Kul Köle Nedir Şiirlerde Bende Köle Gulam

Kul, köle; gulam bende, hizmetkâr,

Eski edebiyatta kul, köle veya bende anlamını iki faklı yönden düşünmek lazımdır. Birinci tip köle gerçek manası ile kul, bende  gulam  da denilen gerçek manası ile köleliktir.  Diğeri ise sevgiliye gönül bağı ile bağlanıp kölesi haline gelen âşık anlamlarındadır. ( bkz  Korsan Gemi Esir Bende Köle Gulam )

Eski devirlerde köle ticareti yaygın olarak köle ticareti ile uğraşan korsanlar tarafından yapılmış korsanlara esir düşen çocuk, kız, kadın ve erkekler pazarlarda saray ve konaklara esir, köle gulam olarak satılmışlardır.  Bu kişilerin kulaklarına halka beguş denilen çıkartılamayacak halkalar takılmış, onların köle olduklarını belgeleyen çeşitli dövmeler, işaretler ve ve belgeler de oluşturulmuş, bu köleler para ile alınıp satılmışlardır. Bu tip kölelere Habeşi de denmiştir. ( bkz   Habeş ve Habeşi Köle Nedir ) “Gulam veya Habeşi denilen kölelerin kulaklarına Halka Beğüş (Bende-İ Halka-Begûş)  adı verilen iri ve yuvarlak halka şeklinde küpeler takılmış, bu halkalar  ile köle oldukları belli edilmiştir.  Kendilerini iyi yetiştiren bazı Habeşi,  kara hadım köleler oldukça yüksek makamlara da ulaşabilmişler, bunlardan bazıları Saray Ağalığına kadar yükselmişlerdir. Statüleri yükselen kölelerin kulaklarındaki halk beğüşler de çıkarılmıştır.”[1]

Bunlardan bazıları hadım da edilmiş, hadım edildikten sonra da saraylara vb satılmışlardır. Örneğin Osmanlı sarayındaki hadım ağalarının hemen hepsi korsanların hadım ederek ( bkz  (  Enemek , Ceb Etmek ( Hadım Etmek- İgdiş Edilmek Tavaşi ) getirip sattıkları  Habeşli, Sudanlı,  Mısırlı  kölelerdir. ( bkz Habeş – Habeşi Köle-  )  Kulaklarına halka takılan ( Halka Beğüş (Bende-İ Halka-Begûş)   bazı Habeşi,  kölelere  Kara Hadım da denmiştir. Bu kölelerin kulaklarına takılan halkaların çıkarılması ancak ve ancak saray ağalığına veya vezirliğe vb yükselebilmeleri ile mümkün olmuştur. ( bkz Gûş ( Kulak Çekmek– Küpe Takmak Sevgiliye Köle Olmak )

Bu bakımdan kul, köle, bende gulam sözcüğü kullanılan şiirlerde halka, halka beğüş, âşık, esir eden, habeş, sözcükleri de geçmektedir.  Sevgili aşığa sahip gibi davranır,  kölelerin kulaklarında halka olmasından hareketle aşığın kulaklarını da çekip azarlayabilir. Bu nedenle kulak anlamına gelen gûş kelimesi de köle  veya kul sözcüğü ile ilgili kullanılabilir.   Hatta kölelerin genellikle esmer tenli veya zenci olmaları nedeni ile siyah ve kara sözcükleri de kul sözcüğü ile birlikte kullanılmıştır.  Sevgiliye bende veya kul olmak, sevgilinin kapısına bağlanmak, onun halkalı kölesi haline gelmektedir. Gûş ( Kulak Çekmek– Küpe Takmak Sevgiliye Köle Olmak ) Âşık sevgilisinin sözlerini kulağına küpe gibi takıp gezen bir köle, bir bende veya gulam gibi düşünülür. Bu düşünce ile ilgili farklı anlamlar ve benzetmeler de yapılabilir.

Taktı hilal halkasını gûş- ı hizmete
Oldu sipihr bende –i fermân- pezîr ana     Baki

Bu bilgilerden hareketle, âşık da sevgilisi için köledir. Sevgili saçlarının kemendi, kirpiklerinin oku,  kaşlarının ve gözlerinin avcılığı ile aşığını avlayıp esir alır.  Sevgili bu nedenle   zalim ve gaddar bir cellata , avcıya , korsana benzetilir.

Ezelden şâh-ı ‘aşkuñ bende-i fermânıyuz cânâ
Mahabbet mülkinün sultân-ı ‘âlî-şânıyuz cânâ       Baki'nin Şiirleri

Ne Süleymân ne Selîm’in kuluyuz
Hazret-i Rabb-i Rahîmin kuluyuz.        Esrar Dede Şiirleri

Bir mücahid kulunuz bezlederiz cân-u teni
Padişahım ne diyem sonra duyarsız haberi   Gazi Giray Han ( Gazayî) Şiirleri

Azâd iken esir idik Allah'a çok şükür
Sultân-ı aşka kul olalı pâdişâlarız          Aşkî

Bendesiyem bir şehüŋ ‘âlemde nâmıdur Kubâd
Hâk-i pâyın tâc-ı şâhî ise lâyık Keykubâd                    Bursalı Rahmi Şiirleri

Ne dehrün bendesi ne şâh-ı âlî-şânıyuz cânâ
Esîrün olalı milk-i gâmun sultânıyuz cânâ                Nev'i Şiirleri

Eyledi devrân beni bir pâdişâhuñ bendesi
Çarh ser-gerdânıdur anuñ zemîn efgendesi      Zati Şiirleri

Kemter kuluyum ALİ'nin ol şah-ı karemdir
HASAN başımın tacı,HÜSEYN gözümde nemdir      KUL NESİMİ Şiirleri

 Kulun eksikliğine bakma lutf et
Hatâ kuldan atâ senden efendi         Aziz Mahmud Hüdayi Şiirleri

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/habes-ve-habesi-kole-nedir/42839