Eflatun Cem Güney

Eflatun Cem Güney (D.1896, Hekimhan, Malatya – Ö. 2 Ocak 1981 İstanbul ), Masalcı Baba olarak tanınan Türk öykü ve masal yazarı ve derleyicisi. Şair, gazeteci, yazar, radyo programcısı

Hayatı

1896 yılında Malatya’nın Hekimhan ilçesinde doğdu. Babası telgraf müdürü Ahmet Hurşit Bey’dir. Henüz altı yaşında iken babasını yedi yaşında iken annesini kaybetmiş ve yetim kalmıştır. Bunun üzerine 1903 yılında Sivas’ta olan amcası Posta Müdürü Şevket Bey’in himayesinde[1] yetişmiştir. İlk ve orta öğrenimini Sivas Fevziye İbtidaisine (ilkokul)  ve Sivas İdadisinde tamamlamıştır. [2] Lise tahsilini ise Sivas Sultanisinde yapmıştır. Lisede iken I. Dünya Harbi çıkmış lisede okuyan öğrenci kıtlığı nedeni ile Sivas Sultanisi Edebiyat Bölümünden mezun olan tek öğrenci kendisi olmuştur.

Sivas Sultanisini bitirdikten sonra ilk görev yeri olan Konya Öksüzler Yurdu'na Türkçe öğretmeni olarak tayin olur. Konya’da Türkçe öğretmenliği yaparken sınava girerek edebiyat öğretmeni olur. [3]

 Daha sonra Anadolu'nun birçok yöresinde öğretmenlik yapar. Mütareke yıllarında Nilli mücadeleye destek veren şiirleri ile edebiyat dünyasına atılır. Konya’da görev yaparken 19 Mayıs 1919 ‘da Atatürk’ün Samsun’â çıkması ve Anadolu’da milli mücadelenin başlaması ona büyük bir heyecan vermiştir. Derhal Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyetine dâhil olur. Bu cemiyetin Konya’daki faaliyetlerine ve toplantılarına katılmaya başlar.  O yıllarda Kuvay-ı Milliye marşını da yazmış bu konuda yazılan ilk marş olması nedeni ile dikkatleri de üzerine çekmiştir. Edebiyat dünyasına da böylece ilk önemli adımı atmış olur.

Milli Mücadele yıllarında Kuvâ-yı Milliye'nin yayın organı olan “Öğüd “gazetesinde görev yaparken bir taraftan da ilk dergisi olan İrşat dergisini çıkarmaya başlamıştır. Bu yıllarda ve bu yayın organlarında Milli Mücadeleye destek veren yazıları çıkar. Milli mücadele yıllarında Ankara’ya giderek memur olarak çalışır. Daha sonra Eskişehir’e edebiyat öğretmeni olarak atanır. [4]

 Eskişehir’de edebiyat öğretmeni olarak görev yaparken İstiklal adlı dergiyi çıkarmaya başlar ve istiklal mücadelesine katkı vermeye başlar. Akabinde Anadolu'nun çeşitli yörelerinde, yerel sanat dergilerinin çıkması için önemli roller üstlenir. Ancak Eskişehir, Yunan işgaline maruz kalınca Kayseri Lisesine Türkçe öğretmeni olarak atanır.

Hamdullah Suphi Tanrıöver milli eğitim bakanı olunca yapılan ilk maarif kongresine o da davet edilmiştir. Kayseri Sultanisi Türkçe öğretmeni olarak görev yaparken 1921-1923 yılları arasında Nuri Atıf Kansu ile tanışır ve onunla birlikte Misak-ı Milli Gazetesini çıkarmaya başlar. Bu yıllarda çıkardığı Misak-ı Milli gazetesinde İstiklal harbini destekleyen yazılar nedeni ile devlet adamların dikkatinden kaçmamıştır. Diğer taraftan da kendine ait çalışmalarını sürdürmüştür.

