Osmanlıca yazılışı süveydâ:  سُوَيْدَا

Osmanlıca yazılışı: sevdâ :  سودا

Eskilerin anladığı şekli ile sevda ve süveyda: “Kalbin siyah noktası; kalpteki basiret ve idrak merkezi, İlâhî aşkın tecelli ettiği yer. “[1] Ahlat-ı erbaayı( dört sıvı veya dört hılt ) oluşturan dört sıvıdan biridir.

Eskiler bu noktaya” nefs-i natıka” (konuşan nefis) da derler kalbin ortasında bulunduğuna inandıkları bu kara beneği insanların kaderinin, manevî varlığının ve idrakinin merkezi olarak görürlerdi.  Eskilere göre kalbin ortasında gönül; gönlün içinde de süveydâ vardı.

Sevda veya süveyda insan mizacına etki ettiği düşünülen ve AHLÂT-I ERBAA  adı verilen dört sıvıdan biridir.  “İnsan bedeninde   insanın canlılık fonksiyonlarını temellendiren dört hılt yani “ bir şeye karışmış olan insanın biyolojik, ahlâkî ve psikolojik fonksiyonlarını etkileyen dört sıvıdır. Bu dört sıvı ise  safra, kan, sevda  ve balgam olarak düşünülmüştür. Eskilerin inançlarına göre  hastalıklar bu dört  sıvıdan birinin diğerine galebe çalmasından baskın çıkmasından, birinin diğerinin dengesini bozarak birinin kirlenmesinden  ortaya çıkmaktadır. Bu teze göre  sağlık vücuttaki  sıvıların dengede oluşu, hastalık ise bu dengenin bozulması şeklinde düşünülmüştür. ”[2] Bedende dengeli bulunan bu dört sıvıdan hangisinin dengesi bozulursa vücutta hastalıklar meydana gelir.

Sevda veya süveyda kalpte bulunduğuna inanılan içinde sevda sıvısının bulunduğu küçük bir siyah noktadır. Safra, kan, sevda  ve balgamı oluşturan dört hıltan biri olan sevda sıvısının dengesinin bozulması ile sevda hastalığı çıkar. Şu halde eskilerin inançlarına göre sevda bir hastalıktır ve kalpta var olduğu düşünülen süveyda noktası içindeki sıvının dengesinin bozulması ile ortaya çıkar.

Divan şairlerine göre aşk ile ilgili sevdâvî hastalıklar sinir ve akıl hastalıkları ile benzer hastalıklardır. Bu gerekçe ile sevdalanmak ve kara sevdaya kapılmak delirmek, mecnun olmak, aşka tutulmak, cünunluğa ığramak bedendeki sevdâ sıvısının artması veya dengesinin bozulması nedeni ile ortaya çıkan hastalıklar olarak düşünülür.  ( bkz DELI DELIRMEK MECNUNLUK VE CÜNUNLUK ( BEYITLERLE - BAHAR CINNET VE CÜNUNLUK ALAKALARI )

Şâirler sevdâ ve süveyda kelimelerini hem siyah renk, hem de aşka düşme anlamında çift manalarda kullanmıştır. Bu nedenle sevgilinin gözleri, saçları, kaşları, benleri, hatta tüyleri dahi sevda rengindedir.

Eyleyüp sevdâ-yı Hızr-ı hattunı rehber kalem

Girdi mülk-i zulmete mânend-i İskender kalem  Aşık Çelebi

Başuma müşgîn saçuñdan düşeli sevdâ-yı ‘ışk

Gitmedi sevdâlu başumdan menüm gavgâ-yı ‘ışk   Dede Ömer Ruşeni

Gönlümi divane kılan zülf-i pür sevdâsıdurCânumı pervâne iden şem'-i bezm-ârâsıdur  II. Bayezıt Adli

Her sîne ki sevdâ-yı mahabbet var içinde

Tâ haşr kıyâs itme ki râhat var içinde  Semerkândî-i Âmidî Âgâh 

Ney gibi nâlan eder ol çeşm-i pür-sevdâ beni

Vâlih ü şeydâ kılur bu zülf-i amber-sâ beni    Ahmed Paşa

Perîşân zülfüñi görüp bu göñlüm oldı sevdâyî

Bu müşkil ukdeden kimdür halâs iden bu şeydâyı  Ahmedi

Aşkını yazmağa sevdadan midâd izhâr edip

Nâdirî-veş hun-ı dilden eyledim âmâde sürh  Nâdirî

KAYNAKÇA 

[1] https://www.luggat.com/süveyda/

[2] AHLÂT-I ERBAA NEDIR DÖRT HILT, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=44076