Fasıl Nedir Edebiyatta ve Halk Tiyatrolarımızda Fasıl

 

Fasıl

 

Osmanlıca yazılışı: fasl :  فصل-

Osmanlıca yazılışı: fasıl  فاصل

 

Osmanlıca sözlüklerdeki anlamı: “ Fasleden, ayıran, bölen. Hatt-ı fasıl  iki şeyi birbirinden ayıran çizgi.” Şekillerindedir.

 

Fasıl Arapça kökenli bir sözcüktür. Bölüm ara anlamına gelen  “ fasl “  kökünden türemiştir.  Bu sözcük dilimizde pek çok anlam  da kazanmış,  çok anlamlı bir sözcük  olmuş,  halk tiyatrosu, tiyatro ve edebiyatta terim anlamlar da kazanmıştır. Bu nedenle Fasıl sözcüğünün anlamını kullanıldığı yere göre değerlendirmek, terim anlam da kullanılıp kullanılmadığına da dikkat etmek gerekir.  

Fasıl sözcüğünün sözlüklerdeki anlamlarına baktığımızda: Bölüm, kısım, devre dönem; Belli bir sürede yapılan iş, karşılaşılan durum veya olay. Peşrev, nakış, şarkı, saz semaisi vb. parçaların belli bir sıraya göre çalınıp söylenmesi; Orta oyununa başlamadan önce saz takımının çaldığı köçek havası ve curcuna;  Karagöz oyununda bir olayın canlandırıldığı asıl bölüm, Osmanlı ve Arap tiyatrosunda oyunun perde bölümü;  Türk gölge oyununda konunun ya da öykünün bulunduğu kesim.   Gibi anlamları vardır.

Fasıl sözcüğünün sözlüklere geçmeyen anlamları ve kullanım alanları da vardır.

Fasıl kelimesinin ilk anlamlarından birisi ayırma, bölmedir.  Bu anlamı ile örneğin bir kitabın her bölümünden birine fasıl denir.  “ Bu  kitap on dört fasıldan oluşuyor”

Fasıl sözcüğü mevsim anlamında da kullanılır. Faslı sayf ( sayfiye mevsimi- yaz ) , Fasl-ı şita ( kış mevsimi)  fasl-ı hazan ( sonbahar mevsimi) fasl-ı bahar, fasl-ı bayram gibi

Fasıl sözcüğü tiyatro oyunlarında bölüm anlamından  hareketle  “ perde “ anlamında    bir tiyatro terimi haline gelmiştir.

Fasıl sözcüğü  ortaoyununda   oyunun başladığını belli eden  saz takımının çaldığı köçek havası ve curcuna anlamında da kullanılır.  Bu  nedenle  bir işe, oyuna veya  yazıya başlama giriş faslı olarak da ifade edilir.

Türk sanat musikisinde  bir defada çalınan yanı makamdaki parçalara da fasıl denir.

Duygu, düşünce ve hayalleri  kısa bir şekilde izah etmeye de fasıl denir.   Sözü uzatmadan yazmak,   kelime guruplarının arasına  bağlama edatları  kullanmadan  cümleyi kısaca ifade etmek bir  meani tabiridir ve  bu tip  fasl’a  mefsûl’de denmiştir.

 

Âlimsin ilmine gayet yok

Kadirsin kudretine nihayet yok    Sinan Paşa

 

Halk Tiyatrolarında Fasıl:

Tuluat Tiyatrolarımızda fasıl  birkaç yerde ve anlamda kullanılır.  Orta oyununda  oyunun giriş kısmı ve bu kısımda çalına müziğe fasıl denir. Buradaki anlamı köçekçe çalıp oyun başlama şeklindedir.  Palanga adı verilen oyun alanına çalgı eşliğinde  Pişekâr girer. Pişekâr  baş çalgıcı olan zurnacıyla kısa bir konuşma yapar.  Ardından, oyunun adını söyleyerek gösteriyi başlatır. Zurna Kavuklu havası çalmaya başlayınca meydana Kavuklu ve “Kavuklu arkası” diye adlandırılan cüce, kambur veya denyo meydana gelir.  Bu sırada saz takımının çaldığı köçek havası ve  ortaya çıkan curcunaya fasıl denir.

Tuluat tiyatrolarımızda   oyunun asıl bölümüne de fasıl denir. Muhavere bölümünden sonra başlayan asıl oyunun, o oyunun esas öyküsünün canlandırıldığı  bölüm Fasıl olarak adlandırılır.  Ayrıca oyunların her perdesine de fasıla  ara vermek anlamında fasıl denmektedir. 

 

İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ,

• Kukla Kuklacı ve Geleneksel Kukla Tiyatromuz
• Hayal Perdesi: ( Zıll-i Hayal: Karagöz)
• Karagöz Oyunu Tipleri ve Örnek Oyun Hakan POYRAZ,
• Fasıl Nedir Edebiyatta ve Halk Tiyatrolarımızda Fasıl
• Halk Tiyatrolarımızın Tarihi Türleri ve Yapıları Doç. Dr. Ali ÖZTÜRK
• KÖY SEYİRLİK OYUNLARI VE ÖZELLİKLERİ
• Ortaoyunu Tüm Yönleri ve Özellikleri
• Meddah Nedir Meddah Oyunu ve Tüm Özellikleri
• Meddah Oyunu Örnekleri