Cumhuriyet’in ilanından sonra Ankara’ya çağrılarak Reşat Nuri, Ali Canip ve Hasan Ali Yücel ile birlikte Türkçe ve Edebiyat kitaplarının incelenmesi ve denetimi için Mütehassıslar Komisyonuna seçilir. [5]

Bu görevinden sonra liseye kadar tahsil yaptığı Sivas’a döner. Sivas’ta iken “ Duygu ve Düşünce “adlı bir dergi çıkarmaya başlar ve 1927 yılında Sivas İdadisinde edebiyat öğretmenliği görevinde bulunur. 1923–1928 yılları arasında Sivas’ta görev alırken Muallimler Birliği (Cemiyet-i Muallimîn)  ve Türk Ocağı derneklerinde faal bir rol sütlenmiştir.  Hatta Türk Ocaklarının yönetiminde Eflatun Cem Güney de vardır. Sivas’ta Türk Ocaklarının yayın organı olan ve 18 Mart 1924’e kadar 21 sayısı yayınlanmış olan  “Birlik” dergisinde de yazıları çıkmıştır. [6]Sivas’ta yerel olarak faaliyet gösteren” Kızılırmak “gazetesinde yazıları da çıkmıştır.[7] 1922- 1923 yılları arasında 18 sayı çıkan Dilek adlı derginin yayın kadrosu içinde Eflatun Cem de vardır.  [8] Sivas’ta iken 1928’de Türk Ocakları tarafından bastırılan Erzurumlu Emrah ile ilgili bir de kitabı çıkmıştır. Sivas’ta edebiyat öğretmeni olarak görev yaparken Samsunda açılacak olan lisenin açılması ve kuruluşunun tamamlanması için de görevlendirilir. [9]

1931’de Afyon Lisesi’ne müdür başyardımcısı olarak atanır. 1932 ‘de Afyon’da iken  Taşpınar adlı Halkevi dergisini çıkarır. Afyon’daki görevi sırasında Gezici Köy Kitaplıkları oluşturur. 1933 yılında Kütahya Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atanır ve burada on bir yıl görev yapar.  1944 oğlun hastalanınca tedavisi için İstanbul’a tayin ister ancak oğlu Çetin 1944 yılında vefat eder. Yazarın evliliğinden Rezzan ve Özden adlarında iki kızı daha vardır. Ancak oğlunun ölümü sonrasında derin bir üzüntüye kapılmıştır.  [10]

Ancak oğlunun ölümünden sonra ve yaklaşık elli yaşlarında masal derlemeciliğine ve masal yazma işlerine ağırlık vermeye başlar. [11][12]

1950'li yıllarda Topkapı Sarayı Müzesi Müdür Yardımcılığına getirilir. Bu görevi sırasında eski yazma eserleri saraya ait vesikaları ve saraydaki ‘Eski Maarif Nezareti’ arşivini inceleme fırsatını bulmuştur. . 1956 yılında İstanbul Milli Eğitim Müdür Yardımcılığı görevini yürütür.

Sivas, Samsun, Kütahya gibi illerde çalıştıktan sonra İstanbul’da görev yapmaya başlar.  Türkçe ve edebiyat dersleri için yaptığı öğretmenlik görevlerinden sonra Topkapı Müzesi Müdür Yardımcılığı görevine getirilir. 1956 yılında Açıl Sofram Açıl adlı eseriyle Dünya Çocuk Edebiyatı Onur Belgesini almaya hak kazanmıştır. 1960 yılında Dede Korkut Masalları [13]adlı kitabıyla bu ödülü tekrar kazanır.

Milli Eğitim Müdür yardımcılığı ve Halk Eğitim Müdürlüğü görevlerinde bulunur. İstanbul Radyosu'nda “Bir Varmış Bir Yokmuş “adlı programda masallar anlatmaya başlar. Bu radyoda iken anlattığı masallar ile “ Masal Dede “unvanını alacaktır.

Danimarka'da bulunan Andersen Kurumu; Türk Çocuk Edebiyatının, önde gelen yazarlarından olan Eflatun Cem Güney, birçok masalın günümüz Türkçesiyle yeniden ortaya çıkarılması için, büyük çaba göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı'nca, İstanbul Millî Eğitim Müdür Yardımcılığı'na atanan Güney, İstanbul Radyosu'nda Bir Varmış Bir Yokmuş adlı programda anlattığı masallarla da bilinmektedir.

