Necmettin Halil Onan Hayatı Edebi Kişiliği

Necmettin Halil Onan

HAYATI

(d. İstanbul Çatalca, 1902 / ö. İstanbul 17 Ağustos 1968) Şair, Yazar, Akademisyen, Eğitimci, Dur Yolcu şiirinin sahibi

Necmettin Halil Onan, Tuna boyunda Hacı Muratoğulları adiyle tanınmış ve 1293 /1877 Rus Harbinde göç etmiş bir ailenin çocuğudur.

1902’de Çatalca’da doğan şairin babası, Duyün-u Umumiye memuru Halil Hilmi Bey’dir. [1]Babası Halil Hilmi Efendi İstanbul Düyûn-ı Umûmiye Dairesinde memurluk yaparak emekli olmuş ve 1961 tarihinde ölmüştür. Annesi Mehmet Hıfzı Bey'in kızı Nazmiye Hanım’dır.  Necmettin Halil Onan'ın annesi şairin ölümünden bir sene önce 1967 tarihinde vefat etmiştir.  Ailenin dört çocuğu dünyaya gelmiştir.  Dişçi olan en büyük kardeşi Nebil Bey’den sonra, Necmettin Halil Onan dünyaya gelmiş, daha sonra da küçük kardeşleri Fahriye Sencer ile Hayriye Demirtaş doğmuştur. [2]

Çocukluğunun il yılları Beykoz ve Lâleli'de geçer. Necmettin Halil Onan önce Koska Mahalle Mektebinde sonra da Burhan-ı Terakkide, Çatalca İptidaisinde ve Bakırköy Numune Rüştiyesinde okuyarak ilköğrenimini tamamlar.[3]

Ortaöğrenimini ise Vefa  ( Sultanisi)  Lisesi’nde tamamlar. Bir süre Sanay-i Nefise Mektebinde Güzel Sanatlar Akademisinde okur. 1919 yılında Darülfünun Edebiyat Fakültesinde açılan sınavı kazanarak Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne kaydolur.  İlk şiirleri de aynı yıl içinde Nedim Dergisinde yayımlanır.  Darülfünunda okurken Cenap Şahabettin, Fuad Köprülü, Ferit Kam, Yusuf Şerif, Yahya Kemal, Hüseyin Daniş gibi edebiyatçılardan ders görerek edebiyata olan ilgisini ve bilgisini güçlendirmiştir. [4]Bir mektubunda bu yılları şu şekilde anlatmıştır.

"Üniversitede feyz aldığım hocalarımdan bilhassa ikisinin adını daima saygı ve sevgi ile anarım: Yahya Kemal Beyatlı ve Ferid Kam. Bu iki insan benim ufuklarımı aydınlatan iki meşaledir. Onlar sayesinde ben şiirimizin dününe ve yarınına bakmayı öğrendim”

Dârülfünûn’da öğrenci iken İstanbul İşgal edilir. İstanbul'un işgali karşısında İngiliz taraftarlarına şiddetle karşı çıkan Dârülfünûn öğrencileri arasında o da vardır.[5]İstanbul’un işgali üzerine okul geçici olarak kapatılınca milli mücadeleye katılmak üzere Ankara’ya geçer. Ankara Talimatgahı’nda zabıt vekili olur. Anadolu Ajansı Siyasi servisinde çalışmaya başlamıştır. Bu serviste çalışan yine İstanbul’dan gelerek Millî Mücadeleye katılan  Kemalettin Kamu  da vardır.[6]

Milli mücadele bittikten sonra terhis olup İstanbul’a dönerek yeniden açılan okulundaki yarım kalan eğitimine başlar. Darülfünunda öğrenci iken geceleri Anadolu Ajansının siyasî servisinde, gündüzleri de Kuledibi'nde Alyans İzrailet Okulunda öğretmenlik yapmaktadır.1925 yılında Darülfünundan mezun olur. 1926'da sınıf arkadaşı Ahter Onan'la evlenmiş, 27 Mayıs 1929'da tek çocukları Yıldız Alacakaptan doğmuştur.[7]

1927'de İzmir Amerikan Erkek Kolejine Türkçe ve Edebiyat öğretmeni tayin olur. Daha sonra İzmir Erkek Lisesi ve İzmir Kız Lisesi Türkçe ve Edebiyat öğretmenliği yapmıştır. 1932'de Adana Erkek Öğretmen Okulu Müdürlüğü ile aynı okulun Edebiyat öğretmenliğine gönderilir.

1933-1935 yılları arasında Ankara Erkek Lisesi Müdürlüğüne atanır. Fakat İzmir’i çok sevmiş tekrar oraya gitmek istemektedir. Nitekim1936-1939 yıllarında tekrar İzmir’e tayini çıkar. İzmir’de Kız Lisesi Müdürlüğü ve Edebiyat öğretmenliği yapar. 1939'da Maarif Vekâleti Umumi Müfettişliğine atanır. 1942-1946 yılları arasında Yükseköğretim Genel Müdürü olur. Genel Müdürlüğü sırasında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde profesör olarak Türk Edebiyatı derslerini okutmaya başlamıştır.

