İlhami Bekir TEZ Hayatı Edebi Kişiliği

 İlhami Bekir Tez

İlhami Bekir Tez (d. 1906 / ö. 29 Mart 1984) Berberi kökenli, Toplumsal Gerçekçi Şair, Yazar, Öğretmen

Berberi asıllı bir edebiyatçı olan İlhami Bekir, 1906'da Trablusgarp'ta doğdu. (Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, 1998: 342) Önce babasını kaybetti. Subay olan dayısı onu ile annesini himayesine aldı. Bu defa da annesini kaybetti.  Beş yaşındayken annesini kaybeden şair subay olan dayısı onu da yanına alarak İstanbul’ a gelmişti.  Dayısının himayesi altında yetişen şairin subay olan dayısı da1916 yılında ve I. Dünya savaşında şehit oldu. Dayısının şehit olması üzerine hiç kimsesi kalmayan şair Dar’ül Eytam yetimler yurduna verildi. Öğretmen olana kadar yetim yurdunda büyüdü. İlkokuldan sonra ortaokul yıllarını Dar’ül eytamda iken İstanbul' Darülmuallimî mektebinde 1920-1926 yılları arasında tamamladı. Bu açıdan hayat öyküsü büyük ölçüde Hasan İzzettin Dinamo’ya benzemişti.

İstanbul Öğretmen Okulu'nu - İstanbul Darülmuallimîni - bitirdi. Uzun yıllar çeşitli illerde ilkokul öğretmenliği yaptı. İlk şiirlerini Öğretmen okuluna giderken yazmaya başlamıştı. 1929-1030 yıllarında serbest ölçüyle yazılmış şiirlerini Resimli Ay adlı dergide yayımlamaya başladı. Raşit Galip ile birlikte çıkardıkları “Hayat Bilgisine Göre Çocuk Şiirleri “ adlı ilk eseri 1928 yılında yayımlandı.

Ülkenin pek çok yerini ilkokul öğretmeni olarak dolaşmış oldu. Öğretmenlik yaptığı en son görev yeri ise İzmir’deydi.  İzmir’deyken ilkokul öğretmenliğinden emekli oldu İzmir’den İstanbul'a taşındı. Hayatını gazete, dergi ve yayın evlerinde çalışarak devam ettirdi.

1950 yılında Memet Fuat, Oktay Verel ile birlikte “ Memleketimizde ve Dünyada Kitaplar adı altında bir dergi yayınladı. Bu dergi 11 sayı çıktıktan sonra kapandı. 1955'te eşinden ayrıldı. Hiç kimsesi olmadığı için otellerde yaşamaya başlamıştı. Bu hayat biçimi ise Yahya Kemal’in hayatına benzemişti.

Cumhuriyet, Son Posta, Tan ve Vatan gazetelerinde düzeltmenlik, sayfa hazırlama gibi işlerle uğraştı. Hayatının son yıllarında huzur evine yerleşti.  Yetimler yurdunda başlayan hayatı kimsesizlerin kaldığı huzur evinde noktalandı.  İstanbul'da Bağcılar semtindeki huzur evinde[1] 29 Mart 1984 günü öldü.

Hasan İzzettin Dinamo ile birlikte hayatı en hazin geçen şair ve yazarlarımızdan birisi de o olmuştu.

EDEBİ KİŞİLİĞİ
İlhami Bekir, Nâzım Hikmet, Sabiha ve Zekeriya Sertel, Vâlâ Nurettin’in yakın çevresinde olan Sosyalist çizgide bulunan edebiyatçılarından biridir.  Bu nedenle de Toplumsal gerçekçi şair ve yazarlar arasındadır.

İlk şiirlerini 1924 yılında Millî Mecmua’da çıkmıştı.  Aruz ve Hece ölçüsü ile yazdığı ilk şiirleri Servet-i Fünun (Uyanış), Resimli Ay, Meşale, Halkevi, Varlık, Resimli Şark, Yeni Adam gibi dergilerde çıkmıştı.

