Gülten Akın (d. 23 Ocak 1933, ö. 4 Kasım 2015 Ankara Yozgat. Türk şair ve yazar.

 

23 Ocak 1933 yılında Yozgat’ta doğdu. Annesi, ev hanımı Emsal Hanım; babası ise hayatını memurluk ile kazınmış olan Nurettin Bey’di. Ailenin ilk çocuğu olmuş, dede nine, amcalar yengeler ve torunlar arasında dedenin otorite olduğu ataerkil ve kalabalık bir aile içinde büyümüştü.

 

İlkokula Yozgat’ta başlamış ama Ailesi 1943 yılında Ankara’ya yerleşince Ankara’da taş mektep denilen çağındaki pek çok ünlü sanatçının yetiştiği okulda ilkokulu bitirmişti. Yozgat’tan Ankara’ya taşınmaları ve küçük bir evde  kalabalık bir nüfus içinde yaşamaları onun kalemi ile şu şekilde ifade buldu” Babanız bir küçük devlet görevlisi ise, kalabalık bir aileyi geçindiriyorsa, küçük bir eve sıkışmak, olağanüstü tutumlu ve sabırlı davranmak zorundaydınız. Artık şarkı yok, imge, düş;  gerilere ta içlere itilmiş. Evde en az yer kaplayacak biçimde duracaksınız. Görünmez olmanız bile gerekebilir kimi zaman” (Akın, 2004: 25-26)”[1]

 

1948 yılında Cebeci Ortaokuluna devam etmeye başladı. Ortaokul yıllarında şiire ve edebiyata merakı başlamıştı. Okul gazetelerine yazılar ve şiirler veriyordu. 1951 yılında Ankara Kız Lisesini bitirdi. Babasının maaşı kalabalık ailesini geçindirmeye yetmiyordu [2]  Yaşanmakta olan ekonomik sıkıntılar içinde liseyi bitirirken Çapa Yüksek Öğretmen Okulu sınavını kazanmıştı ancak o okula gidememiş 1951 ‘de, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne yazılmıştı. (Baysal 2019: 14 ) Hukuk Fakültesinde öğrenci iken hem çalışmak hem de okumak zorundaydı. “Bir de iş buldum. İçişleri Bakanlığında. Yıl içinde akşamları ders çalışıyor, yılsonlarında izinlerimi kullanarak sınavlara giriyordum. Dört yıl sonra bitti fakülte” ( Baysal 2019: 15). Gülten Akın Hukuk Fakültesinde öğrenci iken, CEMAL SÜREYA  , SEZAİ KARAKOÇ  ve ECE AYHAN’da bu okulda öğrenim görüyordu. II. Yeni şiirinin boy verdiği bu yıllarda Gülten Akın’da bu akımın tesirinde kalacaktı. Bu şartlar altında 1955  yılında  Hukuk Fakültesinden mezun oldu.

 

İlk şiirleri Ankara Kız Lisesi öğrencisi iken Son Haber gazetesinde  1951 de yayımlandı. Ardından Hisar, Varlık, Yeditepe, Türk Dili, Mülkiye gibi dergilerde  şiirleri yayımlandı. [3]

 

1956’da Yaşar Cankoçak'la evlenerek Cankoçak soyadını aldı. Bu evliliğinden  beş çocuk sahibi oldu. Murat, Can, Aksu, Onur ve Denizi İlk şiirlerini  evlendiği yıl olan 1956 da “Rüzgar Saati “adlı ilk  şiir kitabında topladı ve yayımladı.. 1958-1972 yılları arasında kaymakam olan eşinin görevi nedeniyle  gittikleri Gevaş, Alucra, Gerze, Saray ilçelerinde ve Kahramanmaraş'ta  bulundu. Bu il ve ilçelerde yardımcı avukatlık, avukatlık ve öğretmenlik yaptı.  Çalışma hayatı için gittikleri ilçeler ve illerde kadınlar için okuma yazma kursları düzenlemiş; birçok davaya gönüllü avukat olarak müdahil olmuştu.

