Ahu- yu Müşgin Nedir Şiirlerde Hıta ve Misk Ahusu
AHU-YI MÜŞGİN
Osmanlıca yazılışı: âhû - آهو
Osmanlıca yazılışı müşgîn ~ مشگين
Ahu- yı müşgin, Misk kokusunun çıkarıldığı Hoten’deki ceylanları tabir eden Ahu-yu Harem mazmunu ile eş anlamlı kullanılan bir mazmundur. Müşg ahusu, Misk ahusunun eş anlamlısıdır. Ahu-yu müşgin Hıtay (Hıtâ, Hatâ) , misk (müşg) ve âhu kelimeleriyle birlikte tamlamalar kurularak oluşturlan mazmunlardan biridir. Müşg-i Hoten, ahu-yı müşgin, ahu-yı Hoten gibi. ( bkz misk-musg-nedir-misk-i-ah-u-misk-i-hoten/
Ahmedî saçlaruñuñ vasfın ider anuñ-ıçun (658/7)
Nefesinüñ ki urur müşg-i Hotendür kohusı Ahmedi
Hotenliler ceylanları sürü sürü besler, yılda bir kez hayvanın göbeğinden çıkan yaradan dökülen kara renkli nafeleri ( yara kesesi, yara kabukları) toplar ve misk kokusu çıkartılan bu naifeleri satar hem de hayvanların etini yerlermiş. ( bkz Hita-Hoten-ulkesi-ahular-ve-guzellerin-sehri/42527 ) Bu avcılar hayvanları yakalar göbeklerinin altına bir kese bağlar, yılda bir kere hayvanın nafesinden ( göbeğinden) dökülen nafelerin kirleri veya yara kabukları bu keselere dolarmış. Bu nafe artıklarından ise misk kokuları imal edilirmiş. İnançlara göre bu hayvanlar ürkünce veya çok efor sarf edince nafe keselerine bir kaç damla kan da damlarmış. ( bkz nâfe-ve-nâfe-i-tatar-nedir-misk-amber-hita-hoten-cigil-yagma )
Ahu müşgin mazmunu ahuların nafelerini dökmesi, nafelerini dökerken kan da damlatmaları üzerine kurulmuş bir mazmundur ve diğer ahu lu mazmunlara benzer ifadeler ve işaretler için kullanılmıştır. ( bkz nâfe-ve-nâfe-i-tatar-nedir-misk-amber-hita-hoten-cigil-yagma )
Bir gece sevday-ı buy – ı zülfü yar itsem gerek
Müşg gibi kanlar yutup terk-i diyar etsem gerek Ahmet Paşa
Bir gece sevgilinin saçlarını koklamam gerek, sonra da müşg ahusu gibi kan yutarak gitsem gerek
Ey çeşm- i ahu hicr ile tenhalara saldın beni
Çün nafe bağrım hun edip sahralara saldın beni İsmail Dede
Ey gözleri ahu hicranınla tenhalara saldın beni, Ceylan göbeği gibi bağrımı kan doldurup sahralara saldın beni.
Meddâh olalı çeşm-i gazâlânına Bâki
Öğrendi gazel tarzını Rûm’un şuarâsı Baki'
Ahu ve misk kokusu gerçek anlamları dışında mecaz ve benzetmelerle sevgili yerine de kullanılır. Sevgili gözlerinin güzelliği nedeni ile ahuya benzetilir. Bu bağlamda kullanıldığında av , avcı tuzak ilişkisi de devreye girer. Ceylan, ahu veya marala benzetilen sevgili, güzel bir av olacakken avcıyı gözleri ile avlayan, misk gibi kokan saçları ile aşığı yani avcıyı bayıltan, hatta öldüren bir avcı haline gelir . Ahu'ya benzetilen sevgilinin kaşları, kirpikleri ok gibi avlamaya giden avcıya yani aşığa saplanır, ava çıkan aşığın kendisi sevgilinin avı olur. ( bkz misk-musg-nedir-misk-i-ah-u-misk-i-hoten/)
Göñül tîg-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi âhû
O bir şemşîr-i bürrâna varur şîr-i dil-âverdür Baki
Salup ol turre-i ham der hamın çeşm-i siyeh meste
Kemâl-i sihr ile âhûya müşg-i nâb göstermiş Şeyh Galip
Deyince müşk-i huten etdi çîn-i ebrûsun
Bu pîç tâbımız ey dil hatâymış bildik Şeyh Galip
Ahu-yu Harem; Ahu, ceylan, maral misk gibi motiflerin halk edebiyatında ve aşık şiirinde de çok sık rastlanılan motfiler olduğunu belirtmeye bile gerek yoktur. Bunların yanısıra divan edebiyatına vakıf olan kimi halk ozanlarının şiirlerinde Hoten Ahusu, Hıta, motiflerine bile rast gelmek mümkündür. Misk ahusu şiirlerimizde gözleri ile de dikkati çeken bir özelliği vardır. Ahuların gözlerinin çok güzel olması, misk ahusunun gözlerinin sevgiliye benzetilmesine de neden olur. Bu iri, parlak, hüzün dolu gözler aşığı esir eder. Âşık bu baygın ve mestane gözlere bakarak teslim olur. Avcı gibi düşünülen sevgili işte bu bakışları ile aşığı şikâr eder. ( bkz ahu-yu-harem/4814 )
Kakülün ser bölük zülfün yüzbaşı
Çin mülkünün hükümranı gözlerin
Perçemin Hıtayi halin Habeşi
Değer taht-ı Süleyman'ı gözlerin Bayburtlu Zihni
KONUYLA İLGİLİ LİNKLER İMİZ
Ahu Nedir Ahu-yu Felek Beyit Örnekleri
Hıta Yurdu Hoten Ahuları Hata Çiğil ve Yağma Güzelleri
Halluh Hoten Nevşâd Şehirleri ve Ferhar Güzeller Mabedi
Nâfe Nedir Nâfe-i Tatar Misk Amber Hıta Hoten Çiğil Yağma
Çöz sünbülüni Rûm diyârı Hoten olsun
Hoten Ahusu Şiirlerde Ahu- yu Hoten ve Misk
Ahu- yu Müşgin Nedir Şiirlerde Hıta ve Misk Ahusu
Misk Müşg Nedir Misk-i Ahu Misk-i Hoten
