Ali Haydar      

 

Ali Haydar  ( d. 1836 Mihaliç- Ö. 1914 İstanbul) Hukukçu şair

 

Şinasi’den sonra ikinci telif Tiyatro oyun yazan  oyun yazarımızdır.

 

1836 yılında Mihaliç’ te doğdu. Sadrazam Mahmud Nedim Paşa amcasıdır. İstanbul şehremini  ( Posta ve Telgraf Nazırı ) Ahmet Şükrü Bey’in oğludur.[1]

 

 Yeni Osmanlılar Cemiyetinin kurucularından Mehmed Bey kardeşidir. Özel öğrenim gördü; Arapça ve Farsça öğrendi. 1850de Sadaret Mektubî Kaleminde memurluğa başladı. 1857 de okuması için elçilik kâtibi sıfatıyla Paris'e gönderildi. 1861 de İstanbul'a döndükten sonra değişik devlet dairelerinde tercümanlık yaptı. 1860-1908 seneleri arasında muhtelif devlet memurluğu görevinde bulundu. En son Dâhiliye Nezareti evrak müdürü  iken emekli oldu. [2]

 

 Yeniköy’ deki yalısında 1914 te öldü. Kabri Eyüp Sultan Mezarlığındadır.

 

EDEBİ KİŞİLİĞİ

 

Ali Haydar Bey, Cemiyet-i Kitabet adlı bir  dernek kurmuş  ve bu derginin yayın organı olan  Mecmua-i İber-i İntibah (1863. Daha sonra Mecma-i İbretnüma) adlı çocuk dergisini de  çıkarmıştır.[3]

 

Şinasi'den sonra ikinci yerli oyun ve ilk dram olan  Sergüzeşt-i Perviz'in yazarıdır. Bu eser manzum olarak yazılmış bir trajedidir.   Ali Haydar Sergüzeşt-i Perviz’in  önsözünde:   “Şiirimize bir trajedi yolu açtım. “ demiştir.[4] Sergüzeşt-i Perviz Tanzimat döneminde oldukça yaygın olan mirasyedi erkek ve fettan kadın tiplerinin üzerine kurulmuştur. Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi  ve  daha sonraki yazarlar bu konu üzerinde duran eserler yazacaklardır. Taaşşuk’u Talat ve Fitnat da işlenmiş olan bu ve benzeri konular, İntibah,  Sergüzeşt-i   Ali Bey- Araba Sevdası, vb de karşımıza çıkacaktır.

Oyunda batılı yaşama özen duyan Perviz geleneksel değerlerden uzak kalmış, maddiyatçı fesat ve akıllı bir kadın olan Hoşhuma’nın pençesine düşmüştür.  Perviz’ in hocası Akil ise  Perviz’i içine düştüğü bataklıktan kurtarmaya çalışmaktadır. Sergüzeşt-i Perviz, "Üç fasıldan ibaret trajedi " başlığı ile İstanbul Tasvir-i Efkâr Matbaasında  Basılmış, 1866 da  yayınlanmış Türk Edebiyatının Şair Evlenmesi adlı eserinden sonraki ilk telif tiyatro oyunu olmuştur.

 

Ali Haydar’ın  En önemli eseri;  Osmanlı idaresindeki Hristiyanlar ile Hristiyan devletler idaresindeki farklı dinlerdeki halkın durumu ile Hristiyanlık ve İslam hakkında Avrupalıların yanlış düşüncelerini konu alan Beyan-ı Hakikat adlı eseridir.  Daha ziayde oyunlar yazmış i Rüya Oyunu, Gonce-i Çin yahut Bir Ağlamanın Bir Gülmesi, Hâkimlerin Hazakati yahut Tiyatro İçinde Tiyatro adlı piyeslerini de o yazmıştır. [5]

 

Manzum oyunları: Sergüzeşt-i Perviz 1866), İkinci Esas (1866), Rüya Oyunu (Komedi, 1876). Diğer eserleri: Beyân-ı Hakikat (1887), Beyân-ı Hakikat'ın İkinci Faslı (1887).

 

• Refik Halit Karay Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Halide Edip Adıvar Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği
• Halide Nusret'in Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Hüseyin Rahmi Gürpınar, Romancılığı ve Hayatı
• Yakup Kadri Hayatı Edebi Yönü Eserleri
• Falih Rıfkı Atay Hayatı Eserleri Edebi Yönü Çankaya Özeti
• Ruşen Eşref Ünaydın Hayatı Edebi Yönü Eserleri
• Reşat Nuri Güntekin Hayatı Edebi kişiliği Eserleri
• İbrahim Alaaddin Gövsa Hayatı
•  

KAYNAKÇA 

• [1] Murat Kasap, Osmanlı Gürcüleri, İstanbul 2010, s.307
• [2] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler , Elips Yayınları, Ank. 2005 shf 47
• [3] Murat Kasap, Osmanlı Gürcüleri, İstanbul 2010, s.307
• [4] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler , Elips Yayınları, Ank. 2005 shf 47
• [5] Murat Kasap, Osmanlı Gürcüleri, İstanbul 2010, s.307

 

Üye olarak ESA şairi ve yazarı olabilir, yazılara katkıda bulunabilirsiniz.