Gerek Sivas’tas gerekse Anadolu’nun çeşitli yerlerinde, geleneksel Türk halk hikâyeleri ve masallarını derleyen Eflatun Cem Güney’in kendisi de masallar yazmıştır.  "Masalcı Baba" olarak tanınan yazar emekli olduktan sonra da kitaplarını yayınlamayı sürdürmüş radyolarda anlattığı masalları ile çalışma hayatından kopmamıştır. Emekli olduktan sonra Türk Folklor Araştırmaları Dergisinde folklor ve edebiyat ile ilgili çeşitli yazıları yayımlanır. Çalışmaları karşılığında 1972 yılında Devlet Kültür Armağanı verilir. Hayatının son dönemlerinde gözlerinde katarakt oluşur ve hayatının son demlerini evine kapanarak geçirmiştir. Yazar 85 yaşında iken Ö. 2 Ocak 1981’de İstanbul’da vefat etmiş ve Karacahmet Mezarlığına defnedilmiştir.

Vefatının ardından  onun ailesi tüm kitaplarını Topkapı Sarayına bağışlamıştır.[14]

Edebi Kişiliği

Eflatun Cem Güney,  radyolarda seslendirdiği ve anlattığı masallar nedeni ile  “ Masalcı Baba “ şöhretini kazanmış olsa da Masallar ve Halk edebiyatı ile ilgili toplamda 40 adet eseri basılmış, bir halkiyatçı, folklor araştırmacısı ve masal derlemecisidir. Aynı zamanda kendisine ait çok sayıda masal yazmıştır. Radyolarda anlattığı masalların pek çoğu kendi eseridir. [15] Eflâtun Cem Güney masal kitaplarında hem derlediği masallar hem de kendi yazdığı masallar ayer vermiştir. “Zindandan Gelen Mektup masalı Tahir ile Zühre hikâyesinden; Aliş'le Maviş ve Onlar Ermiş Muradına masalları Dertli Kaval hikâyesinden alınan metin parçalarının masal havası içinde yeniden yazılmıştır. “ [16]

Derlediği ve yazdığı masalları nedeni ile masal denilince Türk Edebiyatında akla gelen ilk isimlerden biridir.  Üstelik yazdığı ve derlediği masalları, folklor ve halk bilim çalışmaları ile ünü yurt dışına da taşmış, yazdığı masallar farklı dillere de çevrilmiştir. Eflatun Cem Güney, masal derlemeciliği yanısıra  efsane, halk hikâyesi, fıkra konularında derlemecilik yapmıştır.

“Eflatun Cem Güney’in 26 masal kitabında 70 masal, 8 efsane yer alır.  “1 efsane kitabı, 5 halk hikâyesi, 1 mensur şiir kitabı, 252 derlenmiş fıkranın yer aldığı 1 fıkra kitabı, 4 monografik eseri, 5 araştırma-inceleme eseri, 7 kılavuz eseri, 3 Atatürk kitabı bulunmaktadır” [17]

Eserleri

Masal Kitapları

·         Nar Tanesi (1945)

·         Akıl Kutusu (1947)

·         En Güzel Türk Masalları (1948)

·         Altın Heybe

·         Kül Kedisi

·         Felek Sillesi (1948)

·         Açıl Sofram Açıl ve Congoloz Baba (1949)

·         Kara Yılan ve Kara Gülmez (1949)

·         Bir Varmış Bir Yokmuş (1956)

·         Evvel Zaman İçinde (1957)

·         Gökten Üç Elma Düştü (1960)

·         Az Gittim Uz Gittim (1961)

·         Gülen Ayva Ağlayan Nar (1969)

·         Al Elma Yeşil Elma (1969)

·         Sabır Taşı (1969)

·         Hasırcı Baba - Keloğlan (1969)

·         Aygın Baygın Ses ve Nurtopu (1970)

·         Yedi Köyün Yüz Karası (1970)