Ankara Üniversitesi DTCF’de Eski Türk Edebiyatı Profesörü olduktan sonra emekli olana kadar bu okulda kalacaktır. Necmettin Halil Onan emekli olup Fakülteden ayrılıncaya kadar Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü Kürsü profesörü olarak yönetmiştir. 1959’da DTCF’de Eski Türk Edebiyatı Profesörü iken son görevinden emekliye ayrılır. 9 .5 .1960'ta emekliye ayrılarak İstanbul'a yerleşir.  Necmettin H. Onan ölümüne kadar Küçüksu'da yaptırdığı evinin bahçesinde gül yetiştirerek ve boğazda sandalı ile balık avlayarak yaşamıştır.

18 Ağustos 1968 günü İstanbul’da ufak bir ameliyattan sonra bir iç kanaması geçirerek  hayatını kaybeder.[8] Mezarı Kandilli Mezarlığı’ndadır.[9]

Abdülkadir Hayber, Necmettin Halil Onan’ın biyografisi hakkında bir eser yayımlamıştır. 1988. Şairin ismi birçok cadde ve okula verilerek adının yaşatılması istenmiştir. 

DTCF Türkoloji Dergisi, C. IV, S. 1 (1972), Necmettin Halil Onan'ın hatırasına çıkarılmış, dergide şairin hayatını ve eserlerini inceleyen yazılara yer verilmiştir: Hasibe Mazıoğlu, 'Necmettin Halil Onan'ın Kişiliği, Eserleri ve Şiirleri', s. 1-36; Zeynep Korkmaz, 'Necmettin Halil Onan ve Türk Diline Hizmeti', s. 37-39.

EDEBİ KİŞİLİĞİ 

Şair   GENÇ KALEMLER’in başlattığı   Yeni Lisan  ve Şairler Derneği kurucularının geliştirdikleri Miili Edebiyat Hareketinin dil, sanat ve konu anlayışına bağlı bir şairdir. Daha orta öğretim yıllarında şiir yazmağa başlayan ve şiirlerini Nedim (1919), Dergâh (1921-1922), Anadolu (1924), Hayat (1926-1928)dergilerinde yayımlamış olur.[10]  Şiirleri Dergâh, Servet-i Fünun, Uyanış, Hayat, Kitaplar, Hisar, Millî Mecmua ve Anadolu Mecmuası gibi dergilerde yayımlanmıştır. ( ABDULLAH UÇMAN, TDİA)

Lisede iken ilk şiirlerini  Halit Fahri Ozansoy’un çıkardığı Nedim Dergisinde 1919'da yayımlar. Necmettin Halil Onan şiire aruz ölçüsü ile başlamış daha sonra hece ölçüsü ile yazmaya devam etmiştir.  1919 ile 1927 yılları arasında yazdığı şiirlerini "Çakıl Taşları" adiyle eski harflerle bastırdığı kitabında toplamıştır.  Nedim Dergisinde 1919'da yayımlanan aruzla yazılmış dört şiir ile  Servet-i Fünun Dergisi  ve Dergâh mecmualarında çıkan bir kaç şiir " Çakıl Taşları"na alınmamıştır. [11]Necmettin Halil Onan, güçlü bir şair olduğunu ortaya koyan bu şiir kitabını hocası ve dostu  Yahya Kemal  'e ithaf etmiştir. Kitapta 26 parça hece vezni ile 2 tane de aruzla yazılmış 28 şiir bulunmaktadır.[12]

İlk şiirlerinde de aşk, doğa ve milli duygular belirgin konular olarak dikkat çekmektedir. Son dönem şiirlerinde ise Fakülteden hocası olan  Yahya Kemal Beyatlı ’nın etkisi görülmeye başlar. Dergâh, Servet-i Fünun, Hayat gibi mecmualarda yayımladığı ve çoğu hece ile yazdığı şiirleri ile kendini tanıtmaya başlamıştır.

1932-33 yılları arasında yazılanlar yine hece ölçüsüyledir. Daha sonrakilerde ise artık hep aruz ölçüsü kullanılmıştır.  Necmettin Halil Onan'ın Divan şiirine tutkun bir şair olmuş Yahya Kemal'e hayranlığı yüzünden de diğer öz şiir şairleri gibi ahenge önem veren bir şair olmuştur.  “Bu bakımdan o sanat anlayışı yönünden Yahya Kemal ekolünden sayılır. Üstün bir zevk süzgecinden geçirdiği hayalleri ve buluşları, şiirde manaya ve iç güzelliğine önem vermesiyle de şiirleri Yahya Kemal ekolünün özelliğini taşır. “ [13]Kuşağının öteki şairleri  Ahmet Kutsi Tecer,  Kemalettin Kamu , Ömer Bedrettin Uşaklı  gibi genellikle halk şiiri geleneği çizgisinde şiirler yazmıştır.

