Selim Turan Hayatı Resim Sanatı

HAYATI 

Selim Turan (d. 1915 İstanbul - ö. 13 Ekim 1994 Paris) Azerbaycan Türkleri kökenli[1], Türk ressam ve heykelcidir.

Babası  Azeri-Kafkas asıllı Prof. Dr. Hüseyinzade Ali Turan (1864-1940)  annesi Çerkez Süvari Zabiti Şemsettin Bey’in kızı Edhiye Hanım’dır.  (1890-1947) Babası Hüseyinzade Ali Bey, milliyetçi şair ve yazarlarıyla yakından tanışan Türk Ocakları’nda çalışan bir adamdır. Babasının Milliyetçilik düşünceleri doğu ve batı sentezleri konusundaki fikirleri onun sanatçılık düşüncesi ve tutumunu da etkileyecektir.

 Çocukluğu ve ilk gençlik yılları Üsküdar Paşakapısı’nda geçmiş ilkokulu İstanbul’da Ali Avni Çelebi ve Malik Aksel’in öğrencisi olarak bitirmiştir. Yetiştiği muhit olan Paşakapısı’nda İsmail Hakkı Altunbezer, Hattat Kamil Efendi ve Necmettin Okyay gibi geleneksel sanatla ilgilenen ustalar da vardır. Çocukluk günlerinde bu muhitten almış olduğu etkiler onun sanatçılık dünyasına yön veren hareket noktaları olmuşlardır.  

Selim Turan Sarıkız Efsanesi/Ahşap Üzeri Yağlıboya 36x27,5 cm

Bu nedenle daha küçük bir çocukken resme ilgi duymuştu. Malik Aksel’den aldığı resim dersleri ile resme heves duymuştu.   Babasının da resme ilgi duyması nedeni bu alakası perçinlendi. Galatasaray Lisesi’nde Cihat Burak ve Avni Arbaş’la tanışmış olması, ülkenin ve kültürümüzün modernleştirilmesi düşüncelerine de kapılmış olması nedeni ile ressam olmaya karar verdi.

Böylece Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi olan İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü’ne girdi. Bu yıllarda bu okulda Resim Bölümü Şefliği Léopold Lévy tarafından yürütülmekte ve bu hocanın yetiştirdiği 1914Çallı Kuşağı  ressamları öğretim görevinde bulunmaktadır. [2]  ( bkz Çallı Kuşağı Resmi ve Türk İzlenimcileri ) Nazmi Ziya Güran , Feyhaman Duran,   Zeki Kocamemi ‘den alan Turan, , İsmail Hakkı Altunbezer, Necmettin Okyay ve Kamil Akdik gibi Türk resmi, süsleme sanatları ve hat hocalarından dersler aldı. İbrahim Çallı H’nın kendisi, Feyhaman Duran ,  Hikmet Onat ,   Nazmi Ziya Güran,  Namık İsmail Hüseyin Avni Lifij, Sami Yetik'  , Şevket Dağ  , Mehmet Ruhi Arel  , Ali Sami Boyar gibi [3]ressamların  resimlerinden önemli fikirler alıyordu.

Selim Turan, Güzel Sanatların tezhip ve minyatür dallarında da başarılı çalışmalar yaptı. Okuldan mezun olduktan sonra Paris'e gitme hayalini gerçekleştirip Fransa'ya gitme şansını yakaladı.

1947’de Fransız Hükümeti’nin bursu ile Paris’e gitti. Paris’te iken soyut sanat ve resim üzerinde durmuştu.  .1950’lerde Paris’in en önemli galerilerinde (Galerie Breteau, Galerie Crevan, Galerie Lucien Durand) kişisel sergiler açtı. Bu çalışmaları sonrasında Salon des Réalites-Nouvelles, Salon Comparison’a  davet edilip burada Hans Hartung’un asistanlığını yaptı. [4] Yerleşik olarak resmi ve özel atölyelerde resim çalışmalarını sürdürdü. Ranson ve Goetz akademilerinde 1953 - 1983 yılları arası ders veren sanatçı, bu arada mermer heykeller de üretti. İlk mobil heykellerini 1976 yılında gerçekleştirdi. [5]

UNESCO'nun Paris'teki müzelerinde düzenlendiği sergilere katılan Turan,  1953-55 yılları arasında "Akademic Ranson"da,  Sanatçı özel Ranson Akademisi'nde 1953 yılında minyatür ve tezhip dersleri vermeye başlamıştı. Onun akademi yıllarında başlayan minyatür ve tezhip ilgisi, ş ona Paris'te bir çalışma alanı yaratmıştı.  Derin bilgisi kadar, sakin ve terbiyeli haliyle de sempati kazandı. [6]

1960’lardan sonra Fransa’da meydan düzenlemeleri büyük meydanlarda büyük boyutlu heykeller yapmaya başladı.

