Perizad Nedir Kökeni Şiirlerde Perizâd

Resim alıntı: https://tr.pinterest.com/zleyhazor/minyat%C3%BCr-kad%C4%B1n-f%C3%BC%C4%9F%C3%BCrleri/

Peri- zad Nedir Kökeni Şiirlerde Perizâd

Osmanlıca yazılışı “ par- per “پر

Osmanlıca yazılışı peri : پری

Osmanlıca yazılışı Peri- zâd پری زاد  

Peri- zad, Farsça kökenlidir. Peri ve zâd sözcüklerinden oluşan Farsça kökenli bileşik bir kelimedir.

Peri sözcüğü, kanatlı uçan, iyi ruh manalarına gelen peri sözcüğünden türemiştir. Farsçada kanat  anlamına gelen  “ par- per “  sözcüğü ile gökte olan ve uçan anlamları ile alakalı pek çok kelime türemiştir.  perend ; ( پرند )  Atlas; perende: ( پرنده ) uçan, uçucu; per+çem: saç; perendebâz:  Takla atan kimse. Cambaz. peren sözcüğü Farsçada Ülker Yıldızı anlamındadır. Peri ( BKZ  Peri Tasavvuru ve Şiirlerimizde Peri- Peri Nedir Dünya Kültürlerinde Peri)   sözcüğü “ yanında duran, iyi ruh “, “Doğaüstü güçleri olduğuna inanılan, hayal ürünü dişi varlık” anlamındadır. Perihan : پريخان  peri padişahı , büyücü manasına gelmektedir. ( bkz Perihan Nedir Büyücü Efsuncu Azaim Okuma Cin Sahibi Olma )

Eski dilde peri sözcüğü ile kurulmuş birçok bileşik kelime vardır. Perî-zâde periden doğmuş. Perîçihre ( peri çehre) : Peri kadar güzel yüzlü. Perîpeyker: peri kadar güzel yüzlü. Perîveş: peri gibi güzel, peri gibi, periyeye benzer

Zâd  زاد  sözcüğü Farsça kökenlidir. Zâd sözcüğü ile “ doğma, doğmuş, evlâd" manalarına gelen birçok birleşik kelime yapılır. Bu nedenle peri- zâd(  زاد پری  ) peri oğlu, peri soyundan gelen, peri çocuğu olacak kadar güzel manalarına gelir. Peri- beççe sözcüğü de peri çocuğu manasına gelmektedir.

Peri- zad, divan şairlerinin hayalinde peri, melek ve huri ile eş güzellikte olan beşer üstü bir güzelliğe sahip peri kızı veya peri soylu bir güzeldir. Peri ve güzelliği  konusu peri ile ilgili maddelerde detaylı olarak  irdelenmiştir. ( Bkz Peri Tasavvuru ve Şiirlerimizde Peri-  Peri Nedir Dünya Kültürlerinde Peri-Perihan Nedir Büyücü Efsuncu Azaim Okuma Cin Sahibi Olma )

“Eski devrin inançlarına göre bir çocuk dünyaya gelirken bir de peri çocuğu doğarmış. Yaşadığı müddetçe de bu peri eşinden ayrılmaz beraber dururmuş. Acemler bu eşe “hem-zâd” derlermiş. “  Güzel yüzlü ve güzel huylu olanlara perizade denmeye devam edilirken “suç işlemeye meyilli, kabahat işlemeyi çok seven kişilere perisi süfli “derlermiş”  [1]

Güzellikte perisin akl u dil çarpmakta bir cinsin
Güzel başın için söyle peri mi cin mi hem-zâdın  La edri [2]

Peri- zâd, eski şiirde peri veş, peri, peri çehre, peri –ru sözcükleri ile eş anlamlı kullanılmıştır. Peri- zâd ve Peri- zâde sevgilinin vasıflarını ortaya koyan, sevgili ile mukayesesi yapılan  benzetmeler olmaktadır.

Şiirlerde Peri- zâd

Bu ne adetdir, ey türk-i perizad,
Qeminden olmadım bir lehze azad.  Seyyit Nesimi - İmameddin 

Peri-zâdım acep kimlerle ünsiyettedür şimdi
Demez ki aşıkı-i mihnet- keşim gurbettedir şimdi.   İzzet Molla

Edemezsen ey gönül mihr ü vefâ ile şikâr
Veh ki âhû-yi peri-zâd oldu nahcirin.   Necati Bey

Bilmem ki peri-zâde midir ya ki ferişte
Ol hüsn-i letafet olamaz nev-i beşerde   Manastırlı Naili [3]

Ol kızlar içinde bir perî-zâd.
Kays ile mahabbet etdi bünyâd   Füzûlî

İbrâmı gel ey sâkî-i gül-çihre ko sen de
Almışdur olan ‘aklumuz ol şûh-ı perî-zâd    Baki

Ol peri veş dilber-i dildarı gördüm ben bugün oy oy
Taht-ı dilde zül kerem hünkârı gördüm ben bugün     Alvarlı Muhammed Lütfi

Sinesi rûşendir gövsi cevherden
Lebi la’l, sedef dişleri dürden
Can algıcı cellâd gözi hançerden
Endamına nûr cayılan' perizad     Aşıki [4]

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

Perihan Nedir Büyücü Efsuncu Azaim Okuma Cin Sahibi Olma
Huddâm Nedir Hüddam İlmi Cinleri Köle Etme )
 Hamail Hamayıl Nedir Muska ve Muskacılık
 Muska Nedir Amaçları Kullanımı Türleri Özellikleri
 Nüsha Muska Yazmak ve İzinli Ocaklı Şerbetli Olmak
Peri Tasavvuru ve Şiirlerimizde Peri
Peri Nedir Dünya Kültürlerinde Peri)  


KAYNAKÇA 

[1] Burhan*ı Katı Tercümesinden alıntı ile A.T.Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar , meb, 1996, s.397
[2] A.T.Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar , meb, 1996, s.397
[3] A.T.Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar , meb, 1996, s.397
[4] https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=9&Sayfa=66