Hocası ve dostu Yahya Kemal'in ölümü üzerine yazdığı:

Artık ne şekil derdi ne ma'na kaydı
Âdâb-ı suhan onunla bir başkaydı
Şi'rin direğiymiş meğer ondan sonra
Baktık bu da yer yer temelinden kaydı

Necmettin Halil Onan Milli Edebiyat Hareketinin Cumhuriyet Dönemindeki en önemli taraftarlarından biridir. Şiirlerinde ahenge, ritme, musikiye, ölçüye ve geleneksel halk şiir ve divan şiirinin özelliklerine değer veren bir şair olarak dikkat çeker.  Dili açısından Milli Edebiyat şairlerinin dil anlayışına sadık kalmış, şiir bir sanat olarak görmüş, Öz Şiir şairlerinin şiir anlayışlarına riayet etmiştir.  Pek çok güzel şiir olmakla birlikte en beğenilen şiiri” Dur Yolcu” adlı şiir olmuştur.

Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.

Necmettin Halil Onan’ın, 1932-1933 yıllarında Vakit Gazetesi’nde “Millî Roman” tanıtımıyla tefrika edilmiş olan” iki gencin din değiştirerek Amerika’ya kaçmak istemeleri” konusunu ele alan “ İşleyen Yara “ adlı bir de romanı vardır.
 

Eserleri

Şiir:

Çakıl Taşları (İstanbul 1927), Bir Yudum Daha (İstanbul 1933).

Roman: İşleyen Yara (Vakit gazetesinde tefrika edilen roman 1978 yılında Kolejli Nereye? Adıyla kitap halinde yayımlanmıştır).

Diğer Eserleri:

Dilbilgisi, I-II (İstanbul 1928), Dilbilgisi (Ahter Onan’la birlikte, İstanbul 1934)

İzahlı Divan Şiiri Antolojisi (İstanbul 1940)

Dilbilgisi I (İstanbul 1943); Dilbilgisi II (Avni Başman, Tahir Nejat Gencan ve Mithat Sadullah Sander ile birlikte, İstanbul 1948)

Namık Kemal in Talim-i Edebiyat Üzerine Bir Risalesi (Nâmık Kemal’in, Recaizade Mahmut Ekremin Ta‘lîm-i Edebiyyât adlı kitabını değerlendirmek üzere yazmaya başladığı yarım kalan eserinin neşri, Ankara 1950)

Leyla ile Mecnun (Fuzûlî’ye ait mesnevinin on dört nüshasının karşılaştırılmasıyla gerçekleştirilen basımı, İstanbul 1955).

 
KAYNAKÇA 

·         [1]com Necmeddin Halil Onan maddesi" (Türkçe) (HTM). Erişim tarihi: 19 Aralık 2008, Cuma.

·         [2] DR. HASIBE MAZıOĞLU, NECMETTİN HALİL ONAN'IN KİŞİLİĞİ ESERLERİ YE ŞAİRLİĞİ, shf- 1-6

·         [3] DR. HASIBE MAZıOĞLU, NECMETTİN HALİL ONAN'IN KİŞİLİĞİ ESERLERİ YE ŞAİRLİĞİ, shf- 1-6

·         [4] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yyaınları, Ank. 2005, shf, 408

·         [5] Prof. Dr. İsmail Gürkan, Dârülfünûn Grevi, Milliyet Gazetesi, 9 Ocak 1971.

·         [6] Şahamettin Kuzucular ,https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/kemalettin-kamu-hayati-edebi-kisiligi/74787

·         [7] ZEYNEP KORKMAZ, NECMETTİN HALİL ONAN YE TÜRKDİLİNE HİZMETİ, dergiler.ankara.edu.tr/dergiler shf-3

·         [8] DOÇ. DR. MACİT BALIK, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/necmettin-halil-onan

·         [9] DOÇ. DR. MACİT BALIK, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/necmettin-halil-onan

·         [10] ZEYNEP KORKMAZ, NECMETTİN HALİL ONAN YE TÜRKDİLİNE HİZMETİ, dergiler.ankara.edu.tr/dergiler shf-3

·         [11] ZEYNEP KORKMAZ, NECMETTİN HALİL ONAN YE TÜRKDİLİNE HİZMETİ, dergiler.ankara.edu.tr/dergiler shf-3

·         [12] ZEYNEP KORKMAZ, NECMETTİN HALİL ONAN YE TÜRKDİLİNE HİZMETİ, dergiler.ankara.edu.tr/dergiler shf-3

·         [13] ZEYNEP KORKMAZ, NECMETTİN HALİL ONAN YE TÜRKDİLİNE HİZMETİ, dergiler.ankara.edu.tr/dergiler shf-3