Edebi Eda Nedir
Eda Nedir:
Arapça asıllı olan bu sözcüğün sözlük anlamı, davranış, tavır; verme, ödeme, namaz kılma vazifesini yerine getirme, naz, işve tavır anlamlarına gelen bir sözcüktür.
Edebiyatta eda ise: Anlatım biçim anlatış özelliği, anlatış tavrı, üslup, anlatıcının kendine özgü ifade biçimi gibi anlamlara gelir. Bu nedenle edayı kısaca, “bir edebi eserdeki yazara veya şaire mahsus ifade şekli, başka yazar ve şairde olmayan yaklaşım, üslup ve anlatım tarzı” olarak tarif edebiliriz.
Belâgatçılara göre edebi eda hakikat, mecaz ve kinaye olmak üzere üç türlüdür
Ediplerin belli bir aşamadan sonra kendi ifade biçimlerine sahip oldukları görülür. Ediplerin sözcük seçimleri, kullandıkları kelimeler, kurdukları cümle yapıları, yetişme ortamlarından gelen kişisel özellikler, karakterleri ve karakterlerine uygun sesleniş, hitap ve cümle kurma şekilleri vb üsluplarını ve yazım edalarını oluşturur.
Örneğin Köroğlu’nun şiirlerinde yiğitlik mertlik duygularının yanı sıra savaşı, kavgayı çağrıştıran kelimeler ve sesler yoğundur. Ahmet Haşim’in şiirlerinde geceyi, sessizliği, mülayim ve içe kapanık imgeler ile ses yapıları görülür. Misal olarak Yunus Emre’nin şiirlerine vakıf olanlar diğer şairlerin şiirlerinden Yunus’un söyleyiş edasını tanıyarak ayırt edebilirler.
Hüsn – ü Eda Nedir:
Üslubun ve anlatım güzelliğine denir. Eda ile anlatılan manaya ise müedda adı verilir.
Yürü fani dünya, sana
Gelende gülmüş var mıdır?
Bencileyin gözü yaşlı,
Ağlayu kalmış var mıdır?
Söylerim bilmezem sözüm,
Yürürüm görmezem özüm
Bir oldu gecem gündüzüm,
Hiç böyle olmuş var mıdır Yunus Emre.
Kır-atım meydan yerinde
Gezer horlayı horlayı...
Bir kötü az bin kavgadan
Kaçar zorlayı zorlayı... Köroğlu
Denizlerden
Esen bu ince hava saçlarınla eğlensin.
Bilsen
Melal-i hasret ü gurbetle ufk-ı şama bakan
Bu gözlerinle, bu hüznünle sen ne dilbersin!
Ne sen,
Ne ben,
Ne de hüsnünde toplanan bu mesa,
Ne de alam-ı fikre bir mersa
Olan bu mai deniz, Ahmet Haşim.
Örneklere dikkat edildiğinde şairlerin kelime seçimleri, ruh halleri, yetişme biçimleri zevkleri, karakterleri yaşama biçimleri vb şiirlerine yansımakta ifade biçimleri bu etkilere göre şekillenmekte ve tüm bu özellikler şair veya yazarların ifade biçimlerini ve kendilerine özgü edalarını oluşturmaktadır.
İLGİLİ LİNKLERİMİZ İÇİN TIKLAYIN
