AHU-YI HOTEN

Osmanlıca yazılışı:  âhû - آهو.

Ahu- yı Hoten güneş anlamına gelir.  Divan şirinde ise Çin veya Türkistan ahusu olarak kabul edilmiştir. Fars şairleri bu ahuya Tataristan ahusu da demişlerdir. [3] Hoten ise  Doğu Türkistan’ın güneyinde bulunan  bir şehirdir. Bu şehir, ipekli kumaşları ve  Misk kokusu çıkartılan ceylanları  ile meşhur bir yerdir. “ İlk ismi Yotkan olan Hoten, Eskiçağ’dan itibaren Budist kültürünü Orta Asya’ya bağlayan en önemli merkezi teşkil etmiştir.”[4] ( bkzHıta Hatâ Hoten Ülkesi Ahular ve Güzellerin Şehri )

Klasik Türk ve İran edebiyatlarında  çok karşımıza çıkar.  Misk kokusu her ceylandan değil sadece Hoten’deki ceylanlardan çıkartılan bir kokudur. Bu yüzden  Hıtay (Hıtâ, Hatâ) , misk (müşg) ve âhu kelimeleriyle tamlamalar kurularak müşg-i Hoten, âhû-yı Hoten gibi mazmunlar kullanılmıştır. ( bkz. Misk Müşg Nedir Misk-i Ahu (Misk-i Hoten)

Hoten’de  sürüler halinde yaşayan misk âhuları (  âhû-yı misk) yılda bir defa göbeğinde biriken donmuş pıhtı halindeki  birikintiyi düşürür. Buna nafe denir.  Kara renkli bu nâfe, misk kokusunun  özünü oluşturur.  Misk kokusunun sadece Hoten ahularından çıkarılma nedeni ise; Hoten’deki ahuların yine Hoten`deki lâle ve sümbülleri otladıkları için oluştuğuna inanılmasıdır. ( bkzNâfe ve Nâfe-i Tatar Nedir ( Misk- Amber- Hıta- Hoten -Çiğil -Yağma )

Bu yüzden isk ve misk ahusu üzerinde benzetmeler yapılmış, kullanılan mazmunlarda bu bilgilere işaret edilmiştir.  Türk şiirinde sevgili  kara saçlı ve kara gözlüdür. Miskin çıkarıldığı kese de karadır ve bu kesretler üzerinden  sevgili ve misk  arasında irtibatlar tahayyül edilmiştir.  Sevgilinin saçları zülüfleri de karadır ve kokusu ile miski hatırlatır.  ( bkz Misk Müşg Nedir Misk-i Ahu (Misk-i Hoten)

Bir rütbe müşgrîzdir ki zülf-i muanberi
Reşkiyle nâfe-i Hoten’in bağrı hûn olur –     Mesihi   

Cünbüşünden dağ – ber dildir gazalan-ı Hoten
Nafe-riz –i kâm –ı  hahiş kim o kaküldür bana    Naili    Kadim

Misk döken hotan ahularının  çünbüşüne benzeyen kâküllerinin dalgalanmalarını koklamak benim muradımdır. Hoten ahularının kalbinde  nafe( yara)ler çıktığı gibi benim de kalbimi o zülüfler yaralar.

Feyz-i tıynet başkadır şuh-ı suret başkadır.
Her gazalı sanma ki deşt- i Hoten ahusudur.     Koca Rağıp Paşa

Yaratılıştan gelenler başka, görüntüdeki güzellik başkadır. Her ceylanı misk ahusu zannetme. Her ceylandan misk alınmaz.

Esîr-i çîn-i zülfü nâfe-i Çîn
Zebûn-ı pençesi sincâb-ı Keşmîr        Şeyh Galip

Hatı ki kâfile-i müşkdür anın Gâlib
Diyâr-ı Çîn ü Hıtâdan reh-i savâba gelir     Şeyh Galip

Dişleri dürr-i Aden müşg-i Hotendür kohusı (658/1)
Yâsemîndür teni vü tâze-semendür kohusı                    Ahmedi

İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİMİZ

• Dürr – İnci – Divan Şiirinde İnci
• Dürr-i Yekta Dürr-i Yetim
• Dürr – İnci – Divan Şiirinde İnci
• Bedahşân/Bedehşân- Toharistan
• Bedehşan- Lâl-i Bedahşan
• HOTEN AHUSU AHU-YI HOTEN
• Hıta Hatâ Hoten Ülkesi Ahular ve Güzellerin Şehri
• Misk Müşg Nedir Misk-i Ahu (Misk-i Hoten)
• Nâfe ve Nâfe-i Tatar Nedir ( Misk- Amber- Hıta- Hoten -Çiğil -Yağma )
• Halluh ( Ferhar : Güzeller Mabedi ) Hoten ve Nevşâd Şehirleri
• Çeşm Nedir Şiirimizde Göz Ayn Dide Bakış
• GİRYE - Şiirlerimizde Kanlı Gözyaşları