Rikkat Nedir İncelik Zerafet Kelimât-ı Rakika
Rikkat Nedir İncelik Zerafet Kelimât-ı Rakika
Osmanlıca yazılışı: Rikkat : رقت
Rikkat sözcüğü Arapça kökenlidir ve Arapçadaki rḳḳ kökünden gelir. Aynı kökten gelen Riḳḳa ͭ - رقّة- sözcüğü Arapçada incelme, incelik ve duyarlık gösterme manalarındadır. [1] Rikka sözcüğü Raḳḳa: inceldi, incelik ve duyarlık gösterdi fiilinin mastarı olmaktadır. İnce narin anlamlarına gelen rakik sözcüğü de aynı kökten gelmektedir.
Rikkat sözcüğünün sözlüklerdeki anlamları: Acıma, incelik, yufka yüreklilik. Yumuşaklık.
İncelik, yufkalık. Kalb inceliği ve yumuşaklığı. İncelik, hassaslık. İncelme, acıma şekillerindedir.
Rikkat edebiyatta kulağa hoş gelen seslerin söylenmesi manasında da kullanılır. Edebi manada rikkat kulakta incelik, hafif, zarafet ve hoş bir tesir bırakan sözcüklerin kullanılmasıdır. Bu tip sözcükler veya dizeler edebiyatta incelikte ve zarafette kemale ermiş anlamında “kelimât-ı rakika- “ olarak adlandırılır.
Eski edebiyatta rikkatli sözlerin mukabili cezalet olarak adlandırılmıştır. “Eski edebiyatta fesahatle ilgili bir vasfı anlatan belâgat terimi olan Cezalet, bazı kelimelerin kulağa kuvvetli gelmesi halini ifade eder. Edbiyatta terim olarak cezâlet kelimelerin ince veya sert söylenişlerine göre; elfâz-ı cezle veya elfâz-ı rakika diye ikiye ayrılır.” [2] ( bkz Cezalet Nedir ve Şiirde Cezalet )
“Elfâz-ı rakika : Elfâz-ı cezelenin aksine yumuşak ve ince telaffuzlarıyla kulağa okşayıcı bir tesir yapan kelimeler için kullanılmıştır. Sevgi, merhamet, şefkat, güzellik, hayranlık gibi halleri ifade eden konularda ise elfâz-ı cezeleden sayılan ince rakik yumuşak, nacizane sesler veren kelimeler seçilmelidir. Sen, ben, refik, şiir, edep gibi ince sesli kelimeler Elfâz-ı rakika’ya uygun ses ve kelimelerdir.”[3]
Zülfüne verdikçe nesîm ihtizâz
Üstüne titrer dil-i nâzik-terim” Muallim Nâci
Nezâket-i beden nedir gönülde rikkat isterim
Ben ağlarım o hande-ver bu hâle dikkat isterim (Adanalı Ziya
Davranış beden dili ile nezaket göstermek yetmez, gönülde de incelik ararım. Ben ağlarken o güler, bu ne haldir, diye sorarım
Delalet Nedir ve Belagat İlminde Delalet
Belagat Nedir Hale Makama Amaca Uygun Söz
Cezalet Nedir ve Şiirde Cezalet
Asalet Hasâset Edebi Kelam Hüsnü Tabir Mümtaziyet
Edebi Kelam Edebi Söz Nedir Ta'zim ve Asalet Nedir Nasıl Yapılır?
KAYNAKÇA
[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/rikkat
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cezalet-nedir-ve-siirde-cezalet/85660
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cezalet-nedir-ve-siirde-cezalet/85660
