Ali Şir Nevai Şiirleri ve Hayatına Dair
RESİM ALINTI: TDİA , Ali Şîr Nevâî’yi tasvir eden bir minyatür (Meşâirü’ş-şuarâ, Millet Ktp., Ali Emîrî, nr. 772, vr. 40b)
ALİ ŞİR NEVAİ
1441'de Herat'ta doğdu. Babası Timur'un meliklerinden Sultan Ebu Said'in veziri Kiçkine Bahşi idi. Ali Şir Nevai'nin ilk eğitimini babası verdi. Daha sonraki eğitimine Horasan ve Semerkant'ta devam etti. Sultan Hüseyin Baykara ile okul arkadaşı idi. Hatta okurken aralarında kim devlet idaresine geçerse diğerini unutmamak üzere sözleşmişlerdi.
Sultan Hüseyin Baykara, Herat'ta yönetimin başına geçince sözleştikleri gibi Ali Şir Nevai'yi aradı. Onun Semerkant'ta olduğunu öğrendi ve Maveraünnehir Meliki Ahmet Mirza'ya bir mektup yazarak Ali Şir Nevai'yi kendisine göndermesini istedi. ALi Şir Nevai , Ahmet Mirza'nin adamları tarafından Herat'a götürüldü.Hüseyin Baykara, onu önce mühürdar yaptı daha sonra vezirlik görevine tayin etti.
Görevi sırasında bol bol kitap okumak, ilim çevreleriyle sohbet etmek ve araştırma yapmak imkanı bulan Ali Şir Nevai, bir süre sonra yaptığı işten sıkılmaya başladı. İstifasını Hüseyin Baykara'ya sunduysa da kabul edilmedi. Aksine Esterabad Valiliği'ne tayin edildi. Ali Şir Nevai, valilik görevinde fazla durmadı ve 1490 yılında ayrıldı.
Valilik görevinden ayrıldıktan sonra Bilim ve Sanat konularında yoğunlaşan ALi Şir Nevai , 1501 yılında doğduğu şehir olan Herat'ta vefat etti.
Şiirlerini Türkçe ve Farsça yazan Ali Şir Nevai, Arabçayı da çok iyi öğrenmişti. Meşhur ilim adamlarından Molla Cami, onun şiir arkadaşlarındandır. Kaşgarlı Mahmut'tan sonra Türk diline en büyük hizmet eden kişi olarak tanınan Ali Şir Nevai, Muhakemet-ül Lügateyn adlı kitabında Türkçe ile Farsça'yı karşılaştırarak pek çok yerde Türkçe'nin üstünlüğünü savunmuştur. Nevai, bu kitabını Türkçe'yi bırakarak eserlerini Farsça verenlere ithafen yazmıştır. Ali Şir Nevai, Türkçe yazdığı şiirlerinde Nevai, Farsça yazdığı şiirlerinde ise Fani mahlaslarını kullanmıştır.
Ali Şir Nevai'nin dördü Türkçe, biri de Farsça olmak üzere beş ayrı Divanı vardır. Türkçe Divanlarının genel adı Hazain-ül Maani'dir. Türkçe Divanlarını, Garaibü'l-Sağir, Nevadir-üş Şebab, Bedayi-ül Vasat ve Fevaidü- Kiber adları altında yazmıştır.
Beş mesnevisinden meydana gelen Hamse'si ile Türk edebiyatında ilk hamse yazan Ali Şir Nevai'in divanlarından hariç 18 ayrı eseri daha vardır.
Ali Şir Nevai Şiirleri ve Hayatına Dair
Muhakemetül Lugateyn Hakkında Alıntılar Önemi ve Nevai
Mecalisü'n Nefais İlk Tezkire Ali Şir Nevai
Ali Şir Nevai Hayatı Edebi Kişiliği Eserler
Gazel / Ali Şir Nevai
Bahâr boldu vü gül meyli kılmadı könlüm
Açıldı gonce vü likin açılmadı könlüm
Yüzün hayâli bile vâlih irdi andak kim
Bahâr kelken ü kitkenni bilmedi könlüm
Yüzün nezâresi de mahv ü mest idi ya'ni
Ki gül çağıda zamâni ayılmadı könlüm
Nevai gonce diler könlüm ağzın etti heves
Eğerçi tapmadı lakin yanılmadı könlüm
Bağrıma, ey ayrılık dikeni! her zaman saplanma
Bağrıma, ey ayrılık dikeni! her zaman saplanma
Ey gönül! Yüz eziyet gelse; göze başkasını alma.
Bin bela yüzlense ey can! Yardan ayrılma.
Olsa yüz bin canım al ey hicran! Lakin kılma,
Yarımı benden cüda, yahut beni ondan cüda.
Ali Şir Nevai
*********
Men Türkçe başlaban rivayet
kıldım bu fesâneni hikâyet.
Kim, şuhreti çün cahânga tolgay,
Türk eliğe dağı behre bolgay.
Nev çünki bükün cahânda etrâk
Köptür huştab'u safı idrâk
GAZEL Kara gözlüm
Kara kö'zlüm, gelu mardumlug' imdi fan kıl
Kö'züm qarası da mardum gibi vatan kıl
Yüzün guliga gönül ravzasin yasa gülşen,
Kodun Nihal ki çün gulşenin çemen kıl
Takovaringg'a bag'ir qonidin hino bog'la,
Etingg'a g'amzada jon rishtasin rasan qilg'il.
Firoq tog'ida topilsa tufrog'im, ey charx,
Xamir etib yana ul tog'da ko'hkan qilg'il.
Yuzung visolig'a yetsun desang ko'ngullarni,
Sochingni boshdin-ayog' chin ila shikan qilg'il
Xazon sipohiga, ey bog'bon, emas mone'
Bu bog' tomida gar ignadin tikan qilg'il.
Yuzida terni ko'rub o'lsam, ey rafiq, meni
Gulob ila yuvu gul bargidin kafan qilg'il.
Navoiy, anjumani shavq jon aro tuzsang,
Aning boshog'lig' o'qin sham'i anjuman qilg'il.
· Alıntılarla Muhakemetü'l Lugateyn : İçeriği Önemi ve A. Şir Nevai
· Ali Şîr Nevaî Hayatı Edebi Kişiliği ve Eserleri
· Ali Şir Nevai Hayatı ve Şiirleri ( 15. yy )
· Mecâlisü'n-Nefâis Edebiyatımızda İlk Tezkire Ali Şîr Nevâî
Ali Şir Nevai Şiirleri
· Bahâr boldu vü gül meyli kılmadı könlüm
· Bağrıma, ey ayrılık dikeni! her zaman saplanma
· Dostlar, ehl-i zemândın mehr ümidi tutmanız,
· Könlüm içre derd ü gam evvelgilerge ohşamas,
· Her kişi yâr aldıda der çinni hem, yalgannı hem,
· Qan yutup ümri cihan ehlide bir yâr istedim
· Ger elemimge çâre yoq, bolmasa bolmasın, nitey?!
· Nice kelgümdür divân ul serv-i gülru kelmedi
· "Ferhad ve Şirin" mesnevisinden
Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.
BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya s_kuzucular@hotmail.com
