AHU-YI MÜŞGİN

Osmanlıca yazılışı:  âhû - آهو

Osmanlıca yazılışı müşgîn ~ مشگين

Ahu- yı müşgin,  Misk kokusunun çıkarıldığı  Hoten’deki ceylanları tabir eden  Ahu-yu Harem  mazmunu ile eş anlamlı kullanılan bir mazmundur.   Müşg ahusu, Misk ahusunun eş anlamlısıdır. Ahu-yu müşgin   Hıtay (Hıtâ, Hatâ) , misk (müşg) ve âhu kelimeleriyle birlikte  tamlamalar kurularak oluşturlan mazmunlardan biridir.  Müşg-i Hoten, ahu-yı müşgin,  ahu-yı Hoten gibi. ( bkz misk-musg-nedir-misk-i-ah-u-misk-i-hoten/

Ahmedî saçlaruñuñ vasfın ider anuñ-ıçun (658/7)
Nefesinüñ ki urur müşg-i Hotendür kohusı         Ahmedi

Hotenliler ceylanları sürü sürü besler, yılda bir kez  hayvanın göbeğinden  çıkan yaradan dökülen kara renkli nafeleri  ( yara kesesi, yara kabukları)  toplar ve misk kokusu çıkartılan bu naifeleri satar hem de hayvanların etini yerlermiş. ( bkz Hita-Hoten-ulkesi-ahular-ve-guzellerin-sehri/42527 )  Bu avcılar hayvanları yakalar göbeklerinin altına  bir kese bağlar,  yılda bir kere  hayvanın nafesinden ( göbeğinden) dökülen  nafelerin  kirleri veya yara kabukları  bu keselere dolarmış. Bu nafe artıklarından  ise misk kokuları imal edilirmiş. İnançlara göre bu hayvanlar ürkünce  veya çok efor sarf edince nafe keselerine bir kaç damla kan da damlarmış. ( bkz nâfe-ve-nâfe-i-tatar-nedir-misk-amber-hita-hoten-cigil-yagma )

Ahu müşgin mazmunu  ahuların nafelerini dökmesi, nafelerini dökerken kan da damlatmaları üzerine kurulmuş bir mazmundur ve diğer ahu lu mazmunlara benzer ifadeler ve işaretler için  kullanılmıştır. ( bkz nâfe-ve-nâfe-i-tatar-nedir-misk-amber-hita-hoten-cigil-yagma )

Bir gece sevday-ı buy – ı zülfü yar itsem gerek
Müşg gibi kanlar yutup terk-i diyar etsem gerek      Ahmet Paşa   

Bir gece sevgilinin saçlarını koklamam gerek, sonra da müşg  ahusu gibi kan yutarak gitsem gerek

Ey  çeşm- i ahu hicr ile tenhalara saldın beni
Çün nafe  bağrım hun edip  sahralara saldın beni              İsmail Dede

Ey gözleri ahu hicranınla  tenhalara saldın beni, Ceylan göbeği gibi bağrımı kan doldurup sahralara saldın beni.

Meddâh olalı çeşm-i gazâlânına Bâki
Öğrendi gazel tarzını Rûm’un şuarâsı      Baki'     

Ahu ve misk kokusu gerçek anlamları dışında mecaz ve benzetmelerle sevgili yerine de kullanılır. Sevgili gözlerinin güzelliği  nedeni ile ahuya benzetilir. Bu bağlamda kullanıldığında av , avcı tuzak ilişkisi de devreye girer.  Ceylan, ahu veya marala benzetilen sevgili, güzel bir av olacakken avcıyı gözleri ile avlayan, misk gibi kokan saçları ile aşığı yani avcıyı bayıltan,  hatta öldüren bir  avcı haline gelir . Ahu'ya benzetilen sevgilinin kaşları, kirpikleri ok gibi avlamaya giden avcıya yani aşığa saplanır, ava çıkan aşığın kendisi sevgilinin avı olur. ( bkz misk-musg-nedir-misk-i-ah-u-misk-i-hoten/)

Göñül tîg-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi âhû
O bir şemşîr-i bürrâna varur şîr-i dil-âverdür             Baki  

Salup ol turre-i ham der hamın çeşm-i siyeh meste 
Kemâl-i sihr ile âhûya müşg-i nâb göstermiş       Şeyh Galip[6]

 Deyince müşk-i huten etdi çîn-i ebrûsun
 Bu pîç tâbımız ey dil hatâymış bildik  Şeyh Galip  ( edebiyatvesanatakademisi.com/Siirler/Detay/ne-bend-seh-) 

Ahu-yu Harem; Ahu, ceylan, maral misk gibi  motiflerin halk edebiyatında ve aşık şiirinde de çok sık rastlanılan motfiler olduğunu belirtmeye bile gerek yoktur. Bunların yanısıra divan edebiyatına vakıf olan kimi halk ozanlarının şiirlerinde Hoten Ahusu, Hıta, motiflerine bile rast gelmek mümkündür.  Misk ahusu şiirlerimizde gözleri ile de dikkati çeken bir özelliği vardır. Ahuların gözlerinin çok güzel olması, misk ahusunun gözlerinin sevgiliye benzetilmesine de neden olur. Bu iri, parlak, hüzün dolu gözler aşığı esir eder. Âşık bu baygın ve mestane gözlere bakarak teslim olur. Avcı gibi düşünülen sevgili işte bu bakışları ile aşığı şikâr eder. ( bkz ahu-yu-harem/4814 )

Kakülün ser bölük zülfün yüzbaşı
Çin mülkünün hükümranı gözlerin
Perçemin Hıtayi halin Habeşi
Değer taht-ı Süleyman'ı gözlerin        Bayburtlu Zihni 

 KONUYLA İLGİLİ LİNKLER İMİZ

• ahu-yi-musgin/56005
• ahu-ve-ahu-yu-felek-)  
• ahu-yu-harem/4814
• misk-musg-nedir-misk-i-ah-u-misk-i-hoten/
• Ahu 'yı Hoten- Ahu 'yı Misk- Ahu'yı Müşgin Nedir.)
• nâfe-ve-nâfe-i-tatar-nedir-misk-amber-hita-hoten-cigil-yagma
• Hita-Hoten-ulkesi-ahular-ve-guzellerin-sehri/42527