31.05.2018
Kasr Söz Sanatı
Osmanlıca yazılışı: kasr ~ قسر.
Kasr kelimesinin Arapça ve Osmanlıca قصر yazılışı şeklindedir.
Bu kelime Köşk, büyük ve görkemli yapı anlamına gelen kasr sözcüğü ile kasr ~ قسر yazılış bakımından da farklı anlamca da alakasızdır. Söz sanat olan kasr Osmanlıcada kaf, sad ve re harfleri ile yazılır.
Bu kelimenin sözlüklerdeki anlamı “ancak, yalnız, meğer hele, özge, sade, hemen, başka, mâada, gayri, illâ, belki” [1] edatları ile karşılanabilecek bir anlamdadır.
Kasr, Sanatı, anlamla ilgili söz sanatlarından biridir.
Türk belâgatında ve bilhassa şiirde kullanılan söz sanatlarından biridir. Bu söz sanatı “ bir özelliğin başkalarında bulunmayıp yalnız bir şeyde bulunduğunu ifade etmek” amaçlı kullanılmıştır.
Bu söz sanatı “ Bir şeyi başka bir şeye tahsis etmek, bir şeyin başka şeylerde bulunmayıp, ancak bir şeyde bulunduğunu ifade etmek “ sanatıdır. Bulunan şeye “ maksur” , kendinde bulunan şeye de “maksur’un ileyh” [2]adı verilir.
Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı (Fuzûlî)
beytindeki “özge” kelimesi ile Kasr sanatı yapılmıştır.
Mâverâ- yi perde-i esrara bulmaz kimse râh
Hazret-i Hakdır bilen ancak hakikat n’olduğun Baki
Dehrde ahvâl-i halkı gösterir ayna yok
Sûret-ü endâmı rü’yet ettirir ayine var. Baki[3]
Baki’nin ilk beytinde ancak edatı ile kasr sanatı yapılmış, İkinci beyitte ise kast sanatı manaca ispat edilerek yapılmıştır.
Şiirde vezin gereği bir kelimenin kısaltılması (İstanbul > Stanbul) veya aruz vezniyle yazılmış mısraların sonundaki “feilün” tef‘ilesinin “fa‘lün” şeklinde uygulanmasına da kasr denilmiştir. Fakat bu Kasr, vezin gereği yapılmış olan söz sanatı ile alakası olmayan aruz vezni ile ilgili bir işlemdir.
İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ
Kinaye Nedir Örnekler Kinaye Söz Sanatı
Kasr Söz Sanatı Nedir ve Örnekleri
İltifât Nedir ve İltifat Söz Sanatı
Türk Edebiyatı ve Şiirinde Söz Sanatları Yard. Doç. Dr. Nurullah ÇETİN
Divan Şiirinde Yergi Amaçlı Söz Sanatları Prof.Dr. Mine Mengi)
Mecaz ile İlgili Söz Sanatları
KAYNAKÇA
[1] İsmail Durmuş, HASR, DİA cilt: 16; sayfa: 393
[2] Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati, Enderun, İst,s. 87
[3] Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati, Enderun, İst,s. 87
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın
Sinan Saatçı
7 years ago