Seyfi Sarayi Gülistan Tercümesi Memluk

Bu eser, Mısır ve Suriye de büyük bir devlet kuran Güney Kıpçak Türklerinin  vermiş olduğu en önemli eserlerden biridir. Hatta Kuzey Kıpçak sahasında yazılmış olan Codex Comanıcus’tan sonra Kıpçak Türkçesi ile yazılmış olan en önemli eser olarak kabul edilmektedir.

Eser, Sa'di Şirazi  adlı  eserinin  Türkçeye tercüme  edilmek istenen adapte çevrisidir.  Seyfi Sarayi bu eserini   Mısır’da Bathas Bey’in isteği üzerine yazmaya başlamış,   Sadi Şirazi adlı eserini  Kitâbü Gülistân bi’t-Türkî adıyla Türkçe’ye çevirmiştir. Eser “1  Şevval 793 (1 Eylül 1391) tarihinde tamamlanan eser[1]  “Türkçe ilk Gülistân tercümesi olup aslındaki mensur kısımlar nesir halinde, manzum kısımlar da nazmen çevrilmiştir.”[2]

Eser daha çok sözlük mahiyetinde yazılmış olan Kıpçak sahası eserleri içerisinde edebi nitelik taşıyan bir eser olarak ayrı bir yere sahiptir. Seyf-i Sarâyî’nin Gülistan Tercümesi,  hem Anadolu hem de Kıpçak  Türkçesine ait Gülistan tercümelerinin en eskisi  tercümesidir. [3]

ESER HAKKINDA ÇALIŞMALAR  VE DİĞER HUSUSİYETLERİ

Eserin tek bir nüshası vardır ve bu nüsha  Hollanda’da Leiden Akademisi Kütüphanesi’nde (nr. 1553) bulunmaktadır. Eser tercüme bir eser olmasına rağmen yazar bu esere kendinden de çok şey katmış eseri tercüme bir eser olmaktan çıkarmaya çalışmıştır. “Mensur kısımlarda eserin aslına oldukça sadık kalınmakla birlikte manzum kısımlarda şair sanatkarâne bir dil kullanarak bazı ilâveler yapmıştır. Bu bakımdan eser Codex Cumanicus’tan sonra Kıpçak Türkçesi’yle yazılmış en önemli dil yâdigârı sayılmaktadır Gülistan Tercümesi, Türk dili tarihi içinde seçkin bir yere sahip olmuş, XIX. yüzyıla kadar Türkistan Türkleri tarafından sevilerek okunmuş, mekteplerde ders kitabı olarak kullanılmıştır “[4]

Seyfi  Sarayi esere pek çok ilaveler yapmış, kendinden pek çok şey katmış,  eserine kendi şiirlerini de ilave etmiştir Kendi şiirleri dışında çağdaşı Memluk şairlerinin şiirlerini de eserine alarak eseri tercüme bir eser olmaktan uzaklaştırmıştır. “Gülistan Tercümesi ve Seyf-i Sarâyî’nin kendi şiirlerinden başka çağdaşı şairlerden Mevlânâ Kadı Muhsin, Mevlânâ İshak, İmâd-ı Mevlevî, Ahmed Hâce Sarâyî, Muhabbetnâme müellifi Hârizmî, Tuğlu Hâce ve Hasanoğlu gibi şairlerin manzumeleri de yer almaktadır.”[5]

Sadi’nin eserindeki mensur hikâyelerin tercümeleri bir ölçüye kadar aslına yakın olsa bile manzum parçalar da arahat davranmış buralara kendisinin veya çağdaşı Memluk şairlerinin şiirlerini serpiştirmiştir. Ayrıca Sadi’nin eserindeki pek çok yeri tercüme etmeyerek atlamış yerlerine kendisi bir şeyler ilave etmiştir.  Bu yüzden bu eser tercümeden çok adapte bir eser niteliği taşımaktadır.

 Feridun Nafiz Uzluk tarafından bir önsözle beraber tıpkıbasım halinde yayımlanan (Ankara 1954) eser üzerinde Ali Fehmi Karamanlıoğlu bir doçentlik tezi (1968) hazırlamış ve çalışma önce Gülistan Tercümesi: Kitâb Gülistan bi’t-Türkî adıyla yayımlanmıştır (İstanbul 1978). Bu çalışma daha sonra yayımlandığında (Ankara 1989), eser Karamanlıoğlu’nun daha önce yayımladığı “Seyf-i Sarâyî’nin Gülistan Tercümesinin Dil Hususiyetleri” adlı (TM, XV [1968], s. 75-126) makalesi ile Leiden Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunan tek yazmasının (nr. 1553) fotokopileri de eklenmiştir. Kitap Ergeş Fazılov tarafından Taşkent’te (1968), eserle ilgili bir dizi makale kaleme alan Macar Türkologu Bodrogligeti tarafından Budapeşte’de (1969) yayımlanmıştır. Ayrıca Emîr Necîb eseri iki cilt halinde Almatı’da (1975), Hatip Osman – Zeynep Maksudova Arap harfleriyle Kazan’da (1980) neşretmiştir.”[6]

Seyf-i Sarayi’nin bu eseri, Ali Fehmi Karamanlıoğlu tarafından MEB Yayınları aracılığı ile İstanbul, 1978’de günümüz türkçesine çevrilmiştir.

Süheyl ü Güldürsün Mesnevisi

Memluk Sahasının en önemli edebi ismi olan Seyfi Sarayi’nin “Süheyl ü Güldürsün adlı bir eseri daha bulunmaktadır. “  bu eser de mesnevi tarzında kaleme alınmıştır.

İLGİLİ LİNKLER

 Sa'di Şirazi Hayatı Bostan Gülistan ve Şiirimize Tesirler

Sadi Şirazi ve Bostan'dan Seçmeler

Sadi Bostan ve Gülistan'dan Seçmeler

Sadi Şirazi ve Bostan'dan Seçmeler

Hoca Mesud Süheyl ü Nevbahar ve Ferhengnâme-i Sa'di

HOCA MESUD SÜHEYL Ü NEVBAHAR HAKKIND

Ferhengname i Sadi Hoca Mesut

Mahmut Şebusteri Elvan-ı Şirazi Gülşen-i Raz,

MAHMUT ŞEBUSTERİ - GÜLŞEN-İ RAZ' DAN ÖRNEKLER

Seyfi Sarayi Gülistan Tercümesi ( Memluk Sahası)

[1]  ALİ FEHMİ KARAM AN LIOĞLU, SEYF-İ SARÂYÎ’NİN GÜLİSTAN TERCÜMESİ’NİN , DİL HUSÛSÎYETLERÎ, https://www.journals.istanbul.edu.tr/iuturkiyat/article/view

[2] Mustafa Özkan, SEYF-i SARÂYΠ Maddesi, TDV. İA. cilt: 37; sayfa: 29

[3]  ALİ FEHMİ KARAM AN LIOĞLU, SEYF-İ SARÂYÎ’NİN GÜLİSTAN TERCÜMESİ’NİN , DİL HUSÛSÎYETLERÎ, https://www.journals.istanbul.edu.tr/iuturkiyat/article/view

[4] Mustafa Özkan, SEYF-i SARÂYΠ Maddesi, TDV. İA. cilt: 37; sayfa: 29

[5] Mustafa Özkan, SEYF-i SARÂYΠ Maddesi, TDV. İA. cilt: 37; sayfa: 29

[6] Mustafa Özkan, SEYF-i SARÂYΠ Maddesi, TDV. İA. cilt: 37; sayfa: 29