·         Altın Gergef (1971)

·         Güldükçe Güller Açan Kız (1971)

·         Tellerinde Bülbüller Şakıyan Saz

Halk Edebiyatı Çalışmaları

·         Dertli Kaval (1945)

·         Dede Korkut Masalları (1958)

·         Âşık Garip (1958)

·         Kerem İle Aslı (1959)

·         Tahir İle Zühre (1959)

·         Şah İsmail (1957)

·         Erzurumlu Emrah (1955)

·         Halk Şiiri Antolojisi (1947)

·         Âşık Ruhsati (1953)

·         Meslekî (1953)

·         Kâmilî (1958)

·         Halk Türküleri (2 cilt, 1953-1956)

·         Nasreddin Hoca Fıkraları (1956)

·         Folklor ve Eğitim (1966)

·         Folklor ve Halk Edebiyatı (1917)

·         Matem Sesleri (1920, şiirler)

·         Dumlupınar’a Doğru

·         Kara Yazı

·         Atatürk - Hayatı ve Eserleri (1963)

KAYNAKÇA 

[1] Hınçer, İhsan. (1972). "Jübilesi Dolayısıyla Eflatun Cem Güney". Türk Folklor Araştırmaları Dergisi. S. 276, ss. 6352.

[2] Emiroğlu, Selim (2005). Eflatun Cem Güney’in Eserlerinde Dil ve Çocuk Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

[3] Mert, Esra (Lüle). (2009). Türkçenin Söz Varlığı Açısından Eflatun Cem Güney’in Derleyip Yazdığı Masallar. Ankara: Ankara Üniversitesi.

[4]  DR. MÜZEYYEN ALTUNBAY, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/guney-eflatun-cem

[5] Hınçer, İhsan. (1972). "Jübilesi Dolayısıyla Eflatun Cem Güney". Türk Folklor Araştırmaları Dergisi. S. 276, ss. 6352.

[6] PAÇACIOĞLU, Burhan (2003), “Cumhuriyete Kadar Sivas Basını ve Đrade-i Milliye’nin Yeri”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 14, Güz 2003, Niğde.

[7] Yıldız, Osman (2012). “Eflatun Cem Güney’in Sivas’taki Dernekçilik Faaliyetleri”. TÜBAR-XXXI. ss: 323-335.

[8] POLAT, Nazım Hikmet (1998), “Sığırcızade Hayri’den Beş Şiir”, Revnak Dergisi, 1988.

[9] Emiroğlu, Selim (2005). Eflatun Cem Güney’in Eserlerinde Dil ve Çocuk Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

[10] Kaplan, Osman (2012). Eflatun Cem Güney’in Derleyip Yazdığı Masalların Çocuklarda Karakter Eğitimi Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

[11] DR. MÜZEYYEN ALTUNBAY, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/guney-eflatun-cem

[12] Mert, Esra (Lüle). (2009). Türkçenin Söz Varlığı Açısından Eflatun Cem Güney’in Derleyip Yazdığı Masallar. Ankara: Ankara Üniversitesi.

[13] Durbilmez, Bayram (2015). “Eflâtun Cem Güney’in ‘Dede Korkut Masalları’na Metinler Arası Bir Yaklaşım: ‘Kan Turalı’ Örneği”. Milli Folklor Dergisi. S.108. ss. 165-179

[14] Emiroğlu, Selim (2005). Eflatun Cem Güney’in Eserlerinde Dil ve Çocuk Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

[15] Mert, Esra (Lüle). (2009). Türkçenin Söz Varlığı Açısından Eflatun Cem Güney’in Derleyip Yazdığı Masallar. Ankara: Ankara Üniversitesi.

[16] Durbilmez, Bayram (2015). “Eflâtun Cem Güney’in ‘Dede Korkut Masalları’na Metinler Arası Bir Yaklaşım: ‘Kan Turalı’ Örneği”. Milli Folklor Dergisi. S.108. ss. 165-179

[17] Kaplan, Osman (2012). Eflatun Cem Güney’in Derleyip Yazdığı Masalların Çocuklarda Karakter Eğitimi Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.