1963 yılında "École d'art de Fontainebleau"da, 1976 yılında "Akademic Goezt" de dersler verdi.  Paris’te iken yaptığı resimleri şarap şişeleri ile değiştirip alkolik ve perme perişan bir halde yaşayan Fikret Muallâ ‘ nın evini bulmuş ve çok duygulanmıştı. Bu nedenle  Fikret Muallâ ‘ nın yıllar önce oturduğu bu binanın zemin katını satın alarak boyaların koktuğu, fırçaların konuştuğu bu çıkmaz sokakta hayata gözlerini kapayana kadar yaşadı.

Paris'te yaşarken ve çalışmalarını sürdürürken  Türk vatandaşlığından da çıkartılacaktı.  "Selim Turan, senelerce Konsolosluğa uğramadığı ve askerlik görevini yapmadığı gerekçesiyle, bazı arkadaşlarıyla birlikte Türk vatandaşlığından çıkarıldı. Kararın kaldırılması için yıllarca uğraş verdi. Çok geç de olsa, başarılı oldu ve yıllarca hasret kaldığı vatanına kavuştu." [7]

"Paris’e gitmeden önce izlenimci ve kübik peyzaj ile toplumsal içerikli çalışmalar yapan Selim Turan, sonraları Soyut’a yöneldi. Karışık teknikle gerçekleştirdiği mobil heykellerinden biri büyütülerek 1993 yılında Ankara’daki Kurtuluş Parkı’na yerleştirildi. Fransa’nın birçok kentinde fresk, seramik, mozaik ve heykelleri bulunan sanatçı Edremit’e bağlı Türkmen Tahtakuşlar Köyü’ndeki özel Etnoğrafya Galerisi’nin kurulmasına da katkıda bulundu." [8]1991 yılında Sorbonne Üniversitesi’nde Profesör olarak Doktora jurilerinde de yer aldı.

12 Ekim 1994 günü kedisini ziyaret eden ve yaşamını Paris'te sürdüren ressam ve Arkeolog Ruhiye Dinç ve Paris'te bulunan kadın doktorumuz Işık Ülker ile uzun uzun sohbet etti ve hatıra fotoğrafları çektirdi. Bu ziyaretten altı saat sonra Selim Turan gözlerini kapadı. Cenazesi, Kültür Bakanlığı'nın takdiriyle yurda getirildi ve devlet töreniyle son yolculuğuna uğurlandı." [9]

13 Ekim 1994 tarihinde Paris’te ölen Selim Turan’ın cenazesi yurda getirildi ve Atatürk Kültür Merkezi’nde yapılan bir törenden sonra toprağa verildi. [10]

SANATÇI KİŞİLİĞİ 

"Selim Turan, Güzel Sanatların tezhip ve minyatür dallarında da başarılı çalışmalar yaptı. UNESCO'nun Paris'teki müzelerinde düzenlendiği sergilere katıldı. 1953-55 yılları arasında "Akademic Ranson"da, 1963 yılında "École d'art de Fontainebleau"da, 1976 yılında "Akademic Goezt" de dersler verdi. Derin bilgisi kadar, sakin ve terbiyeli haliyle de sempati kazandı" [11]

1976’da La Teste-de-Buch kentinde yaptığı bir heykele Tez-Antitez-Sentez i adını vermişti. 1969 ve 1970’te İstanbul’da, hem soyut hem de portre çalışmalarını sunan sergiler açtı.  1975’te Paris’te gördüğü bir heykelden etkilenerek hareketli (mobile) heykeller de yapmaya başlamıştı.