Şiirlerinde aruz, hece ve serbest ölçüleri kullandı. Sesini sözcüklerin gücünden alan coşkulu söyleyişle dikkat çekti. Şiir ve yazıları Meş'ale, Milli Mecmua, Resimli Ay, Serveti Fünun, Varlık, Yeni Adam, Yeni Türk dergilerinde yayımladı.  Eczacılıkla ilgili kitapçıklar bastırdı.[2]Sanat El Kitapları SEK diye adlandırdığı broşür - kitaplar yayımladı. 

Ali Özgentürk'ün 1982 yapımı  “At “ filminde görürüz vapur yolcularına "İlhami Bekir’in şiirleri... Hediyesi ucuz, çok ucuz," diyerek mahcup bir edayla kitaplarını satmaya çalışan bir şair rolünde şu dörtlüğü okurken sahnelenmiştir.

Babamın öldüğü yaşa geldim
Hazırlanın beni uğurlamaya
Bakın ne kadar cesur duruyorum,
Değmez üzülmeye, değmez ağlamaya…[3]

29 Mart 1984 tarihinde İstanbul'da öldü.  Ölümünden sonra kılınan cenaze namazından sonra Zincirlikuyu Mezarlığı’13- C adasında toprağa verilmiştir.[4]

Eserlerinde, “Vecdi Ahmet “, “Herhangi Biri,” [5] adlarını da kullanan  şair, şiirleri çocuk kitapları, kitapçıkları ve romanları ile tanınmıştır.

ŞAİRLİK VE YAZARLIK ÖZELLİKLERİ 

Yazı ve şiirlerinde kendi adı yerine “Vecdi Ahmet “ ve “Herhangi Biri ” takma adlarını da kullanmıştır. Afrika, Trablusgarp’ta başlayıp İstanbul’da süren,  yetimler yurdunda yetişip, huzur evinde ölen, ilkokul öğretmenliğiyle başlayıp Anadolu’yu dolaşarak kimsesiz bir şair ve yazar olarak hayta veda eden bir yaşamın yolcusudur.

İlk önceleri  hece ölçüsü  ile yazdığı şiirlerini Milli Mecmua adlı dergide yayımlamıştır. Daha sonra Serbest ölçüyü kullanmaya başlayan şair 1940 kuşağı öncesinden serbest ölçülü şiirler yazan ozanlarından biri olan Serbest Şiir I.Yeni Gari tarzında ve Orhan Veli Kanık , Melih Cevdet Anday , gibi örnekler veren İlhami Bekir Tez’in şiir serüveni Milli Mecmua,  Servetİ Fünun’la başlar. Heceli ilk şiirlerinden sonra 1929-1930’larda sosyalist gerçekçi bir şair olarak dikkat çekmiş  Nazım Hikmet  etkisinde serbest ölçülü şiirler yazmaya başlamıştır. Edebiyat tarihçileri Orhan Veli’yi serbest şiirn ilk temsilcisi olarak görseler de İlhami Bekir;   Nâzım Hikmet ve Ercüment Behzat Lav ile birlikte serbest şiirin ilk temsilcileri arasındadır.

Edebiyat dünyasında adını yazdığı şiirlerle duyuran şairin ilk önemli kitabı, bir işçinin yirmi dört saatini anlattığı 24 Saat (1929) adlı eserdir. Sonraki süreçte şairin Birinci Forma A (1930) ve Herhangi Bir Şiir Kitabıdır (1931)

Tez’in önemli bir yönü de şiirimizde Serbest Nazım Serbest Şiir  Nazım Hikmet’ten önce başlatan bir şair olmasıdır. Daha ilk kitabındaki şiirleri arasında bile serbest ölçülü şiirleri vardır.  İlk şiirlerinden itibaren yenilikçi ve değişimci bir tavır sergilemiş, nidaları kuvvetli, seslenmeleri kuvvetli anlam yönünden inceliklerle yüklü bir şiir dili oluşturmuştur.

