Kategoriler EDEBİYAT Edebiyat Terimleri MazmunlarTefrit Nedir Kökeni Anlamı Mübalağa Sanatında Tefrit

Tefrit Nedir Kökeni Anlamı Mübalağa Sanatında Tefrit

15.05.2025

Osmanlıca yazılışı tafrīṭ : تفريط

Tefrit Arapça kökenlidir ve Arapça sülasi- üçlü – “ frṭ” kökünden gelmektedir. Tafrīṭ تفريط kelimesi sözlüklerde “geride kalma, eksik ve kusur olma, ihmal etme” anlamları ile izah edilir. Tefrit, Arapça faraṭa فرط “ileri gitti” fiilinin tafˁīl vezninde masdarı olmaktadır. Tefrit sözcüğü aşırı abartma anlamına gelen ifrat sözcüğü ile de aynı köke “ frṭ” dayanmaktadır.

Tefrit kelimesi ise bir şeyi gereğinden daha az görmek, küçümsemek manasına gelir. Hafifsemek - Küçümsemek 3- Azımsamak

Ahlâkî davranışlarda itidal noktasının altında kalan sapmalar için kullanılan terim.

Tefrit’in zıddı ifrattır. İfrat افراط kelimesi sözlüklerde: aşırı; gitme, pek ileri varma, haddini aşma, aşırı övme, aşırıya kaçılmış övgü ve yergi, ortalamanın çok üstüne çıkma, abartmayı aşırı şekilde yapma, anlamları ile açıklanır. [1]

Kısacası edebiyatta ifrat bir şeyi olduğundan çok çok fazla abartmak olması gerekenden çok aşırı betimlemektir. Dini ve ahlaki yönden çok aşırıya kaçmaya da ifrat denir. Örneğin fakir kalacak kadar çok cömert olmak,, her gün oruç tutmak, tüm hayatını etkileyecek kadar sürekli namaz kılmak vb de ifrat kabul edilir. Tefrit ise ifratın tam zıddıdır.

Edebiyatta tefrit önemli bir şeyi çok önemsiz hale getirmek, ciddi bir konuya çok az ilgi göstermek, çok küçümsemek, ihmal etmek olarak tanımlanabilir. Vasatın çok altında kalmak, geride kalmak, normalden de aşağı olmak gibi ifratın zıddı olmaktır. Örneğin “bir işçiye iş çokken yapabileceği işten çok azını vermek ise tefrittir. Üstün nitelikleri olan bir kişiyi çok sıradan hale getirecek şekilde anlatmak da edebi açıdan tefrite düşürmek demektir.”[2]

İfrat ve tefrit mübalağa sanatının

İFRAT ÖRNEKLERİ

Bir şulesi var ki şem-i canın
Fanusuna sığmaz asmanın (Şeyh Galip)

Ölüm indirmede gökler ölü püskürmede yer
0 ne müthiş tipidir savrulur enkâz-ı beşer M. Âkif Ersoy

TEFRİT ÖRNEKLERİ

İtidal eyleme pek hendeseye

Düşme ol daire-yi vesveseye Sünbüzade Vehbi

Sünbüzade Vehbi, Geometri gibi boş ve vesveseli işlere pek meyil edip sen de o daireye kapılma diyerek geometri ve matematiği çok küçümsemiş oluyor.

Ulusun korkma nasıl böyle bir imanı boğar?

Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar! M. Âkif Ersoy

Medeniyetin tek dişi kalmış uluyan bir köpeğe benzetilerek küçük görülmesi güzel bir tefrit örneği olmaktadır.

Şalvarı şaltak Osmanlı