Gürg-i Yusuf

05.06.2016

Gürg-i Yusuf

Osmanlıca yazılışı gürg ~ گرگك

Divan şiirinde geçen beyitlerden anlaşıldığına göre “gürg “kelimesi iftiraya uğramış, bir suçu olmadığı halde iftira sonucu suçlu zannedilmiş, suçsuz günahsız, anlamında bir kelime olmalıdır. Gürg kelimesinin en fazla Yusuf kelimesi ile birlikte kullanılmıştır. Bilindiği gibi Yusuf Kıssasında, Yusuf la sevişmek isteyen Firavun’un veziri olan Azez’in karısı Züleyha, Yusuf’u tahrik etmeye çalışmıştır. Züleyha bir gün onun odasına girmiş, Yusuf bundan kaçınıp, kurtulmak isteyince arkasından sarılan Züleyha, Yusuf’un gömleğini çekerek yırtmış, Yusuf dışarı çıkınca Azez’i kapı önünde görmüş, bunun üzerine kadınlık gururu kırlan Züleyha, Yusuf’un kendisine tecavüz etmek için saldırdığını söyleyerek onu zindana attırmıştır. [1] Ahsenü' l Kassas En Güzel Kıssa Hz Yusuf olarak da bilinen ve Kuran’da da geçen bu kıssa, divan şairlerinin en çok telmihte bulundukları ve üzerinde durdukları kıssalardan biridir.

Pek çok şiirde geçen bu kıssa ve kıssanın devamında oluşan hadiseler hakkında çok sayıda müstakil mesneviler de yazılmıştır. [2]

Gülün pirâhen-i Yûsuf gibi dâmânı çâk olmuş
Nesîm-i perdedâr kıldı meğer mekr-i Zelîhâ'yı       Baki

Gürg-i Yusuf terkibi Yusuf gibi kadre uğrayanlara, Yusuf gibi iftiraya maruz kalanlar, üzerine suç atılanlar anlamlarında kullanıldığı anlaşılır.

Gürg-i Yusuf kelimesinin Yusuf kıssasına telmih amaçlı sık sık kullanıldığı görülür.

Gürg-i Yusuf yoğ iken hiç töhmeti
Müttehimlik ile bulmuş şöhreti             Tube-i Vehbi

Yusuf, kurban edilmesi, kardeşlerinin onu bir çölde kuyuya atması, kuydan çıkarılıp Mısır’a köle olarak satılması, güzelliğine âşık olan Azez ‘in karısı Züleyha ile yaşadığı olay, sevişmek isğini geri çevirdiği için gömleğinin Züleyha tarafından yırtılması, Zülayhanın iftria atmsı ile zindana atılması, zindanda kalması, zindanda görülen bir rüyanın gerçekleşmesi ile zindandan çıkıp Mısır’a sultan olması gibi olaylarla üzerinde çok durulan bir isimdir.

Gel berü lâyık seni gördüm ben ey Yûsuf-cemâl
Hûblar içre gönül Mısrına sultân olmaga                    (Behiştî

Âsitânın bana mesken kıldı ol Yûsuf-cemâl
Rûm şâhı bir kulun san Mısra sultân eyledi           (Hayâlî

Kıyâs eyler mi Nîl-i Mısra ol Yûsuf-likâ yaşum
Anun mikyâsı yokdur turmaz ol mâ dâ’imâ artar       (Bâkî D.64/2-139)

“O Yusuf yüzlü (sevgili) gözyaşımı Mısır‟ın Nil‟iyle kıyaslar mı? Onun ölçüsü yoktur o su durmaz daima artar”

Şekve- perdâz – ı zenahdan olduğum ol gamzeye
Gürg-i Yusuf gire ey dil çarh –ı söyletmek midir.         Naili Kadim[3]

Ey gönül o gamzeye çene çukurundan dolayı şikayet etmenin nedeni Yusuf-u parçalayan kurda Yusufun atıldığı kuyuyu söyletmek için midir.

Yâre biğane gönül nâm-ı velî mahrem-i râz
Gürg-i Yusuf nederîde dehen- âlûde henüz          Nazim