Onun şiirlerinin Nâzım Hikmet’in gölgesinde kaldığı öne sürülmüştür. Bekir Tez, Nâzım Hikmet’in  edebiyat anlayışını ve ideolojik görüşleri benimsediğini reddetmez ancak şair kendi tavrını Nâzım Hikmet’e göre “daha millî” olarak nitelendirir (Durbaş, 1997: 37).[6]

Edebiyatımızda şair kimliği ile ön plana çıkmasına rağmen İ. Bekir Tez’in romancılığı da dikkat çeken diğer bir yönüdür.  Yazarın İstanbul’un Suadiye semti çevresindeki sosyal değişimleri konu edinen ilk romanı Asfalt (1928); savaşın insanlar ve toplum üzerindeki psikolojik etkilerini anlattığı ikinci romanı Taşlı Tarla’daki Ev (1944), üçüncü ve son romanı ise Herhangi Bir Roman Kitabıdır (1965) adını taşır.

“Tez’in gazetelerde tefrika hâlinde kalmış veya yayımlanamamış çocuk kitapları ve romanları da bulunmaktadır (Durbaş 1997). [7] “ Herhangi Roman Kitabıdır “ adlı romanı her şeyden önce adından başlayarak, gerek içeriği gerekse bu içeriği ifade etme biçimleriyle farklı bir bakış açısının ürünüdür.” [8]

İlhami Bekir Tez, “Taşlı Tarla’daki Ev” adlı romanında ruhbilimsel çözümlemeleri ve sorgulamaları öne çıkaran bir romancı görüntüsü çizer Bu yönüyle de Peyami Sefa’nın habercisi bir romancı görüntüsü oluşturmuştur.  Taşlı tarladaki Ev, halkın durumunu ve sınıfsal ayrılıkları başarıyla ortaya koyan ve irdeleyen bir roman olarak da dikkatleri çekmiştir.

ESERLERİ

Şiirleri:

Hayat Bilgisine Göre Çocuk Şiirleri (1927), 24 Saat (1929), Mavi Kitap (Çocuk Şiir ve Hikâyeleri (Nâzım Hikmet ile 1930), Birinci Forma A (1930), Her Hangi Bir Şiir Kitabıdır. (1931)  Mustafa Kemal (1933), Olduğu Gibi (1935), Hürriyete Kaside (1945), Birinci Seans (Çocuk şiirleri, 1956), En Güzel Şarkı (1960), Küba (1962) Şiirler (Bütün şiirleri eklemelerle, 1971), Altın Destan Mustafa Kemal (Cumhuriyetin 50. yıldönümü armağanı, 1973).

Romanları:

Asfalt (1928), Taşlıtarla'daki Ev (14 sayı Yeni Adam'da tefrika, 1939; kitap: 1944; 1984), Herhangi Bir Roman Kitabıdır (1965).

Hatırları:

Yetmiş Yaşın Melankolisi (1975), Ve Unuttum (1979).

İlhami Bekir Tez hakkında Refik Durbaş'ın kitabı: Mektup Var İlhami Bekir'den (1997).

Kaynakça

·         [1] Anonim, İlhami Bekir Tez, yasamoykusu.com/biyografi-1273- son erişim 12- 09-2012

·         [2] https://www.filozof.net/Turkce/edebi-sahsiyetler-kisilikler-biyografileri/ son erişim 12-09-2013

·         [3] https://eksisozluk.com/ilhami-bekir-tez--1206523, son erişim 12-09-2013

·         [4] https://yazarmezar.com/mezar-sayfa-229.html son erişim 12-09-2013

·         [5]  Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ank. 2005

·         [6] Mustafa KURT1, BEKİR TEZ’İN “HERHANGİ BİR ROMAN KİTABIDIR” ADLI ESERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME, Gazi Türkiyat, Dergisi, Güz 2011 / Sayı 9,

·         [7] Mustafa KURT1, BEKİR TEZ’İN “HERHANGİ BİR ROMAN KİTABIDIR” ADLI ESERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME, Gazi Türkiyat, Dergisi, Güz 2011 / Sayı 9,

·         [8] Mustafa KURT1, BEKİR TEZ’İN “HERHANGİ BİR ROMAN KİTABIDIR” ADLI ESERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME, Gazi Türkiyat, Dergisi, Güz 2011 / Sayı 9,