Doğu sanatları, kaligrafi ve Anadolu folklorundan hareketle gerçekleştirdiği özgün soyut yapıtlarıyla, minyatür üzeride yaptığı çalışmalarla tanındı. Figüratif geleneğe bağlı manzara ve günlük yaşam sahneleri ile Muğla ve civarını yansıtan sanatçının günümüze ulaşmayan Tütüncüler adlı çalışması, 1942 sergisinin dikkat çeken resimlerinden birisi olmuştu.  Bunun dışında Bodrum Görünümü, Muğla'da Pazar, Süngerci Teknesi gibi resimler üretmişti. Daha sonra soyut resimlere yönelmeye başladı. "Minyatür sanatı üzerindeki çalışmaları, onun soyut sanatın en canlı döneminin yaşandığı bir sanat merkezinde kendi tavrını belirlemesi açısından etkili olmuş olmalıdır. Turan'ın soyut resimlerinde; hareket ve ritmi ifade eden çizgi ve lekelerin resim yüzeyinin çeşitli bölümlerinde yığılmasıyla oluşturduğu kompozisyonlar dikkat çekmektedir. Bu anlayış, kontrollü bir kontrolsüzlüğü ifade etmektedir. Sanatçı kendine özgü resimleriyle, savaş sonrasının Paris ekolünün temsilcileri arasında yer aldığı gibi Türk resmindeki soyut anlayışın en önemli isimlerinden birisi olmuştur." [12]

Kişisel Sergileri

    1950 Galeri Breteau, Paris
    1953 Suzanne Michele, Paris
    1954 Galeri Arnand Paris
    1955 Galeri Obelisk, Londra
    1956 Galeri Europe ,Brüksel
    1958 Galeri Craven/ Paris
    1958 Galeri Obelisk, Londra
    1958 Galeri Weite, New York
    1958 Galeris İris Clert, Paris
    1958 Galeri Antilope
    1959 Ruth Wheit Galeri, Amerika
    1960 Galeri Lucien Durand, Paris
    1961 Galeri L’Ancienne Comedie, Fransa
    1961 Galeri Mercelle Dupuis, Paris
    1961 Drian Galeri, Londra, İngiltere
    1962 Galeri R.Creuze, Paris, Fransa
    1963 Galeri Kerehache, Fransa
    1964 Galeri Maywald
    1966 Galeri Claude Bernard, Paris, Fransa
    1969 Türk-Alman Kültür Merkezi, İstanbul
    1970 Galeri I, İstanbul
    1975Galeri Lagarde, Paris, Fransa
    1975 Galeri Cristine Leurent, Lille, Fransa
    1975 Retrospektif, Vivion Kültür Merkezi, Vivion, Fransa
    1979 Galeri Artisan, Ankara
    1982 Transept Lokali, Paris, Fransa
    1983 Transept Lokali, Paris/ Fransa
    1984 Gla Eritsan, Ankara
    1984 En Galeri, İstanbul
    1985 Galeri Baraz, İstanbul
    1985 Galeri Nev, Ankara
    1989 Edpa Galeri, İstanbul
    1992 Tuğray Sanat Galerisi, İstanbul
    1993 Selçuk Yaşar Sanat Galerisi, İzmir
    1993 Galeri Selvin, Ankara


KAYNAKÇA

[1] https://www.sakipsabancimuzesi.org/tr/sayfa/sergiler/selim-turan-tez-antitez-sentez

[2]  https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/feyhaman-duran-hayati-resim-sanati/78474

[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/calli-kusagi-resmi-ve-turk-izlenimcileri/112775

[4] https://www.sakipsabancimuzesi.org/tr/sayfa/sergiler/selim-turan-tez-antitez-sentez

[5] Anonim, Kültür ve Sanat Dünyamızda: Baba-Oğul Ali Turan- Selim Turan, .antikalar.com/v2/konuk/konuk0211.asp, 28-08-2012

[6] Selim Turan". Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sanal Müze. 25 Kasım 2015

[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Selim_Turan,28-08-2012

[8] https://tr.wikipedia.org/wiki/Selim_Turan,28-08-2012

[9] https://tr.wikipedia.org/wiki/Selim_Turan,28-08-2012

[10] Anonim, Kültür ve Sanat Dünyamızda: Baba-Oğul Ali Turan- Selim Turan, .antikalar.com/v2/konuk/konuk0211.asp, 28-08-2012

[11] https://tr.wikipedia.org/wiki/Selim_Turan,28-08-2012

[12] https://www.msxlabs.org/forum/sanat-tr/171809-selim-turan-selim-turan-kimdir-selim-turan-hakkinda.html#ixzz256r86yqq