 

1972 de Ankara'ya yerleşerek Türk Dil Kurumu Derleme ve Tarama Kolunda çalışmaya başladı. Kültür Bakanlığı Yayın Danışma Kurulu üyeliğinde bulundu. Demokratik kitle örgütlerinin yeniden kuruluşu çalışmalarına katıldı. İnsan Hakları Derneği, Halkevleri, Dil Derneği gibi örgütlerde kurucu ve yönetici olarak görev aldı.[4]

 

1978 yılında emekliye ayrıldı. 1979 yılında oğlu Murat’ın tutuklanmış bu olay onu derinden sarsmıştı. 12 Eylül’den sonra doksanlı yılların başına kadar şiir ve edebiyat alanında bir sükût süreci geçirmişti.  1991’de Sevda Kalıcıdır, bu dönemde Burhaniye’ye yerleşmiş ve ölümüne değin Ankara ve Burhaniye’de yaşamını sürdürmüştür

Gülten Akın 4 Kasım 2015, Ankara’da 82 yaşında iken tedavi gördüğü hastanede hayat veda etti.  6 Kasım Cuma günü Ankara Kocatepe Camisi'nde yapılan cenaze töreninin ardından Karşıyaka Mezarlığı'na defnedildi.

EDEBİ HAYATI VE KİŞİLİĞİ

 

İlk şiirlerinde  doğa, ayrılık, sevgi, özlem ve kadın sorunları gibi temaları işledi. İlk şiirleri devrin tanınmış yayın organları ve edebiyat dergileri olan Hisar, Varlık, Yeditepe, Türk Dili dergilerinde çıkmıştı.

 

İkinci Yeni şiir tesiri altında yazdığı yıllarda  daha çok bireysel konularda kalmıştı. İlk şiirlerinde dahi ferdi konuları işlerken, kent yaşamı, gecekondu ve  “sanayileşmeyle birlikte büyük bir değişim ve dönüşümden geçen kentin içinde yaşamaya başlamasıyla buradaki problemleri tespit eden ve şiirine taşımakla da bir dönemin tanıklığını yapan bir şair olarak karşımıza çıktı”[5]

 

Sonraki şiirlerinde ise  halk şiirine yaklaşarak toplumsal sorunlara yönelerek sosyal hayat, yaşam-halk ilişkisini öne çıkaran şiirler yazdı.

 

 1970’li yıllardan itibaren bireysel konulardan sıyrılarak  toplumcu duyarlılığa sahip toplumcu  konularda yazan bir şair olmaya başladı.  “1980 öncesi sosyal hayat ve halk sorunlarını aktaran şiirler yazdı. Göçmen, devrimci ve mahkûm gibi ötekilerden yola çıkarak bir kadın hassasiyetinde kenti ele almıştı”[6]

 

 1980 den sonraki şiirlerinde II. Yeni tesirinden sıyrıldı.  Halk şiirine ilgi duymaya başlayarak şiirlerinde folklor öğelerinden  yararlanmaya başladı.  Bu yaklaşımını  şiir üzerine yazılarını bir araya getiren "Şiiri Düzde Kuşatmak" (1983) kitabında  "Halkta var olan öz ve biçimi diyalektik olarak yükseltmek, şiiri yükseltirken halkın yaşamının ve yaşam biçimlerinin yükselmesine yardımcı olmak" sözleriyle açıkladı.

 

“Onun şiirinde yeni bir yaşam tarzının panoraması olan kent, kentleşmeyle birlikte gelen göç ve gecekondu gibi temalar önemli bir yer edinir. Çoğunlukla bir kadın duyarlılığında söz konusu temalara eğilen şair, aynı duyarlılıkla kent insanının destanını, türküsünü ve ağıtını yazmakla geleneği de dönüştürdüğünü göstermiştir.”[7]

 

Yazdığı şiirleri başka dillere de  çevrildi. 40 kadar şiiri  de bestelendi[8] Bestelenen şiirlerinden biri, Sezen Aksu'nun 1993 tarihli albümüne adını veren Deli Kızın Türküsüdür. (Besteleyen: Sezen Aksu) [9] Siyah Beyaz (1989) ve Beni Unutma (1989)  adlı şiirleri Sevinç Eratalay tarafından şarkı haline getirildi. Ertuğrul'a Ağıt adlı şiir ise  Grup Yorum tarafından bestelendi.

 

Milliyet Gazetesi'nin anketiyle Dağlarca'nın ölümünden sonra yaşayan en büyük şair seçildi ve hayatı boyunca pek çok ödül aldı. [10] 2013’te yayımlanan “Beni Sorarsan” adlı eseri ile Metin Altıok Şiir Ödülü’ne layık görüldü.

