Pend-i Attâr yahut Pend-nâme, Ebû Hâmid Ferîdüddîn Muhammed b. Ebi Bekr ibrâhîm-i Nişâbûrî (ö.618/1221) tarafından yazılmış bir eserdir. Bir nasihat kitabı olan eserin dili Farsça’dır. [1]

Attarın bu eserini Edirneli Nazmi genişleterek tercüme etmiş hatta tercümeden ziyade telif bir eser haline getirmiştir. Edirneli Nazmî’nin bu eseri Dîvân’ı ve Mecma‘u’n-Nezâ’ir’i kadar meşhur olmamıştır. Buna rağmen Nazmi’nin bu eseri divanı ve Mema’un Nezair’i kadar önemli bir eserdir.  Nazmi’nin Pendnamesi’nin elimize ulaşan tek bir nüshası vardır. Tek bir nüsha halinde elimize ulaşmış olması çok fazla okunmadığını da göstermektedir. Belki de yazma nüshalarının az olması yüzünden  eser hakkında yapılan çalışmalar da kısıtlıdır.

XVI. yüzyılda yapılan manzum Pend-Name-i Attâr çevirilerinden birisi de Edirneli Nazmi’ye aittir. Nazmî’nin bu eserinin, bilim dünyasına Hasibe Mazıoğlu tanıtmış DTCF öğretim görevlisi iken fakülte kitaplığında bulunan bu eseri keşfederek bilim dünyasına tanıtmıştır. 

Eserin yazma nüshası, DTCF Kütüphanesi Yazmaları, Muzaffer Ozak I/1461 numarada kayıtlıdır. [2]Eserin Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesinde bulunan Nazmi’nin çevirisi şimdilik elde bulunan tek yazma nüsha olarak bilinmektedir.

Hasibe Mazıoğlu ve Ziya Avşar’ın verdiği bilgilere göre Edirneli Nazmi’nin bu eseri 967 ( 1559 )’ de tamamlanmış, 968 (1560 )’ de istinsah edilmiştir. Adı geçen kaynaklar eserin 98 varak ( sahife) olduğunu, 47a’ ya kadar harekelenmiş bulunduğunu bildirmektedirler.

Nazmi’nin çeviriyi yaptığı tarihten bir sene sonra H. 968/1560 tarihinde istinsah edilmiş olması esere önem verildiğini göstermektedir. Eserin istinsah edilmiş olan bu nüshası İnce bir ta’lik kırması ile yazılmıştır. [3]

Nazmî’nin bu eseri Ferideddin Attar ‘ın 910 beyitlik Pendnâme adlı eserinin genişletilerek yapılmış bir tercümesidir. Kaynaklardan öğrendiğimize göre Nazmi, Attar’ın eserini olduğu gibi tercüme etmemiş, eseri genişletmiş esere pek çok katkı yapmış, kendinden ilavelerde bulunmuş, eseri çeviri olmaktan çok telif bir eser haline getirmiştir. [4]

“Nazmî bu eklemeleri yaparken, eserin aslına sâdık kalmış ve esere ilave olarak Türk âdet, gelenek ve göreneklerinden bahsetmiştir. Edirneli Nazmî bu eserinde, lafı uzatmak ve tekrarlara düşmek gibi birçok şairin yaptığı hatalardan uzak kalarak, samimi bir üslûp kullanmış ve hem dinî bilgisini, hem de şiir gücünü ortaya koymuştur. “ [5] [6]

Nazmî, eserinin sebeb-i telif bölümünde bu eseri “ Farsça bilmeyenlerin Pend-Nâme’yi okuyarak yararlanmaları için bu çeviriyi yaptığını söyler. “ Nazmî, başkalarının bir nice kitap ve destan yazdığını, kiminin Hüsrev ü Şîrîn, kiminin Leylî vü Mecnûn, kiminin Vâmık u Azrâ dediğini, bunlara benzer nice kitaplar yazıldığını, bunların hepsinde de güzel inciler ortaya konduğunu anlatır. Ama bu kitapların tümü kuru efsanedir. Bunların hepsinde dünya ahvali pek çoktur, fakat ahirete yarar bir söz, bir nasihat yoktur. İçlerinde dine yarar bir söz, bir nasihat bulunmaz”[7]demektedir. Bu sözlerinden de anlaşılacağı gibi Nazmi’nin bu eserini sosyal bir fayda için yazdığı “Attâr’ın sözlerini Türkçeye çevirerek adının hayırla anılmasını istemiştir.”[8]

Nazmi bu eserini aruzun “fâilâtûn fâilâtûn fâilûn” kalıbıyla kaleme almıştır. Eserin Feriddün Attar’a ait olan Farsça yazılmış özgün metni 910 beyite dayanırken Edirneli Nazmi’nin Pendnamesi se ondan iki kat daha fazla sayıda beyite sahiptir. Nazmi’nin Pendmnamesi 3000 beyitten oluşmaktadır .[9]

Nazmi’nin Divanı Mecma’un Nezair adlı tezkiresi ve Pendnamesi dışında Münşe’ât Mecmuası adlı bir eserinin daha olduğu düşünülmektedir. Münşeât mecmuasının Edirneli Nazmî’ye ait olması ihtimalini savunanlar, şair hakkında Latîfî Tezkiresi’nde geçen: “Sâbıkân-ı der-i devlette ahkâm kâtiplerinden ve erbâb-ı kalemin münşî ve muhâsiblerinden idi.” ifadesini de göz önünde bulundurarak bir tahmin üzere söylemektedirler. [10]

Türk-i Basit Şairleri Eserleri İle İlgili Linkler

• Edirneli Nazmi Divanı ve Türki Basit Ekolü
• Edirneli Nazmi ve Mecma'un-Nezâ'ir'i
• Edirneli Nazmi ve Pendi Attar Tercümesi
• Edirneli Nazmi Hayatı Edebi Kişiliği Türkî-i Basit
• Edirneli Nazmi Şiirleri
• Tatavlalı Mahremi ve Eserleri
• Tatavlalı Mahremi ve Şehname Eseri
• Tatavlalı Mahremi Hayatı Eserleri ve Türkî Basit
• Aydınlı Visali Şiirleri
• Aydınlı Visali Hayatı Türki-i Basit

KAYNAKÇA 

• ^{[1] Fatih ODUNKIRAN, NÂİLÎ SALİH EFENDİ VE KENZ-İ NASÂYİH İSİMLİ MANZUM PEND-İ ATTÂR ŞERHİ, https://www.journals.istanbul.edu.tr/iutded/art}
• ^{[2] Ziya Avşar, “Edirneli Nazmî Hayatı-Edebî Kişiliği-Eserleri-Türkî-yi Basît ve Gazeller}
• ^{Dışındaki Nazım Şekilleri ve Türleri,”( Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi}
• ^{SBE, Ankara, 1998), s.68}
• ^{[3] Pend-i Atar Çevirisi, Prof.Dr. Hasibe Mazıoğlu, https://dergiler.ankara.edu.tr)}
• ^{[4]  Avşar, “Edirneli Nazmî Hayatı-Edebî Kişiliği-Eserleri-Türkî-yi Basît ve Gazeller}
• ^{Dışındaki Nazım Şekilleri ve Türleri,”( Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi}
• ^{SBE, Ankara, 1998), s.68.}
• ^{[5]Ahmet Zeki Güven, “Edirneli Nazmî’nin Pendnâmesinde Eğitim ve Ahlak Anlayışı,” Journal}
• ^{Of Turkish Studies, (Summer, 2009), s. 185.}
• ^{[6] Naciye Kaya, EDİRNELİ NAZMÎ’NİN HAYATI, EDEBÎ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ, https://www.turkislamedebiyati.com/dosyalar/}
• ^{[7] Naciye Kaya, EDİRNELİ NAZMÎ’NİN HAYATI, EDEBÎ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ, https://www.turkislamedebiyati.com/dosyalar/}
• ^{[8] Hasibe Mazıoğlu, “Edirneli Nazmî’nin Pend-i Attâr Çevirisi,” AÜDTCF Türkoloji Dergisi}
• ^{(1977), s.7.}
• ^{[9] Pend-i Atar Çevirisi ( AÜ, DTCF- Yazma Nüshası) , Prof.Dr. Hasibe Mazıoğlu, https://dergiler.ankara.edu.tr)}
• ^{[10] Hikmet İlaydın ve Adnan Sadık Erzi, ” XVI. Asra Aid Bir Münşe’ât Mecmuası,” TTK}
• ^{Belleten, ( XXI, s.82, 1957, ), s. 221-232}