Kam Nedir Şaman ve Görevleri

KAM VE ŞAMAN NEDİR

Kam sözcüğü eski Türklerde Şaman, bahşı ve ozan kelimeleri ile yakın anlamda kullanılan bir sözcüktür. Kam, sözcüğü Tatarca ve Altaycada şaman sözcüğünün karşılığı eş anlamlısı olmaktadır. [1]

Sözcüğün kökenin Türkçe, Moğolca ve Tunguzca’dan hatta Japoncadan geldiğine dair çeşitli görüşler vardır. Fakat kam veya gam sözcüğünün topluluk, toplanmak, bir araya gelmek, bir arada olmak anlamı taşıyan kelimelerin türetildiği bir kök olduğu anlaşılmaktadır. Kam sözcüğü Tunguzca’da “kâhin, sihirbaz”; Batılı etnologlara göre “ rahip, büyücü, hekim, ruh avcısı “ şeklinde anlaşılır.

Kamu sözcüğü ise tüm ahali, halk, topluluk anlamına geldiğinden kam sözcüğünden türeyen bir sözcük olabilir.

Kam sözcüğü günümüz Türkçesinde göz alıcı bir şeye bakmak sonucu gözleri kapamak, göz kapaklarını kırpmak anlamalarına gelen kamaşmak sözcüğünde yaşamaya devam etmektedir. Eski Türkçe ’de kamamak fiili, bir şeyi kapatmak, kilitlemek anlamına gelir. Bazı Macar dilinde gam sözcüğü falcı, kâhin anlamında kullanılmıştır. ( Âşık Kam Bahşı Emre Ozan Nedir Kökenleri Türleri )

Altay Türklerine ait destanlarda kam sözcüğünün ozan, baksı, bahşı, şaman anlamına gelebilecek hale dönüşmesi Gök Tanrı ile irtibatlandırılarak kutsi bir hüviyete büründürülerek anlatılır “Ayığ Han üç şaman göndermiş ve bunların çadırlarının önüne de yine birer tane ağaç dikmiştir.  Tanrı Ülgen ilk şamana “Senin adın bundan böyle Kam olacak” demiştir. [2]

Bu inanç nedeni ile kamlar eski Türklerde mistik ve dini bir otoriteyi temsil etmektedir. İslamiyet öncesinde Kam, Bahşı ve Şamanların hem Gök Tanrı’nın bahş ettiği ruhani görevleri yürüten, hastalara şifa veren, kötü ruhları kovan özelliklere sahip kişiler olmakla birlikte aynı zamanda şairlik özelliği taşıyan kişiler olmaktadırlar. Örneğin bahşı kelimesinin Türkmenlerdeki anlamı destan anlatıcısıdır. Bahşı ( baksı , bağşı,  ) Özbeklerde destancı ve falcı, Kazak ve Kırgızlarda ise büyücü ve duahan manalarında kullanılmaktadır. Türkçe Kişi Adları Sözlüğünde; bilgin, öğretmen, saz şairi, âşık, hekim “ anlamlarına gelir. Baksı, kam ve şamanlar halk hekimliği yapan, büyü yapma gücü olan, kötü ruhları kovan,  kâhinlik bilen, saz tef çalıp koşuklar söyleyen kişilerdir. Eski Türkler, baskılara eren, kam, koca, bilge, aksakallı (veya aksaçlı), falcı, kâhin, efsuncu gibi çeşitli adlar vermişlerdir.[3]

Eski Türklerdeki “kam;  şaman, gam veya ham" Gök Tanrı’nın verdiği ( Tanrı Ülgen )  gizli güçler sayesinde doğaüstü güçlerle iletişim kuran şairlerdir. Bunlar büyü yapma yeteneğine sahip, ruhlarla ilişki kurarak hastalıkları iyileştiren, kötü ruhları kovabilen, ayinler yöneten kişilerdir. Kamlar özel elbiseler giyen, davul, tef veya kopuz çalarak ayinler veya büyüler yapan, kötü ruhları kovup iyi ruhları davet edebilen, sihirli koşuklar söyleyen kamlamak veya kammak adı verilen ayinler tertip eden kimselerdir. Şamanlar hastalara şifa veren, em yani ilaç yapabilen hastaları tedavi edebilen otacı rolleri de vardır. ( bkz Ozan Bahşı Şaman Kam Nedir ve Alakaları )

Şu halde, kam, baksı veya şaman; koşuk söyleme yeteneğine sahip, müzik ve dans icrası ile ayinler düzenleyen, tef veya kopuz çalma becerine sahip sanatçılık özellikleri taşıyan kutsi bir dini hekim ve önderdir. Şamanların en üst seviyede olanına Porhan ( porkan- Farsça karşılığı Perihan )  adı verilir.

Eski Türkler kam’ları Tanrı Ülgen’in temsilcisi veya atadığı kişiler olarak görmüşler, söyledikleri koşukları sihirli olarak lagılamışlar ve onlara çok saygı duymuşlardır. Kamlara efendi anlamına gelen “Toyun “ sıfatıyla hitap etmişler İyi ruhlarla iletişimde olanlara” Akkam- Aktoyun”; kötü ruhlarla iletişimde olanlara   "Karakam" (Karatoyun) demişlerdir. [4] Hekimlik ile uğraşan kadın kamlara ise otagan, udagan, ubakan, utugan denilmiştir.[5]

Şamanlık, babadan oğula devredebildiği gibi şamanların soyundan gelmeyen birisinin de şaman olabildiği vakidir.

Kamların hakanlarının "Kamgan"  veya "Gamhan"  olduğuna inanmışlar [6] ruhlarla olan iletişimlerini, büyülü, sözler, koşuklar, ellerinde kopuz, tef veya davullar, danslar ile sağladıkları iddia edilmiştir.

İslamiyet Öncesi Yazılı Eserler

İslamiyet öncesi Türklerin İcatları

İSLAMİYET ÖNCESİ DÖNEM EDEBİYATINA GİRİŞ

İslamiyet Öncesi Türk Destanları

İSLAMİYET ÖNCESİ DÖNEM GENEL ÖZET

İslamiyet Öncesi Ozan Geleneği

KAYNAKÇA

[1] HARUN GÜNGÖR, https://islamansiklopedisi.org.tr/samanizm

[2]Deniz Karakurt, Türk Söylence Sözlüğü, , 2011, Syf.165,

[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/asik-kam-bahsi-emre-ozan-nedir-kokenleri-turleri/85005

[4]https://tr.wikipedia.org/wiki/Kam_(folklor)

[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/ozan-bahsi-saman-kam-nedir-ve-alakalari/135842

[6] Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa-290)

Üye olarak ESA şairi ve yazarı olabilir, yazılara katkıda bulunabilirsiniz.