Tevarihi Ali Osman Behişti Tarihi Behişti Ahmet Sinan Çelebi

Asıl ismi Ahmed bin Sinan olup Behişti mahlâsı ile şöhret bulan müellif, İstanbul’un ilk subaşısı olan Karıştıran Süleyman Bey’in oğludur. II. Bâyezid döneminde sancak beyliği yapmış olan Behişti Ahmet Sinan , tezkire kitaplarında Dîvân edebiyatında ilk hamseyi yazan, asrının en büyük şairleri arasında zikredilir. [1]Anadolu sahasında İlk hamse sahibi olan ilk şairlerden biri  olmakla ünlenen Behişti’nin gazellerinde Hüseyin Baykara ve Ali Şir Neva’nin izleri de bulunmaktadır. [2]

Herat’ta bulunduğu sıralarda temasta bulunduğu ilim ve edebiyat çevresinden aldığı izlenimler İstanbul’a döndükten sonraki yazdığı eserlerine yansımıştır. Ali Şir Nevai ’nin etkisiyle edebiyatımızın Anadolu sahasında  tam bir hamse yazan ilk şairidir. [3]Âşıkane konular içeren mesnevileri ile tanınan Behişti devrin önemli ve üretken şairlerindendir. [4] Yazarın hamsesini oluşturan mesnevîleri: Leylâ vü Mecnûn, Mahzenü’l-esrâr, Mihr ü Müşterî, İskender name ve Heft Peyker’dir. Behişti’nin bir de divanı vardır.

Eserleri için  

Behişti Ahmet Sinan Hayatı Hamsesi

Behişti Ahmet Sinan Çelebi Hamsesi Divanı

Tevarihi Ali Osman Behişti Tarihi Behişti Ahmet Sinan Çelebi

1.Bayezid döneminde, işlediği bir suçtan dolayı padişahın hışmından korkarak Herat’a kaçan Behişti, Molla Câmî ve Ali Şir Nevâî’nin şefaati sayesinde affedilerek tekrar İstanbul’a dönmüş ve eski vazifesine yeniden tayin edilmiştir. “Leyla ile Mecnun”, “Yusuf ve Züleyha”, “Vamuk u Azra H”, “Hüsn-ü Nigâr” ve “Süheyl ü Nevbahar” adlarını taşıyan kitaplarından günümüze yalnız “Leylî-vü Mecnun” adlı eseri ulaşmış olup, yegâne nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde (TY, no.: 5591) kayıtlıdır.[5]

ESERİN NÜSHALARI

Behişti’nin tarih  konulu tek eseri olan Tevarih-i Âl-i Osman adlı eseri Behişti Tarihi ya da Tarih-i Behişti isimleriyle de adlandırılır.  Behişti ‘nin bu eseri  1888 yılında yayımlanan Rieu kataloğu sayesinde tanınmıştır. Eserin  bilinen nüshalarından birisi Londra British Museum,  no. 7869 da bulunmaktadır.

Fakat Londra’daki nüshası Yıldırım Bayezid’den Fatih’e kadar dört Osmanlı padişahının dönemini içermektedir. Osman Gazi, Orhan Gazi, I. Murad ile II. Bayezid dönemlerine ait kısımlar bu nüshada bulunmamaktadır. Londra British Museum,nu. 24.955’ de Behişti’nin  tarihine benzeyen bir metin daha bulunmuş bu eser üzerinde yapılan çalışma sonrasında bu eserin  Behiştî  tarihinin farklı bir nüshası olmadığı  farklı kaynaklardan derlenerek oluşturan bir eser olduğu anlaşılmıştır.

Tarihçinin II. Bayezid devrine ait metninin bir nüshası ise Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan, nu.1270 dedir.  Ayrıca Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nu.2410 da Osmanlının kuruluşuna ait bir sayfalık özeti ihtiva eden bir nüsha daha bulunmaktadır.

