Tezhib Kökeni Anlamı Tezhip Sanatı

Tezhib Kökeni Anlamı Tezhip Sanatı

Tezhib, Arapça kökenli bir sözcüktür ve Arapçada altın ile alakalı sözcükler türetilen “zhb” üçlü – sülasi- kökünden gelmektedir. [1] Arapçada ḏahab ذهب  “zeheb” altın demektir. Tezhib sözcüğü  ذهب  “zeheb” sözcüğünün tefˁîl vezninden mastarı olmaktadır.

Sözlük anlamları ile tazhīb تذهيب  "altınla işleme, yaldızlama , “altınlama” anlamındadır.   Altınlama işi ile uğraşan zanaatkârlara ise müzehhip denmektedir.  Müzehhep ise altınla süslenmiş anlamındadır. Bu nedenle tezhip, zeheb, müzehhep, müzehhip sözcükleri ” zhb “ kökünden gelir.

Tezhib Sanatı

Eski devirlerde altınlama, altın yaldızlarla süsleme, altın ve boya ile yapılan bezeme sanatına tezhib denmiştir. Tezhib genellikle kitap süsleme sanatı olarak bilinmiş kitapları altın yaldızlarla, motiflerle süsleyen kişilere ise müzehhip demişlerdir.

Tezhib, desenler ve motifler oluşturarak kitapları ve kitap sayfalarını altın yaldızlarla süsleme sanatıdır.  Altın yaldızlarla süsleme sanatındaki desenler ve motifler klişeler halindedir.  Motifler “hiçbir yüzyılda oynanmamış ve değiştirilmemiş” matematiksel bir düzen içinde çizilmiş geometrik şekiller halindedir. 

Tezhip sanatında kullanılan klişe desenlerin ve motiflerin pek çoğu karanfil, lâle, gül, siklamen ve menekşe gibi bitkisel kökenli soyutlamalar ve stilize edilmiş figürler olmaktadır.  Hatâti üslubuna mensup olan müzehhepler bitkileri olduğu gibi taklit etmek yerine bitkileri kendi üsluplarına göre betimleyen sanatçılar olmaktadır.

Tezhib sanatında bitkileri, bulutları veya hayvanları stilize eden veya hem hayvan, hem bulut, hem de bitki figürlerini birlikte işleyen üsluplar da bulunur. [2]

Bitkisel figürlere dayalı olan tezhib stiline “hatâyî grubu ” denmektedir.  Hatâyî üslubuna dâhil olan müzehhipler karanfil, lâle, gül, siklamen ve menekşe gibi klişe bitkisel motifler ile hangi bitkiye veya çiçeğe ait olduğu bilinmeyen soyutlanmış bitkisel motifler de kullanan tezhipçilerdir. Hatâyî üslubu ile yapılmış tezhiplerde serviler, meyve vermiş ağaçlar, çiçek açmış dallar gibi figürler de görülmektedir.

Tavşan, balık, kurt, kuş, gibi hayvan motiflerini kullanan tezhip üslubuna ise “Rumi üslubu “ denmektedir. Bu tip müzehhipler kuşların kafalarını, kurtların, tavşanların ayaklarını belli etmeyecek şekillerde motifler yapmışlardır.  Rumi üslubuna dâhil olan müzehhiplerin birçoğu doğadaki hayvanları stilize ederken Şahkulu ve öğrencisi Kara Memi gibi müzehhepler Anka, Simurg, Huma kuşu ve Mûsikâr Kaknüs Kuşu olduğu zannedilebilinecek soyut veya masalsı kuş betimlemeleri de yapmışlardır.

Sürekli hareket halindeki bulutlardan esinlenerek oluşturulan tezhip sanatı üslubuna ise “Bulut Üslubu “ tezhip denmiştir.

XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren tezhip sanatının klişe bitki, hayvan ve bulut çiizmleri motif özelliğini kaybetmeye başlayarak daha ziyade minyatüre benzeyen niteliklere bürünür.  Tezhip sanatındaki motif ve desenleri Avrupa resim sanatı etkisiyle çiçek minyatürleri haline dönüştüren üsluba ise “ Şüküfe “ denmektedir.

Türk Tezhip Sanatı

Tezhip Nedir ve Türk Tezhip Sanatının Tarihçesi

Tezhip SanatıTerimleri: Serap Çağrıcı

Tezhip Türleri ve Kullanılan Malzemeler

Kıl Kalem Samur Fırça Tezhip Fırçası Nedir

KAYNAKÇA

[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/tezhip

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/tezhip-nedir-ve-turk-tezhip-sanatinin-tarihcesi/110871