Halit Fahri Ozansoy Hayatı Edebi Yönü Beş Hececiler

    

 

20.yüzyıl şair ve yazarlarından Halit Fahri Ozansoy, 12 Temmuz 1891'de İstanbul’da dünyaya geldi. Baba tarafı Sa‘diyye şeyhi Rusçuklu Yahya Efendi’ye dayanır. Babası Fahri Bey ise tıp, tarih, tiyatro ve şiir olarak basılı pek çok eseri bulunan bir Paşa’dır. Annesi ise Şerif Efendi’nin kızı Zehra Hanımdır. [1]

Halit Fahri henüz sekiz yaşında iken annesini kaybetmiş, ,ilköğretimine ise Vefa Mahalle Mektebinde başlamıştır.  Vefa Mahalle Mektebi’ne iki ay devam ettikten sonra Şemsü’l Mekatip, Rehber-i Tahsil ve Sultanahmet’teki Hususi Tefeyyüz Mektebi’ne giderek ilköğrenimini tamamlar.[2]

 

Ortaöğretimini Rehberi Tahsil, Bakırköy Rüştiyesini de bitirmiş daha sonra 1904 yılında  Mekteb-i Sultaninin yatılı bölümüne devam etmiştir.  Fakat Galatasaray’da iken ilk sene zatülcemb hastalığına yakalandığı için [3]bir sene kadar dersleri takip edemez. Bunun üzerine 1907’de Filibe’ye amcası Ali Hilmi Bey’in  yanına gider. Bir yıl sonra İstanbul Galatasaray Lisesine dönerek tahsil hayatına yeniden başlamıştır. Bu yıllarda  Tevfik Fikret Mekteb-i Sultaninin müdürüdür. Mekteb_i Sultani’de (Galatasaray Lisesi) öğrenci iken ve  Tevfik Fikret’in müdürlüğü zamanında okulda çıkarılan Tiraje mecmuasında iki nesir yazısı yayınlanır. Bu yazıları edebi hayatında yayımlanmış ilk yazılarıdır. Bu yazılarından sonra Rubab ve Şehbal dergilerinde ilk şiirleri yayımlanır. [4]

 

İlk şiirleri 1912 yılında yayımlanmış bu şiirler aruz ölçüsü ile  Fecr-i Ati  topluluğu sanat anlayışı dâhilinde yazılmışlardır.  Galatasaray Lisesini dördüncü sınıfta bırakıp tiyatrocu olmaya karar verir.[5]1914 yılında Darülfünun ’un Fransız Dili ve Edebiyatı şubesine devam etmeye başlar. Darülbedayinin tiyatro bölümünde öğretmen yardımcılığı yapar. Darülbedayi’ Osmaniye’yi de bitiremez. Aynı yıl Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’ne bağlı olarak kurulan Milli Türk Cemiyeti’nin kuruşunda görev alarak cemiyetin yöneticileri arasında bulunmuştur.[6]

 

1916 yılında yeterlilik sınavına girerek  Muğla Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olur. İki yıl kadar Muğla ve Konya'da çalıştıktan sonra İstanbul'a gelerek Edebiyat öğretmenliğine başlar. 1918 yılında Vefa Lisesi’ne tayin edilir.  1919 yılında  Servet-i Fünun “Uyanış “ dergisinin yazı işleri müdürlüğünü de üstlenmiştir. 1926 – 1942 [7] Ahmet Nuri Sekizinci'nin  kurduğu Yeni Tiyatro Temsil Heyeti’nie dahil olur. Bu heyette REŞAT NURI, Hüseyin Suat, MEHMET MAHMUT YESARI  ,ve MEHMET RAUF  da vardır. Ancak bu topluluk, 1923'te maddi destek bulamadığı için dağılır.1928 yılında Galatasaray Lisesinde, 1945 İnönü Kız Lisesinde, 1947 Beyoğlu Erkek Lisesinde edebiyat öğretmenliği yapar. H. Fahri öğretmenlik mesleğini kırk yıl dört ay olarak 1956 yılında kadar devam ettirecektir.  1955 yılında Şehir Tiyatroları Dergisinin yazı işleri müdürlüğünü üstlenir. [8]1956 yılında yaş haddinden emekli olarak öğretmenlik mesleğini bırakmak zorunda kalır.

 

Emekli olduktan sonra da Edebiyat öğretmenliğini sürdürmek istemiş bir süre de İtalyan Lisesinde öğretmenlik yapmıştır. [9] Ömrünün son yıllarını Kızıltoprak’taki evinde yazları ise Büyükada’daki yazlığında vaktini geçirmiştir.

 

Son dönemlerinde Tercüman Gazetesinde haftalık “Sanat ve Hatırat” köşesinde yazıları çıkmaya başlamıştır. Tercüman Gazete’sinde tiyatro eleştirileri ve edebiyat anıları yazar.  Hayatının sonuna kadar da bu gazetede yazmayı sürdürmüştür. 1962 yılında eşini de kaybetmiş bu yıldan sonra kendini daha da yalnız hissetmeye başlamıştır. [10]

 

Son günlerine kadar dergi sayfalarından da ayrılmamış Varlık ve Hisar gibi dergilere yazılarını yollamayı sürdürmüştür. Fransızcadan yaptığı tercümeler nedeni ile 1969 yılı sonunda Fransız Büyükelçisi tarafından kendisine Millî Liyakat Nişanı ve şövalye payesi verilmiş,  ömrünün son günlerinde aldığı bu paye ve ödül onun için önemli bir onur olmuştur. ( kaynak, Abdullah Acehan, Halit Fahri Ozansoy Hayatı-Eserleri-Sanatı,  . “Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi, 1998 )

 

23 Şubat 1971 yılında kalp krizi neticesinde vefat eden şairin kabri Zincirlikuyu Mezarlığına gömülmüştür.

 

Metin Kayahan Özgül, hayatı hakkında detaylı bir çalışma yapmış çalışması, Kültür ve Turizm Bakanlığı  yayınları arasında Ankara ‘da basılmıştır. “ Halit Fahri Ozansoy Hayatı ve Eserleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1986

 

Aynı şekilde Abdullah Acehan, Halit Fahri Ozansoy Hayatı-Eserleri-Sanatı,  adı altında onun hakkında bir doktora çalışması yapmıştır. “Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi, 1998". 

 

EDEBİ HAYATI VE KİŞİLİĞİ

 

İlk şiirleri lisede öğrenciyken ilk şiiri Rübap (1912) ve Şebal (1912-1913) dergilerinde yayımlanır. Babasından almış olduğu hevesin yanı sıra edebiyata olan ilgisi Mekteb-i Sultani ’de iken Tevfik Fikret’in okul müdürü olması nedeni ile daha da bir artmıştır.

 

1914-1918 yılları arasında adını aruz ölçüsü ile yazdığı Fecr-i Ati ve Servet-i Funun çizgisindeki şiirleriyle duyurur. 1917-1918, H. Fahri’nin hece veznine geçiş ve Cenk Duyguları’nı neşrettiği yıllardır. Bu yıllardaki şiirlerinde Mehmet Emin ve Ziya Gökalp’ın tesirleri altındadır. Şair bu yılar arasında Ömer Seyfettin ,  Ziya Gökalp  gibi Türkçülerin tesir ve teşvikleri ile heceli şiire yönelmiştir.

 1918 de Ziya Gökalp’in tesirinde heceye yönelmiş kimi zaman hece kimi zamanda aruz ile şiirler yazmayı sürdürmüştür. 1919 yılında tekrar aruza dönmüş fakat 1920 den sonraki şiirlerini zaman zaman aruz ölçüsü ile yazmış olsa da hece ile yazmaya başlamış.  "Aruza Veda" şiiriyle bu kalıbı bırakarak şiirlerini “Yeni Mecmua" da yayınlamaya başlayarak  "Hecenin Beş Şairi" arasında yer almıştır. Nedim adında 18 sayı süren haftalık bir dergi çıkarmış, Reşat Nuri Güntekin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Selahattin Enis gibi şair ve yazarların ilk yazıları bu dergide yayımlanmıştır. Sonraki şiirleri en çok Hayat, Ayda Bir, Serveti Fünun-Uyanış (derginin yazı işleri müdürlüğünü de yapmıştır.), Çınaraltı, Varlık, Hisar dergilerinde yayımlanmıştır.

 

Şiirlerinde maziye bağlılık ve gençlik hatıraları,  aşk, ölüm, hüzün, melankoli konularını işleyen bir şairdir.  Ferdi konular işleyen Halit Fahri, “tedirgin ve karamsar ruh halinin şairi” olarak tanınacak kadar bedbin bir şairdir. Aşk şiirlerinde ayrılık hüznünü dile getiren şiirler yazmış, ölüm temasını sık sık ele almıştır.  Ölüm konusu tiyatro eseri olan Baykuş’ta da işlenmiştir. “ Şiirlerinde egzotik sahnelere, masal âlemlerine de “yer verdiği görülmektedir. Eşini kaybettikten sonraki şiirlerinde karamsarlık ve hüzün gitgide yoğunlaşır.

 

“Halit Fahrinin özellikle ilk piyeslerinde, kişisel duygular, milli ve yerli hayatın gözleme dayanan canlı izlenenlerinin yanında. Ilımlı bir egzotizmin kokusu da sezilir.” Şiirleri Nedim (1919, 18 sayı), Yarın (1921-22), Hayat (1926-28), Ayda Bir (1935-37); içinde Servet-i Fünûn (1926-1942), CINARALTI (1942), Varlık, Hisarbaş gibi dergilerde yayınlanmış ve diğer şiirleri ile on bir kitap haline getirmiştir.
 

Şiir kitapları[11]

 

• Rüya (1912)
• Cenk Duyguları (1917)
• Efsaneler (1919)
• Zakkum (1920)
• Bulutlara Yakın (1920)
• Gülistanlar ve Harabeler (1922)
• Paravan (1929)
• Balkonda Saatler (1931)
• Sulara Dalan Gözler (1936)
• Hep Onun İçin (1962)
• Sonsuz Gecelerin Ötesinde (1964)

 

Romanları

• Sulara Giden Köprü (1939)
• Âşıklar Yolunun Yolcuları (1939)
•  

Oyunları

• Baykuş (1916)
• İlk Şair (1923)
• Sönen Kandiller (1928)
• 10 Yılın Destanı (1921)
• Nedim (1936)
• Hayalet (1936)
• Bir Dolaptır Dönüyor (1958)
• İki Yanda (1970)
•  

Anı kitapları

• Edebiyatçılar Geçiyor (1939, Edebiyatçılar Çevremde adıyla genişletilmiş baskı, 1970)
• Darülbedayi Devrinin Eski Günleri (1964)
• Eski İstanbul Ramazanları (1968)
•  

Tercümeleri

• R.-Alemşümul Suni Adamlar Fabrikası (1927)
• Jack (Alphonse Daudet)
•  

Halit Fahri Ozansoy Şiirleri 

 

• Anadolu Akşamı
• Aruza Veda
• BEYAZ GECE
• BUGÜNKÜ SADABAD
• Balkonda Saatler III
• Balkonda Saatler XII
• Dedikodu
• Denizde Ay
• Kedim
• Marmara Geceleri
• SONSUZ GECELERİN ÖTESİNDE
• Sulara Dalan Gözler
• KOYDA AKŞAM
• Vatan Destanı
• UYUYOR

 

MİLLİ EDEBİYAT İLGİLİ LİNKLER 

 

• Hamdullah Suphi Tanrıöver Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Faruk Nafiz Çamlıbel Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Enis Behiç Koryürek Edebi Yönü ve Beş Hececiler
• Orhan Seyfi Orhon Hayatı Edebi Kişiliği Şiirleri
• Faruk Nafiz Çamlıbel'in Seçkin Şiirleri
• Yusuf Ziya Ortaç Hayatı Edebi Yönü ( Beş Hececiler)
• Halit Fahri Ozansoy Hayatı Edebi Yönü ( Beş Hececiler)
•  
• Refik Halit Karay Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Halide Edip Adıvar Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği
• Halide Nusret'in Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Hüseyin Rahmi Gürpınar, Romancılığı ve Hayatı
• Yakup Kadri Hayatı Edebi Yönü Eserleri
• Falih Rıfkı Atay Hayatı Eserleri Edebi Yönü Çankaya Özeti
• Ruşen Eşref Ünaydın Hayatı Edebi Yönü Eserleri
• Reşat Nuri Güntekin Hayatı Edebi kişiliği Eserleri
• İbrahim Alaaddin Gövsa Hayatı

KAYNAKÇA 

 

• [1] Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçılar Ansiklopedisi, C. Vıı. Ankara, 2007, shf, 81-82
• [2] Anonim https://bilgiyelpazesi.net/egitim_ogretim/yazarlarin_sairlerin_hayati son erişim, 21-11-2013
• [3] Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçılar Ansiklopedisi, C. Vıı. Ankara, 2007, shf, 81-82
• [4] Anonim,https://www.bilgifirtinasi.com/halit-fahri-ozansoy-hayati-1891-1971/ son erişim, 21-11-2013
• [5] İSMAİL PARLATIR, https://islamansiklopedisi.org.tr/ozansoy-halit-fahri
• [6] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ank, 2005 , shf, 418
• [7] İSMAİL PARLATIR, https://islamansiklopedisi.org.tr/ozansoy-halit-fahri
• [8] Abdullah Acehan, Halit Fahri Ozansoy Hayatı-Eserleri-Sanatı, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi, 1998
• [9] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ank, 2005 , shf, 418
• [10] Abdullah Acehan, Halit Fahri Ozansoy Hayatı-Eserleri-Sanatı, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi, 1998
• [11] https://tr.wikipedia.org/wiki/Halit_Fahri_Ozansoy

 

Üye olarak ESA şairi ve yazarı olabilir, yazılara katkıda bulunabilirsiniz.