızmanlı Hıfzı
İLGİLİ LİNKLER
Eski Edebiyatta Giysiler Aba Aseli Abani
Eski Edebiyatta Giysiler Ahmediye Alaca Asumani
Eski Edebiyatta Giysiler 4 Basma Beledi Biniş Cübbe
Eski Edebiyatta Giysiler Canfes Çatma Çuha
Eski Edebiyatta Giysiler Çitari ve Diba
Eski Edebiyatta Giysiler Futa-Harir ve İhram
KAYNAKÇA
[1] Fikri SALMAN, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/turk-kumaslari-ve-alfabetik-adlari-fikri-salman/78124
[2] Abdullah KILIÇ, "zamana Direnen Bır Gelenek: Kutnu" ~. Istanbul. 200Z, 5.ıOOZ{l, s.35
[3] Kutnuculuk, https://www.gaziantepturizm.gov.tr/TR,52301/kutnuculuk.html
[4] Fikri SALMAN, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/turk-kumaslari-ve-alfabetik-adlari-fikri-salman/78124
[5] akmb.gov.tr/userfiles/files/Bilge%20Dergisi/Bilge-pdf.9.pdf
