Divani Aşık Şiirinde DivaniTürü

DİVAN  ( Aşık Şiiri Nazım Türü)

17 yy dan itibaren medrese bitiren bazı halk ozanları  divan şiirinden etkilenmişler , aruz ölçüsü ile de şiirler yazmaya başlamışlardı.  Ercişli Emrah  ile görülmeye başlayan bu eğilim Aşık Gevheri ( BKZ  ile iyice belirginleşmiş, Kâtibi  , Bayburtlu Zihni  ,  Tokatlı Âşık Gedâî gibi şairlerle devam etmiş , divan şairlerinin bazı özellikleri ile divan şiirinin kimi konuları kimi zevk ve mazmunları ile terkip ve tamlamaları bu şairlerin şiirlerinde de gözükmüştür.

Söz konusu bu şairler  gazel tarzında  da örnekler verdikleri gibi bu tarza yakın söyledikleri şiirlere divan  veya divani demişlerdir.  Âşık şiirinde divani  Aruzun (fâ'ilâtün, fâ'ilâtün, fâ'ilâtün, filün) kalıbı ile  yazılmıştır.  Divan'lar gazel, murabba, muhammes, müseddes biçimlerinde söylenmişler  ve özel bir ezgi ile okunmuşlardır.

Divan söyleyen saz şairleri bu şiirlerini hususi bir beste ile okumak  yoluna gitmişler bu  türden ezgi ve besteler  için de Divani Çalmak tabirini kullanmışlardır.

Bu divanlarını çaldıkları makamlara göre “ Hafdi, Orta, Konya Yenikapı”  gibi muhtelif adlarla kısımlara  ayırmışlardır. Tahir’ül Mevlevi’ye göre   bu adlandırılmaların nedeni  rast, uşşak, karcığar gibi Türk Müziği makamları ile alakalıdır.

DİVAN [1]

Dilber ikbal merhaba şeyda gönül gamlanmasın
Gönlümüz kalma perişan didemiz gamlanmasın
Hiç ne mümkündür efendim gül yüzünü seyreden
Bülbül esaya gelip payında sersemlenmesin

Sani üstadı ezele vechine gayrı layıkın
Melek hüsnün şahı sensin şimdi beder-i mahsın
Sen salimen zamansın ey cemal-i horgin
Vaslın ile şad olanlar nice hatemlenmesin

Bulmak istersin efendim iftitahtan ibtihar
Ele bağlı kulun oldum sen edersin iftihar
Bağ-ı hüsnün gülşeninde sur bıkıp Şehriyar
Beyyin uşşaka gelip bir dahi ademlenmesin

Gel efendim nara yakma Gevherî dil bendeni
Saye gibi yerlere salma garib efkendeni
Hakipayene cüda etme garib şermendeni
Padişahım alem içer adımız gümlenmesin

Gevheri’den bir Divan Örneği ( Gazel

Göster Güzelim Hüsnüne Hayran Olayım Ben

Göster güzelim hüsnüne hayran olayım ben
Firkatte iken diline şadan olayım ben

Ağyar ile sohbetler idüp bade içersin
Layık mı görüp hak ile yeksan olayım ben

Düşürme siyah zülfünü gerdana dökülsün
Zülfün teline ey peri kurban olayım ben

Ey nazeninim lutfun ile iznin olursa
Bir gece girip koynuna uryan olayım ben

Be Gevheri kulunu nice derde düşürdün
Bir buse virüp derdime derman olayım ben

DİVAN VE TERTİBİ İÇİN BKZ

Divan Tertibi Müretteb Muhtasar Divan Divançe

Divan Nedir Divan Şiirinde Divan Tertib

KAYNAKÇA 

[1] SARAIVANOVA, Irina, Barışın Güzel Yüzü Aşk: Bir 19. Yüzyıl Elyazma Mecmuasında GevherÎ’nin Bilinmeyen Şiirleri Üzerine Düşünceler, https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/