Fuzuli Sakiname Hadis'i erbain Hadikat'üs Süeda

15.03.2015

Sâki-nâme: Fuzûlî’nin Beng ü Bade ile birlikte alegorik (yerinel) mesnevilerinden biridir. Yapıtın diğer adı Heft Cam’dır. Bu küçük mesnevi parçası Millet nüshası ile Ankara Milli Eğitim Bakanlığı Genel Kitaplığındaki nüshada Dîvân (Farsça) mukaddimesinin sonundadır. Şairin mukaddimeden sonra bu ufak mesneviyi yazarak divandaki şiirlere başladığı bu mesnevinin manasından anlaşılmaktadır. (Mazıoğlu, 1956: s.80)

Sâkiname 327 beyitlik bir mesnevidir. Otuz sekiz beyitlik bir mukaddime ile yedi bölümden meydana gelmektedir. Tasavvufî mahiyetteki eserde şair ney, def, çeng, ud, tambur, kanun ve mutrip gibi yedi farklı mûsiki aletiyle münazaraya girişmektedir. Fuzûlî’nin diğer eserleri arasında Sâkinâme adıyla birçok defa basılan eser Farsça divanı içinde de yayımlanmıştır. [1]

Sâki-nâme Fuzûlî Külliyatı içerisinde bulunup, Farsça Divanı ile birlikte basılmıştır. Mesnevinin konusu rindane yaşam tarzınınbir kurgulamasıdır. Şarap ve aşk sarhoş edicilikleri yönüyle birbirlerine benzetilmiştir. Yapıttaki şarap temi gerçek yaşamla bağlaşma gayesi taşımayan Tanrısal aşka giden yolun bir temsilcisi konumundadır. Bunun için eserde tasavvuf düşüncesinden söz etmek mümkündür.[2]

Hadîs-i Erbain Tercümesi: İslam toplumları arasında manzum kırk hadis çevirilerinin en yaygın olduğu millet Türkler olmuştur. Hz. Muhammed’in kırk hadis ezberlemenin faziletine işaret etmesi bundaki en büyük etken olmuştur. Fuzûlî’den öncede kırk hadis çevirilerine rastlamak mümkündür. Kemâl Ümmî ve Nevaî bu şairlerdendir. Fuzûlî Hadîs-i Erbain Tercümesi’ni kaleme alırken kendinden önce yaşamış bu şairlerden Nevaî etkisinde kalmıştır. Eser manzum olup, Abdülkadir Karahan ve Kemal Edip Kürkçüoğlu tarafından çalışılmıştır. (Okuyucu, 2011: s.43; Karahan, 1953: s. 285-286)[3]

Hadîs-i Erbaîn Tercümesi. Molla Câmî’nin Hadîs-i Erbaîn adlı eserinin, Ali Şîr Nevâî’nin aynı eserin tercümesi olan Çihl Hadis’inden de faydalanılarak yapılmış çevirisidir. Mensur bir mukaddime ile başlayan risâlede hadisler kıtalar şeklinde çevrilmiştir. Eser Abdülkadir Karahan (Selâmet Mecmuası, nr. 56, 57, 61, 63, 64, 66, İstanbul 1948) ve Kemal Edip Kürkçüoğlu (İstanbul 1951) tarafından yayımlanmıştır. Kürkçüoğlu yayımında hadislerin Arapça asılları ve Câmî’nin Farsça manzum tercümesi birlikte verilmiştir.

Sohbetü’l-esmâr. Fuzûlî’ye ait olduğu henüz kesinlik kazanmamış 200 beyitlik bir mesnevidir. Eserde bir bağda meyvelerin konuşmaları, kendilerini övmeleri ve tartışmaları anlatılarak insanların da gerçek değerlerini düşünmeden boş yere anlaşmazlıklara düştükleri alegorik bir şekilde ifade edilir. Eser önce Hamit Araslı tarafından yayımlanmış (Mehemmed Fuzûlî, Eserleri, [4]Bakü 1958, II, 265-278), daha sonra Araslı’nın Kiril harfleriyle yayımladığı metin esas alınarak Kemal Peker (Sohbetü’l-esmâr ve Fındık, İstanbul 1960) ve Sedit Yüksel (TDe., IV [1972], s. 122-126) tarafından neşredilmiştir. Risâleyi Gunnar Jarring The Contest of the Fruits adıyla İngilizce’ye çevirmiştir (Lund 1936).

Hadîkatü’s-Süeda: Fuzûlî’nin İran şairi Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Ravzatü’ş-şüedâ adlı yapıtından yola çıkarak yazdığı eserdir. Eser konu olarak Kâşifî’nin eseriyle paralellik gösterirken Fuzûlî metin gövdesinin bazı yerlerine yerleştirdiği manzum parçalarla metnin akıcılığını sağlamaya çalışmıştır. Bu mensur eser peygamberlerin hayatlarında yaşadığı çileleri anlatmakla başlar, bunun ardından Dört Halife Dönemi’nde yaşananlardan bahsederek Hz. Ali ve iki oğlunun çektiği acılar anlatılır. [5]

Eser bu yönüyle özellikle Şiiler tarafından benimsenmiş, her muharrem ayında Hadîkatü’s-Süeda okunarak matem tutulmuştur. Hadîkatü’s-Süeda Türk edebiyatının en güzel maktel örneklerinden biridir. Eserin dili secili ve sanatlıdır; ancak bu anlatımın akıcılığını engellememiştir. Maktelin birçok nüshası çeşitli kütüphanelerde bulunmaktadır. Selahaddin Güngör, Faruk Gürtunca ve Servet Bayoğlu yapıt hakkında başlıca çalışma yapan kişilerdir. (Karayazı, 2007: s. 64-65)

· Fuzûlî Hadikatü's-Süedâ Özeti Özellikleri ve Hakkında Bilgiler

· Fuzuli Arapça ve Farsça Divanları

· Fuzuli Beng ü Bade Hakkında ve Özeti

· Fuzuli Hakkında Kaynakça

· FUZULİ LEYLA İLE MECNUN MESNEVİSİ

· Fuzuli Rind ü Zahid Hakkında Bilgiler ve Özeti

· Fuzuli Sâki-nâme ve Hadis'i erbain ve Hadikat'üs Süeda Adlı Eserleri

· Fuzuli Türkçe Divanı ve Şiirlerinden Seçmeler

· Fuzuli ve En Seçkin Şiirleri ( 16. yy )

· Fuzuli Şiirleri

KAYNAKÇA

[1] Hasibe MazıoğlU Fuzli Divanı ( Farça) Ankara 1962, s. 674-712).