Mahremi’nin edebiyat tarihimiz açısından en büyük önemi akımının öncülerinden olması ve yazmış olduğu eserleridir. Bütün kaynaklar, Türkî Basit akımının onun yazmış olduğu Basit name adlı eseri ile başladığı konusunda hem fikirdir. Bu akım içerisinde sade anlaşılır, basit bir Türkçe ile divan şiiri tarzı ile şiirler yazmış olması Mahremi’yi  Edirneli Nazmi  ile birlikte Türkî Basit Mahallileşme akımının öncü ve kuramcı şairi yapmaktadır.

Mahremi’nin edebiyat tarihimiz açısından en büyük önemi Türkî Basit akımının öncü şairi olmasıdır. Bütün kaynaklar, Türkî Basit akımının onun yazmış olduğu Basit name adlı eseri ile başladığı konusunda hem fikirdir. Bu akım içerisinde sade anlaşılır, basit bir Türkçe ile divan şiiri tarzı ile şiirler yazmış olması Mahremi’yi Edirneli Nazmi ile birlikte bu akımın öncü ve kuramcı şair yapmaktadır.

 Tatavlı Mahremi aruz veznini ve divan edebiyatının nazım şekillerini kullanmakla beraber öztürkçe şiirler yazarak Türkî-i Basit (Yalın Türkçe) akımının öncüsü oldu. Türkçe sözcüklerle halk dilindeki atasözlerini deyimleri mecaz'ları kullanmaya çalıştı. Diğer Türki-i Basit şairleri Edirneli Nazmı, Âdem Dede ve Aydınlı Visali’nin dâhil olduğu bu akım içinde yer alan bir şair olarak da tanındı. Birkaç eseri olan şairin Basitname adlı eserinin dışındakiler Türkî Basit cereyanına misal olabilecek kadar yalın ve sade bir Türkçe ile yazılmamıştır. Üstelik Basitname adlı eseri de elimize geçmemiştir. Mahremi’nin elimize ulaşan bir divanı olmasa da değişik mecmularda bulunan yedi gazeli ve otuz bir şiiri elimize geçmiştir.

ESERLERİ

BASİTNAME:

“Basitnâme” adlı eseri hakkında tezkirecilerden sadece Âşık Çelebi ve Gelibolulu Mustafa Âli bilgi vermektedir (Âşık Çelebi, 118b; İsen, 1994:272). Fuad Köprülü de bu bilgilerden hareketle olsa gerek Mahremî’nin basit ve sade Türkçe ile yazılmış şiirlerini içeren bir eserinin olduğuna işaret etmiştir ki Basit-nâme diye adlandırılan eser, onun ele geçmeyen divanıdır ” [9]Mahreminin Türkî Basit akımının ortaya çıkmasına vesile olan ve sade bir dille yazdığı bu eser günümüze ulaşmamış olsa da Aydınlı Visali, Edirneli Nazmi ve Adem Dede’yi de bu düşüncelere sürükleyecektir.

ŞEHNAME.

12.800 beyitlik bu eser, II. Bayezıt, Yavuz ve Kanuni dönemlerini anlatan bir eserdir. Türk Tarih Kurumu’nda bulunan bu yazma eserin başı ve sonu eksiktir. Yavuz’un Mısır seferleri ile Rodos’un fethini anlatması bakımından dikkat çekicidir. Bu eserin üçüncü bölümü Topkapı Sarayı Yazma Eserler kütüphanesinde kayıtlıdır. [10]

Mecma’ü’lLetâyif

Mahremî’nin bir diğer eseri “Mecma’ü’lLetâyif” adlı büyük kişilerin başlarından geçen olayların fıkra (ya da kısa anektodlar) şeklinde anlatıldığı eserdir. Bunların yanı sıra bir de “Tarabü’l-Mecâlis” adlı bir ahlâk ve öğüt kitabıdır.

Şütür-nâme

 Baba Şütür adındaki bir devenin başından geçenlerin alegorik bir şekilde anlatıldığı eserdir. Eserde Baba Şütür vasfında okuyucuya bir takım mesajlar verilmiştir. Metindeki hikâyelerin arasına serpiştirilen Farsça şiirler, özellikle deve ile ilgili benzetme ve deyimler dikkat çekici derecede yerli yerinde kullanılmıştır. Bu arada dil ve üslûp üzerine yapılan değerlendirmede Şütür-nâme’nin sade nesrin güzel örneklerinden biri olduğunu da belirtmek gerekir. [11]

TARAB’UL MECALİS,

Osmanlı kaynaklarında adı geçmeyen bu eserin orijinali İran’daki bir kütüphanededir. Bu eserin fotokopisi, Süleymaniye Kütüphanesinde mevcuttur.

Türk-i Basit Şairleri Eserleri İle İlgili Linkler

• Edirneli Nazmi Divanı ve Türki Basit Ekolü
• Edirneli Nazmi ve Mecma'un-Nezâ'ir'i
• Edirneli Nazmi ve Pendi Attar Tercümesi
• Edirneli Nazmi Hayatı Edebi Kişiliği Türkî-i Basit
• Edirneli Nazmi Şiirleri
• Tatavlalı Mahremi ve Eserleri
• Tatavlalı Mahremi ve Şehname Eseri
• Tatavlalı Mahremi Hayatı Eserleri ve Türkî Basit
• Aydınlı Visali Şiirleri
• Aydınlı Visali Hayatı Türki-i Basit
• Türkî Basit Mahallileşme ve Yerlileşme Düşüncesi ile Şairleri

KAYNAKÇA

• [1] Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• [2] PROF. DR. HATİCE AYNUR, MAHREMÎ, Ahmed, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mahremi-ahmed
• [3] AYNUR, Hatice (1997); Mahremî ve Şeh-nâmesi, I. Kısım Yavuz Sultan Selim Dönemi,
• İnceleme-Metin-Sözlük-Dizin, (Basılmamış Doçentlik Takdim Tezi) İstanb
• [4] Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• [5] https://tr.wikipedia.org/wiki/Tatavlal%C4%B1_Mahremi
• [6] TDV İslam Ansiklopedisi, Mahremi Maddesi,
• [7] Şahamettin Kuzucular, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/haydar-reis-nakkas-nigari/132537
• [8] Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• [9] Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• [10] TDV İslam Ansiklopedisi, Mahremi Maddesi,
• [11] Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay