Kategoriler EDEBİYAT Edebiyat Terimleri MazmunlarKöy Seyirlik Oyunları ve Özellikleri

Köy Seyirlik Oyunları ve Özellikleri

10.05.2022

Köy Tiyatrosu

Köy tiyatrosunun en genel geçer tarifi Anadolu köylülerinin tiyatrosudur. Köy tiyatrosu, köy seyirlik oyunları, halk tiyatrosu, köy temsilleri olarak da ifade edilmiştir. Tabirlerden de anlaşılacağı gibi bu tiyatro Türkiye’deki köylülerin uzun kış gecelerinde, düğünlerde, bayramlarda, kına gecelerinde, Hıdırellez gibi halk inanışları ile ilgili özel günlerde, eğlenmek ve vakit geçirmek için yapılan diğer eğlencelerde oynanan dramatik ve komik özellikler taşıyan folklor ürünleridir.

Köy seyirlik oyunları veya köy tiyatrosu köylülerin oynadığı eğlence veya kutlama maksatlı basit oyunlar olmaktadır. Köy seyirlik oyunları : "Kırsal kesimde, dar bir çevrede yaşayan insanların kendi aralarında belli zamanlarda oynadıkları sözlü ya da sözsüz oyunlardır. " "Köylü Tiyatrosu" adı ile de bilinen köy seyirlik oyunları düğünlerde, bayramlarda ya da yılın belirli günlerinde köylülerimizin genellikle " oyun yapma", "oyun çıkarma" adı altında bereket bolluk, sağlık ve yeni yılı karşılamak amacıyla oynadığı törensel içerikli oyunlardır." [1] Şekillerinde tarif edilebilmektedir. ( bkz Köy Seyirlik Oyunları ve Özellikleri)

Köy seyirlik oyunları köyün ortasında, köy meydanında, köy odalarında, düğün evlerinde kırlarda vb. oynanır. Bu anonim oyunların bazıları geçmişten günümüze gelen işlevsel niteliği olan ilk çıkış özelliğini de yitirerek çağdan çağa güncellenen oyunlar olmaktadır.

Bu oyunlar genellikle eğlence ve güldürü maksatlıdır. Bu oyunlarda önceden yapılan bir hazırlık veya oyun metni bulunmaz. Genellikle türküler gibi dededen toruna nakledilen anonim oyunlar olmaktadır. Çağın şartlarına ve değişen yaşam koşuşlarına göre yenileri de ortaya çıkan doğaçlama olanları da bulunur. Bu oyunlar her defasında aynı konuyu işleyen, her defasında yeniden kurularak oynanan oyunlar şeklindedir. Oyun alanlarında özel bir dekor, sahne veya ön hazırlık bulunmaz. Oyunlar oynatılan mekâna göre şekillenir. Seyirciler mekâna göre oyun alanının etrafında halkalanır. Oyun oynanan alana orta, seyircilerin oluşturduğu halkaya ise şenlik denmektedir.

Oyunda kullanılacak aletler veya eşyalar oyuna göre şekillenir. Oyunun türüne göre un, kömür tozu, yağlı veya isli bir tencere, post, sopa, tas, su kabı, su, ceket, ip, şapka, baston vb. oyun için lazım olabilmektedir. Oyuncular temsil edilen tipe göre hazırlanmakta oyuna göre eşya, alet edevat vb. kullanabilmektedir. Oyunlarda bazen müzik, dans ve halaya da yer verilebilir.

Bu oyunlarda genellikle ak – kara, kış- yaz çatışması, tezat unsuru, oyuncuların birinin başına güldürücü bir halin gelmesi için bir tuzağın kurulması, bir seyircinin bu tuzağa düşürülmesi, tarla sırının belli olması, kızın kaçırma ve kızın kurtarılması, güldürü amaçlı soru cevap unsurları bulunur.[2] Bu törenlerde hayvan postuna girmek, çeşitli taklitler yapmak, evlerden yiyecek toplamak gibi hususlar da olabilir. Oyunlar da kılık değiştirme, kostüm giyme, taklit etme, aksesuar kullanma gibi unsurlar da vardır. Tüm bunlar seyircilerin gözü önünde yapılır. Örneğin kadın kılığına giren erkek seyircilerin gözü önünde kadın giysisi giyip içine iki kabak koyarak kadın göğsü yapabilir.

Halk oyunlarında muhtar, köy bekçisi, çoban, köylü, oduncu, bostancı, kâhya, uşak, gelin, kaynana, kız gibi tipler bulunur. Gelin kaynana konulu oyunlarda atışmalı, atmalı maniler de söylenebilir.

Prod Dr. Erman Artun’a göre köy seyirlik oyunları iki ana gruba ayırabilir: 1-Ritüel nitelikte, belirli bir takvimi olan işlevsel oyunlar.2-Evlenme törenlerinde ve çeşitli toplantılarda eğlence amacıyla oynanan oyunlar.

Prof. Dr. Erman Artun'a göre : " Bu tür oyunlar eski yeni, iyi-kötü, bolluk-kıtlık, yaz-kış, ak-kara, güçlü-zayıf gibi çatışmalar üzerine kurulur. Ritüel kökenli oyunların bir kısmı kıştan sonra canlanan doğanın sevinçle karşılanması törenlerine bağlıdır. Ritüellerle kökenini avcılık ve kazma tarım dönemlerine kadar indirebileceğimiz izler günümüze kadar taşınmıştır." [3]

Şükrü Elçin bu oyunları şu şekilde tasnif etmiştir.

Ritüel Oyunlar

Eğlence Toplantı Evlilik Bayram Konulu Oyunlar ( Profan )

Metin And'a göre köy seyirlik oyunlarını yedi grupta toplamak mümkündür.

1. Kut tören ve söylence kaynaklı oyunlar - gerçekçi oyunlar,

2. Ölüp dirilme ve kız kaçırma oyunları,

3. Yılbaşı ve yılsonu oyunları,

4. Tarımsal oyunlar - çoban oyunları,

5. Hayvan taklitli oyunlar,

6. Dilsiz oyunları - kukla, şaka oyunları,

7. Tek ve çift izlekli oyunlar - dizi oyunları (And,1985)

İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ,