Oscar Wilde Hayatı Edebi Yönü Sanatı Eserleri

08.01.2025

Oscar Fingal O'Flahertie Wills Wilde (16 Ekim 1854, Dublin - 30 Kasım 1900, Paris), İrlanda kökenli tiyatro, roman, öykü yazarı ve şair.

16 Ekim 1854’te Dublin'de doğan Oscar Wilde’nin babası göz hekimi olan Sir William Wilde; annesi ise şair Jane Francesca Wilde'dir. [1] Babası Sir William Wilde, arkeoloji, folklor ve hiciv ile de ilgilenen Jonathan Swift hakkında yazılar da yazmış olan tanımış bir hekimdi. Annesi ise İrlanda- Kelt- Edebiyatı ve folkloru konusunda uzman olmuş bir şairdi. Hiciv yönünü babasından efsaneleri ise annesinden öğrenmişti.

Tıp alanında hizmetleri nedeni ile şövalyelik unvanı alan babasının imkânları sayesinde Dublin’de lüks bir semtte büyüdü. 9 yaşına kadar evde eğitim gören Wilde, Portora Kraliyet Okulu’na devam etmeye başlamıştı. Portora'dan mezun olup, Dublin'deki Trinity Kolejinde 1871'den 1874'e kadar eğitim gördü. Fransızca ve Almanca konuşmayı da öğrenmiş olan Wilde, bu okuldan sonra da bursunu kazandığı Oxford Üniversitesi Magdalen Koleji'nde 1874'ten 1878 yılları arasında eğitime devam etti. Edebi çalışmalarına da Magdalen'de iken başladı. 1878’de bu okulda iken Newdigate Ödülü’nü kazandı. [2] Edebi hayatı da bu ödül sonrasında başlamıştı. Ancak “1874’te Oxford’a vardıktan sonra cinsel eğilimini keşfetti ve daha çok esmer ve sıska erkeklerden hoşlandığını öğrenmişti. “[3]

Okulda iken Yunan Filozofları, Yunan ve Roma sanatı hakkında hayli bilgi edinmişti. Sanat tarihine duyduğu bu ilgi ile estetik konusunda bir hayli fikir üretmeyi de başardı. Florence, adlı bir kadınla sözlenmiş ancak bu kadın başkası ile nişanlanınca 1878’de Dublin’i terk etmişti. Altı yıl boyunca Paris, Londra ve ABD’de gezindi. 1879’da Londra’da estetizm dersleri vermeye başlamıştı. Estetizmi erilden ziyade dişile yakın görüyor, saçlarını uzatıyor, kadınlara özenen kıyafetler giyiyor, odasını laleler ve çiçeklerle süslüyordu. 1882’de estetizm hakkında konferanslar vermesi için Amerika’ya davet edildi. İlk piyesi olan Vera 1882’de New York’ta sahnelenmişti.[4] Bu konferanslarındaki konuşmaları ve esprileri nedeniyle bir hayli tenkit almıştı. Kanada’ya da gittikten sonra döndüğü Londra’da kraliçenin danışmanının kızı Constance Lloyd ile 1884’te evlendi. [5] Bu evlilikten iki çocukları olacaktı.

Ancak biyografisini yazanlara göre eşcinselliğinin farkına da evlendiği yıl olan 1884 yılında varmış, biseksüel duygular içinde olduğundan estetik konusunda farklı algılara da sahip biri olmalıydı. Nitekim bunu tavırlarına, giyimine, kıyafetine vb de yansıtmıştı. Giyinişi, konuşma biçimi, düşünceleri, topluma aykırı, tavırları yarı kadınsı, uzun saçlı yapmacık Dandyler gibi olmuştu. Evlendiği yıl Çimen Yaprakları adlı eserin yazarı Walt Whitman’ın da dâhil olduğu eşcinseller grubu içinde oldukça aktif ve sıra dışı birisiydi.

Londra’da iken, Oscar Wilde, Pall Mall Gazette’de Kadın Dünyası (1887–89) dergilerinde [6]1887’den 1889’a kadar köşe yazarlığı yapmış, daha sonra da Woman’s World dergisinin editörü olmuştu.

Üniversite yıllarından beri erkeksi sporlara karşı, zarafet ve estetiğe düşkünlüğünden dolayı, eşcinsel olduğu hayat tarzı ve eserleri ile insanları buna teşvik ettiği suçlamaları ile karşı karşıya kalmıştı. Yazdığı şiirleri ve oyunları Kraliçe’nin himayesinde tanınmış bir İrlandalı avukatın kızı olan eşi ve ailesi sayesinde 1890 ‘larda Londra’nın en popüler yazarı olmayı başarmıştı.

1891, onun için verimli bir sene olmuştu. Costance ile olan evlilikten 1885 ve 1886'da doğan[7] iki oğlu için Mutlu Prens ve Diğer Masallar adlı eserini yazmıştı ( The Happy Prince and Other Tales ). Bu eserindeki öyküler ülkedeki sınıfsal çatışmaları, toplumun ikiyüzlü, ahlaksızlık ve bencilliğine getirilmiş eleştirileri, çürüyen ahlaki değerlere sahip kendini beğenmiş aristokratlara ve sevgisizliğe duyulan öfkeyi dile getiriyordu. [8] Oscar Wilde Mutlu Prens ve Diğer Masallar adlı eserini arkadaşı Carlos Blacker’e ithaf etmiş, Kanadalı gazeteci ve sanat eleştirmeni Robert Ross ile de ilk sapkın dostluğunu kurmuştu. [9] Çocukları için Şu Bizim Hortlak adlı ilk öyküsnü de 1887 yılında yazmış ve The Court and Society Review’de iki bölüm halinde yayımlamıştı. [10]

Aynı yıl içinde “Lord Artul Savil’in Suçu “ ve “Narlar Evi “adlı eserleri yayımlandı. [11]Nisan 1891'de yayımlanmış olan , Dorian Gray'in Portresi adlı ilk ve tek romanı ahlaksızlığı yücelttiği gerekçesiyle büyük bir tepki çekmişti. [12] “Fransız sefihlerinin cüzzam saçan zırvaları”, “Ahlaki ve ruhsal çürümenin zehirli kanıtı” şekillerinde eleştirilen Dorian Gray'in Portresi, eşcinsellikten açıkça bahsetmesi nedeni ile yerden yere vurulmuş Wilde aşırı tepkiler almıştı. Ayrıca Sosyalizm yanlısı fikirler besliyor bu düşüncelerini de açıkça paylaşıyordu.

Cinsel kimlikleri karışık yazarlar olan Walt Whitman ve Thomas Mann ile de tanışmıştı. Hatta Thomas Mann ‘a cinsel kimliğini açıklamasını önermiş, kendisi de cinsel kimliğini belli etmekten kaçınmamıştı. Biseksüel olmak ile suçlanan Oscar Wilde, yüksek bir maaş alan eşi Costance 1898’de ölene kadar müreffeh bir hayat da yaşamıştı.

Ancak. Lord Alfred Douglas ve Alfred Taylor gibi insanlarla kurduğu eşcinsel ilişkiler basında yer almış, seks işçileri ile erkek erkeğe cinsel ilişkiye girdiği anormal seks ilişkisi çeşitlerine düşkün olduğu şeklindeki şikâyet ve ihbarlar sonrasında Nisan 1895'te yargı önüne düşmüştü.

Arkadaşları mahkûm olmaması için eşcinselliğin suç olarak yargıya taşınmadığı Fransa’ya kaçmasını önermiş, savunması çökünce ve [13] bu iddialar ispatlanınca “eşcinsellik suçundan iki yıl hapse mahkûm edilmişti.

Reading Zindanı’ndaki cezası bittiğinde ise artık “büyük aşkı” Lord Alfred Douglas’ın ihanetine uğramış yaşlı ve yorgun bir adamdı. Mahkûmiyeti bittikten sonra Fransa’ya yerleşip adını değiştirmiş ama beş parasız kalmıştı.[14] Mayıs 1897'de hapisten çıktı ve eşi Costance’nin skandallardan kaçınmak için daha önceden taşındığı Fransa'ya gitti. Ailesi ile soyadını değiştirmiş, kendisi ise Sebastien Melmoth adı ile ve dostlarının maddi yardımı ile ayakta kalmaya çalışmıştı. [15] 1898 ‘de eşi Costance rahim kanserinden ölmüş kendisi de maddi ve manevi yönden zaten iflas etmişti. [16] Ölümünden evvel bir kulak enfeksiyonu geçirip menenjit oldu.. [17] 30 Kasım 1900’de öldü ve Paris’teki Père-Lachaise Mezarlığına gömüldü

EDEBİ KİŞİLİĞİ SANAT VE ESTETİK ANLAYIŞI

Tek romanı, estetik konusunda konferanslar vermesi için davet edildiği Amerika turundan sonra yazmış olduğu Dorian Gray'in Portresi ‘dir. Bu romanı ile şöhret bulmasına rağmen daha çok tiyatro eseri yazan bir yazar olarak tanınmıştır. Eril zevke ve katılığa karşı başkaldırıcı bir estetik düşüncesini savunmuş, en görkemli güzelliğin sanat olduğu düşüncesi ile hareket etmiş, yaşamın sanat ile değer kazanacağın söyleyerek, yaşamı da sanat gibi yaşamaya çalışmış eserlerinde de bu anlayışını ortaya koymaya gayret etmiştir.

Oscar Wilde, yaratıcı yönü çok güçlü buluş değeri yüksek fikirler, hayaller ve kurgular üretebilen ilginç bir yazardır. Özellikle ilginç konulu oyunları, oyunlarındaki etkili kısa şiirleri, toplumdaki çarpıklıkları ironik bir komedi ve nüktedanlık ile ortaya koymakta mahir oluşu, deha seviyesindeki konu ve izah keşifleri ile İngiliz tiyatrosuna yeni ve farklı bir dekor getirmeyi başarmıştı.

Sanatın doğasında ahlaksızlığın da olabileceğini düşünen Oskar Wilde, düşüncelerini tavırlarına, kıyafetlerine eserlerine yansıtan cinsel ve sapkın eğilimleri ile Dandy ve marjinal bir sanatçı olarak anılmaktadır. ( bkz Dandizim ve Dandy Nedir.

ROMAN

Dorian Gray'in Portresi Şu Bizim Hortlak "Canterville Ghost" 1887 ( Öykü ) Bencil Dev ( Öykü )

Oyunları:

Vera 1882, Ciddi Olmanın Önemi 1895, ,Lady Windermere'in Yelpazesi (1892), İdeal Bir Koca 1895, Önemsiz Bir Kadın 1893,

Diğer Eserleri

The Ballad of Reading Gaol'u1898 ,Artul Savil’in Suçu 1891 , “Narlar Evi 1891, Mutlu Prens ve Diğer Masallar ( The Happy Prince and Other Tales ), "Yalanın Çürümesi" (1889- Deneme) De Profundis (1905 Mektuplar) kısaltılmış haliyle ölümünden sonra yayınlandı)

[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Oscar_Wilde

[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/Oscar_Wilde

[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Oscar_Wilde

[4] Büyük Larousse, Milliyet Yayınları, Wilde Oscar, C, 24, s. 12306

[5] https://tr.wikipedia.org/wiki/Oscar_Wilde

[6] https://www.britannica.com/biography/Oscar-Wilde

[7] https://www.britannica.com/biography/Oscar-Wilde

[8] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/mutlu-prens-hakkinda-ozeti-oscar-wilde/84777

[9] https://www.britannica.com/biography/Oscar-Wilde

[10] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/oscar-wilde-su-bizim-hortlak-oykusu-hakkinda-ozeti/110201

[11] Büyük Larousse, Milliyet Yayınları, Wilde Oscar, C, 24, s. 12306

[12] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/dorian-gray-in-portresi-hakkinda-ozeti-oscar-wilde/84826