 

Gülten Akın, büyük çoğunlukla şiir yazmış edebiyatın diğer türlerine fazla meyletmemişti.  Kadın, evlilik, yoksulluk, kötü düzeni tenkide yönelik konularda yedi tane kısa oyunlar da yazdı. Yazdığı bu oyunları Toplu Oyunlar adı ile 1997 de yayımladı. Anı ve hikâye türünde yazdığı birkaç örnek de yayımlandı.

 

ESERLERİ 
 

ŞİİR KİTAPLARI

• Rüzgâr Saati (1956)
• Kestim Kara Saçlarımı (1960)
• Sığda (1964)
• Kırmızı Karanfil (1971)
• Maraş'ın ve Ökkeş'in Destanı (1972)
• Ağıtlar ve Türküler (1976)
• Seyran Destanı (1979)
• Seyran (ilk yedi şiir kitabı, 1979)
• İlahiler (1983)
• Sevda Kalıcıdır (1991)
• Seyran  (Toplu Şiirler, 1992)
• Sonra İşte Yaşlandım (1995)
• Toplu Şiirler 1956-1991 (1996)
• Sessiz Arka Bahçeler (1998)
• Gülten Akın Toplu Şiirler II (2000)
• Uzak Bir Kıyıda (2003)
• Sevdiğim Yaz Geldi Yine (2003)[11]

 

DİĞER ESERLERİ  [12]

 

• Şiiri Düzde Kuşatmak( Yazılar 1983)
• Gün ( Hatıra – hikaye) 1986
• Sonra İşte Yaşlandım( Hatıra) 1995
• Şiir Üzerine Notlar  1996
• Toplu Oyunlar 1997

 

 

ÖDÜLLERİ  [13]

• 1955 Varlık Şiir Ödülü
• 1965 Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü
• 1970 TRT Sanat Ödülleri Yarışması Başarı Ödülü
• 1977 Yeditepe Şiir Armağanı
• 1991 Halil Kocagöz Ödülü
• 1992 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü
• 1998 6.Truva Folklor Araştırmaları Derneği Şiir Ödülü
• 1999 Akdeniz Altın Portakal Şiir Ödülü

Şiirleri

• ANNESİ ÇALIŞAN ÇOCUĞUN AĞIDI
• BİR GÜNEYDOĞU AĞIDI
• ÇAĞRI
• GÜLERKEN YÜZÜN
• DELİ KIZIN TÜRKÜSÜ
• İÇİME DAMLAYANLAR
• KIYAMET
• KORKAK KADINLAR ŞİİRİ
• KUM
• ORDA KALDIM
• SEVDA KALICIDIR
• SENİ SEVDİM
• SİYAH BEYAZ
• UZUN YAĞMURLARDAN SONRA
• ÜŞÜMEKTEN DEĞİL BU KORKU
• YAĞMUR YAĞMUR
• YENİDEN
• YORGUN SEVİ
•  

 

 

KAYNAKÇA

 

• [1] Nilüfer İLHAN, GÜLTEN AKIN ŞİİRİNDE KENT, GÖÇ VE GECEKONDU ALGISI, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 1/4 2012 s. 85-106, TÜRKİYE
• [2] Baysal, Mine Kübra (2019). Gülten Akın’ın Şiirlerinde Folklor ve Destansılık. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• [3] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ankara. 2005 , shf 36
• [4] KORAY ÜSTÜN, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/akin-gulten
• [5] Nilüfer İLHAN, GÜLTEN AKIN ŞİİRİNDE KENT, GÖÇ VE GECEKONDU ALGISI, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 1/4 2012 s. 85-106, TÜRKİYE
• [6] Nilüfer İLHAN, GÜLTEN AKIN ŞİİRİNDE KENT, GÖÇ VE GECEKONDU ALGISI, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 1/4 2012 s. 85-106, TÜRKİYE
• [7] Nilüfer İLHAN, GÜLTEN AKIN ŞİİRİNDE KENT, GÖÇ VE GECEKONDU ALGISI, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 1/4 2012 s. 85-106, TÜRKİYE
• [8] https://www.dosthane.de/gulten_akin.php
• [9] https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BClten_Ak%C4%B1n
• [10] Erken, Birgül (2010). Gülten Akın'ın Hayatı, Eserleri ve Sanatı. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• [11] https://www.siir.gen.tr/siir/g/gulten_akin/index.html
• [12] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ankara. 2005 , shf 36
• [13] 

  https://www.siir.gen.tr/siir/g/gulten_akin/index.html