Kasr kelimesinin Arapça ve Osmanlıca قصر  yazılışı şeklindedir.

Bu kelime Köşk, büyük ve görkemli yapı anlamına gelen kasr sözcüğü ile  kasr ~ قسر  yazılış bakımından da farklı anlamca da  alakasızdır. Söz sanat olan kasr Osmanlıcada kaf, sad ve re harfleri ile yazılır.

Bu kelimenin sözlüklerdeki anlamı “ancak, yalnız, meğer hele, özge, sade, hemen, başka, mâada, gayri, illâ, belki” [1] edatları ile karşılanabilecek bir anlamdadır.

Kasr, Sanatı, anlamla ilgili söz sanatlarından biridir.

Türk belâgatında ve bilhassa şiirde kullanılan söz sanatlarından biridir.   Bu söz sanatı “ bir özelliğin başkalarında bulunmayıp yalnız bir şeyde bulunduğunu ifade etmek” amaçlı kullanılmıştır.  

Bu söz sanatı “  Bir şeyi başka bir şeye tahsis etmek, bir şeyin başka şeylerde bulunmayıp,  ancak bir şeyde bulunduğunu ifade etmek “ sanatıdır. Bulunan şeye  “ maksur” , kendinde bulunan şeye de “maksur’un ileyh” [2]adı verilir.

Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı   (Fuzûlî)

beytindeki “özge” kelimesi ile Kasr sanatı yapılmıştır.

Mâverâ- yi perde-i esrara bulmaz kimse râh
Hazret-i Hakdır bilen  ancak hakikat n’olduğun  Baki

Dehrde ahvâl-i halkı gösterir ayna yok
Sûret-ü endâmı rü’yet ettirir ayine var.          Baki[3]

Baki’nin ilk beytinde ancak edatı ile kasr sanatı yapılmış, İkinci beyitte ise kast sanatı manaca ispat edilerek yapılmıştır.   

Şiirde vezin gereği bir kelimenin kısaltılması (İstanbul > Stanbul) veya aruz vezniyle yazılmış mısraların sonundaki “feilün” tef‘ilesinin “fa‘lün” şeklinde uygulanmasına da kasr denilmiştir. Fakat bu Kasr, vezin gereği yapılmış olan söz sanatı ile alakası olmayan aruz  vezni ile ilgili bir işlemdir.

İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ

• Mekniyye Nerdir ( istiare-i mekniye ) Kapalı İstiare
• Mekni- anh ve Mekni -bih Nedir
•  Kinaye Nedir Örneklerle Kinaye Söz Sanatı
• Kinaye Örnekleri Açıklamaları ve Tanımlarıyla
• MECAZLA İLGİLİ SÖZ SANATLARI
• Türk Edebiyatı ve Şiirinde Söz Sanatları Y
•  Divan Şiirinde Yergi Amaçlı Söz Sanatları Prof.Dr. Mine Mengi)
•  Erkan-ı İstiare ve Erkan ı Teşbih Nedir.
•  İstiare Söz Sanatı Nedir ( Türleri ve Örnekleri )
•  İntâk Nedir ve İntak Sanatı
•  İhâm Sanatı Tanım ve Örnekler
• Açıklamaları ile Muhteşem Hüsnü Talil Örnekleri
• Hüsn-i Ta'lîl Sanatı Nedir Hüsnü Talil
• İrâd-ı ve İrsal-ı Mesel Söz Sanatı Örnekleri ( İzahlarıyla)
•  Cemiyet Nedir. Cemiyet Söz Sanatı
•  İltifât Nedir ve İltifat Söz Sanatı
•  Kasr Söz Sanatı Nedir ve Örnekleri
•  Kat’ Söz Sanatı Nedir
   Muad Nedir ve İade Söz Sanatı
•  Lüzûm mâ lâ yelzem ( Söz Sanatı)

KAYNAKÇA

• [1] İsmail Durmuş, HASR,  DİA cilt: 16; sayfa: 393
• [2] Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati, Enderun, İst,s. 87
• [3] Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati, Enderun, İst,s. 87