Behişti’nin eseri  farklı nüshalarındaki eksiklerin tamamlanması ile bir araya getirilmiş İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi,  Şevket Rado Yazmaları,nu. 23 te bulunan 421 numaralı yazma ile  Behişti tarihinin eksik kalan parçaları da yerine oturmuş olur.  Bu yazma Osman Gazi, Orhan Gazi ve I. Murad dönemlerini içermektedir.  Söz konusu metin 222 yapraktan oluşur ve üç bölüme ayrılır. [6]

Birinci bölüm Osman Gazi’ye, ikinci bölüm Orhan Gazi’ye, üçüncü bölüm ise I. Murad’a ayrılmıştır.  Bu eser,  I. Murad’ın şehit edilmesiyle neticelenmektedir.[7]

Behişti Tarihinin ele geçen nüshalarının  başı ve sonu eksiktir. Mevcut nüsha Yıldırım Bayezid ile başlayıp, Fatih’in ölümünden sonra Veziriazam Karamanî Mehmet Paşanın katledilmesi hadisesi ile bitmektedir. Mevcut olmayan ilk kısmın çok kısa bir özeti ele geçmiştir.

ESERİN İÇERİK ÖZELLİKLERİ

Behiştî, bu eserinde  kuruluştan II. Bayezid’in saltanatının ilk yıllarına kadar gelen  süreci anlatmaktadır. Eserini yazarken Âşık Paşa-zâde, Neşrî ve Anonim târihlerden yararlanmistir. Eserde besmele, hamdele, salvele, tevhid, münâcât, nat, medh-i çehâr-yâr-ı güzîn, sebeb-i telîf gibi kısımlar da bulunmaktadır.  Behişti bu eserini e II. Bâyezîd’in emri ile kaleme almaya başladığını  daifade etmektedir.Yazar eserinde Sultan Bâyezîd’ e övgüler sunmuş, cömertliği, yardımseverliği, veliliği gibi özellikleri üzerinde durmuştur.

Behiştî’nin vekâyînâmesinin, II. Bayezid dönemiyle ilgili kısmı, A. Moser tarafından yayınlanmıştır. Münşiyâne bir üslûpla, manzum ve mensur olarak kaleme alınan eserin, başı ve sonu eksik olan ve Yıldırım Bâyezid’in cülûsundan Fatih’in ölümüne kadarki olayları içine alan British Museum nüshası ile Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde kayıtlı bulunan ve II. Bayezid’in ilk yıllarını anlatan son kısmı, Hakan Yılmaz tarafından yayına hazırlanmaktadır. [8]

İlgi duyduğunuz esere ve linke tıkladığınızda ilgili sayfaya gideceksiniz.

KAYNAKÇA

[1]ŞAHAMETTİN KUZUCULAR , https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/behisti-ahmet-sinan-hayati-hamsesi/75173

[2]ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/behisti-ahmet-sinan-celebi-hamsesi-divani/76332

[3]  Şener DEMİREL, BEHİŞTÎ’NİN HEFT PEYKER MESNEVİSİ, T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI KÜTÜPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, e-posta: [email protected].

[4] ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/behisti-ahmet-sinan-celebi-hamsesi-divani/76332

[5] ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/behisti-ahmet-sinan-hayati-hamsesi/75173

[6] Müjgân ÇAKIR,Fatma KAYTAZ, BEHİŞTÎ AHMED ÇELEBİ’NİN YAZDIĞI OSMANLI TARİHİ’NİN

(VÂRİDÂT-I SÜBHÂNÎ VE FÜTÛHÂT-I OSMÂNÎ) BİLİNMEYEN EKSİK KISMINA DAİR, https://www.turkishstudies.net/Makaleler/648413294_07

[7] Müjgân ÇAKIR,Fatma KAYTAZ, BEHİŞTÎ AHMED ÇELEBİ’NİN YAZDIĞI OSMANLI TARİHİ’NİN

(VÂRİDÂT-I SÜBHÂNÎ VE FÜTÛHÂT-I OSMÂNÎ) BİLİNMEYEN EKSİK KISMINA DAİR, https://www.turkishstudies.net/Makaleler/648413294_07

[8] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/behisti-ahmet-sinan-celebi-hamsesi-divani/76332